مذهبي آزادي
هتي اسلام ۽ عيسائيت ٻه وڏا مذهب آهن. مسلمان هتي اڪثريت ۾ يعني 55 سيڪڙو آهن.
ملڪ جي هڪ طرف اُتر ۾ مسلمان گهڻا آهن ۽ ٻئي طرف عيسائي گهڻا آهن.
عيسائين ۾ گهڻو ڪري سڀ فرقا آهن. رومن ڪيٿلڪس، پروٽيسٽنٽس، چرچ آف گاڊ مشن ۽ جوواز وٽينس وغيره وغيره. جيوواز وٽينس اهو گروپ آهي جن جي مذهبي عقيدي موجب مريض کي سئي هڻڻ يا خون ڏيڻ به حرام آهي.
هڪ ٻيو فرقو به آهي جيڪو بُتن جي پوڄا ڪندو آهي بتن کي ئي خدا ڪري مڃيندو آهي. مسلمانن جا هتي زياده فرقا ڏسڻ ۾ نٿا اچن. هتي مسلمانن کي اها خبر به نه آهي سُني ڇا يا شيعا ڇا. قادياني ڪافي آهن. محرم شريف ۾ عاشورن ۾ ماتم جو رواج هتي ڪونهي. رمضان جي مهيني ۾ اتر نائجيريا ۾ ماڻهو مڪمل طرح روزا رکن ايتري قدر جو رمضان ۾ ڪنهن کان پڇيو ته روزو اٿئي ڇا ته عجب ۾ پئجي ويندو. ڇو ته هتي رمصان شريف معنيٰ لازمي طور روزا رکڻا آهن، روزو ڇڏڻ جو ته سوال ئي پيدا نٿو ٿئي.
ٽرڪ ڊرائيور رستي تي ٽرڪ بيهاري نماز پڙهي وري هليا وڃن مون کي اهو ڏسي عجب لڳو ته اِهي ٽرڪ ڊرائيور نماز جا پڪا ۽ ريگيولر آهن مگر نماز ۾ هيڏي هوڏي پيا نهاريندا آهن نماز ۾ تسبيح به پيا سوريندا آهن. اسلام عليڪم چئبي ته نماز ۾ مصروف هوندي به و عليڪم السلام چون. نماز پڙهندي ڪو ٻار هرڪت ڪري ته ان کي به تڙي ڏئي ڪڍن. هن طرف اُتر ۾ مسجدون آباد آهن ۽ ٻئي طرف وري ديولون آباد آهن.
تازو قادياني جيڪي پاڻ کي ”احمديه“ سڏائين ٿا سي ڪافي اچي رهيا آهن ۽ پرچار ڪري رهيا آهن ۽ اهي قادياني هتي مسجدون اسڪول اسپتالون ۽ اهڙا رفاعي اِدارا هلائين پيا.
ان کان علاوه هڪ نئون گروپ مسلمانن ۾ هتي پيدا ٿيو آهي جيڪو پان کي محمد مروا جو پوئلڳ سڏائي ٿو.
محمد مروا هتي جي طاقت ور ۽ اڪثريتي قبيلي ”هائوسا“ سان تعلق رکي ٿو ۽ سندس نالو محمد مروا آهي. هو (نعوذباالله) نبوت جي دعويٰ ڪرڻ لڳو ۽ بيشمار ماڻهو سندس پوئلڳ آهن. سنه 1980ع ۾ ڪانو (هڪ صوبو) ۾ هن فرقي ۽ ٻين مسلمانن ۾ لڙائي لڳي ۽ هزارين ماڻهو مارجي ويا ۽ خود محمد مروا به قتل ٿي ويو. مگر اهو فرقو اڃا ختم نه ٿيو آهي، هينئر به ان جا هزارين پيروڪار موجود آهن. جن 26 ۽ 27 فيبروري 1984ع تي مري (Yola) جي قريب فساد شروع ڪيا جنهن ۾ سوين ماڻهو مارجي ويا. اهڙيءَ طرح وقتاً فوقاتاً جهڙپون ٿينديون رهن ٿيون.
هتي جي آبادي جنهن رفتار سان وڌي رهي آهي ته اقتصاديات جي ماهرن جي اصولن موجب هتي لڙاني ۾ ماڻهو مارجي رهيا آهن. 67 1966ع جي بيافرا لڙائيءَ ۾ به هزارين ماڻهو قتل ٿيا ۽ ٻيا هزارين ڏڪار ۽ قحط جو شڪار ٿي مئا. جنهن ڪري ان قدرتي چيڪ سان آباديءَ جو توازن برقرار رهي ٿو.
سواءِ مٿي ذڪر ڪيل انتها پسند (Extremist) فرقي جي عام طور تي نائجيريا جا ماڻهو مذهبي معاملن ۾ اعتدال پسند آهن. هتي مسلمانن ۽ عيسائين ۾ مذهب جي معاملي ۾ ڪڏهن ڇڪتاڻ ڏسڻ ۾ نه آئي. هتي جا ماڻهو مذهب کان وڌيڪ پنهنجي ٽرائيب (قبيلي) کي وڌيڪ ترجيح ڏين ٿا. جيئن جمال ناصر چوندو هو ته اسان پهرين عرب ۽ پوءِ مسلمان آهيون.
هو چون ٿا ته منهنجي ٽرائيب جو ماڻهو چاهي منهنجو هم مذهب نه به کڻي هجي ته به اهو مون لاءِ ڌارئين ٽرائيب جي هم مذهب ماڻهوءَ کان وڌيڪ عزيز ۽ افضل آهي.
آفيس ۾ ڪم ڪارون به انهن بنيادن تي گهڻو ڪري ٿين ٿا، هتي ناممڪن ڪم به آسان ٿي پوندا جيڪڏهن اسان آفيس وارن ۽ متعلقه حڪام يا ڪلارڪ کي يقين ڏياريون ته اسان توهان جي ڳوٺ يا علائقي جا آهيون يا ساڳي ٻوليءَ وارا آهيون جنهن کي هو برادر چوندا آهن ۽ پوءِ نه ٿيڻ وارو ڪم به سولائيءَ سان ٿي پوندو. ايتري قدر جو اسان جهڙا ٻئي ملڪ جا ماڻهو به اگر ان آفيس جي هوم ٽائون (ڳوٺ) ۾ ڪم ڪندڙ آهيون ته اسان به هنن جا برادر ٿياسين ۽ اسان کي ڪم ڪار ۾ سهولتون ڏيندا آهن.