رقص ۽ موسيقي:
سنڌ ۾ چوندا آهن ته ”مگر مان جو آواز ٻڌي ۽ شيدي وجد ۾ نه اچي ته شيدي ڪيئن سڏجي.“
هتي نچڻ ۽ ڳائڻ هر نائجيرين مرد خواه عورت امير خواه غريب جي روزمره ۾ شامل آهن. هتي مانهو موسيقيءَ تي مست آهن. اها ميوزڪ تي مستي ۽ شوق سندن قديم روايات جو حصو آهي. خوشيءَ جي موقعن تي ته خوب نچن ۽ ڳائين پر موت جي واقعن تي به سنجيدگي اختيار ڪو نه ڪن ۽ ان وقت به نچن ۽ ڳائين شايد ان طرح غم غلط ٿا ڪن. هڪ ٻن سالن جي عمر جي ٻارن کان ستر سالن جو ٻڍو يا ٻڍي پيا نچندا ۽ جهونگاريندا. پر اسپتالن ۾ پيٽ واريون زالون جيڪي هونئن ئي چرڻ پرڻ کان لاچار تن کي به روزانو صبح جو نرس راڳ ۽ رقص جو رياض ضرور ڪرائي.
هر دوڪان گلي ڪوچي، ٽرڪ يا ٽانگي ۾ ميوزڪ جون ڌنون ۽ راڳ پيا وڄندا.
جنهن به ماڻهوءَ تائين هتي راڳ جون ڌنون پهچن اهو کڻي ڪهڙو به ڪم ڪندو هجي. توهان سان ڳالهائيندو هجي يا واندو هجي مگر بت کي ۽ ڪنڌ کي ميوزڪ جي آواز تي لوڏيندو ضرور.
سرڪاري آفيسن ۾ به ريڊيو ضرور رکيل هوندو آهي جيڪو هلڪي آواز ۾ سارو ڏينهن وڄندو رهندو آهي.
هر اسپتال ۾ A.N.C. ۾ جتي پيٽ واريون عورتون رجسٽريشن ۽ چيڪ اپ لاءِ اينديون آهن انهن کي به روزانو هڪ ڪلاڪ ورزش ۽ ناچ ڪرايو وڃي ٿو. هڪ نرس اڳيان بيهي نچندي ۽ ڳائيندي ۽ ان جي پٺيان هي ٿُلهين ۽ چرڻ پُرڻ کان عاجز عورتن جو هجوم به نچندو ۽ ڳائيندو آهي.
حسين رقاصائن جو رقص، کدڙن جو ناچ، يا رقص ”درويشان يا باهه تي ناچ ته توهان ٻڌو يا ڏٺو هوندو پر ٿلهين پيٽ ۽ دُڏيون نڪتل عورتن جو زوريءَ ناچ (Compulsory dance) توهان شايد ئي ڏٺو هجي. مون کي به شروع ۾ اهو نظارو ڏاڍو عجيب ۽ قبيهه لڳندو هو، مگر پوءِ آهستي آهستي عادي ٿي ويس.
هتي هر سرڪاري خواه خانگي فنڪشن ۾ رقص ۽ موسيقي ضروري لازمي سمجهيا وڃن ٿا، جيئن پاڻ وٽ هر تقريب جو آغاز تلاوت ڪلام پاڪ سان ڪرڻ کي باعث برڪت ۽ خير سمجهون ٿا يا فنڪشن جي خاتمي تي قومي ترانو ڳايو وڃي ٿو ۽ ان ڳالهه کي ترڪ ٿو ڪري سگهجي تهڙي طرح هتي به مدعو ۽ شريڪ مهمانن کي ميزبانن سان گڏ راڳ ۽ ناچ ۾ شريڪ ٿيڻو ئي پوندو آهي، جنهن کان گريز ڪرڻ کي اتي جا ماڻهو بداخلاقيءَ تصور ڪن ٿا.
تازو اتي Bako Haram جي نالي مذهبي انتها پسند جمائتون نڪتيون آهن جي پاڻ وٽ طالبان وانگر دهشتگردي ۽ ڌماڪا ڪرڻ کي ٺيڪيءَ جو ڪم سمجهندا آهن. باقي چوري چڪاري ۽ لڙائي جهڳڙا تمام گهٽ آهن.