نائجيريا جا ماڻهو:
هتي جا ماڻهو اگرچ ڪارا ڪوجها ۽ سخت مزاج ۽ سخت جان آهن مگر دل جا اڇا ۽ وفادار ۽ صحتمند آهن. هي قوم پرست ۽ ڪٺن کان ڪٺن حالتن ۾ زنده رهڻ (Servive) ڪرڻ وارا آهن.
اقتصاديات جا ماهر جيئن مالي وسائل جي اعتبار کان ماڻهن جا طبقا ٺاهيندا آهن مثلاً لوئر ڪلاس، لوئر مڊل ڪلاس، اپر مڊل ڪلاس ۽ اپر ڪلاس وغيره پر هتي اهي ڪلاسن جا چڪر صفا ڪو نه ٿين. هتي آهي صفا راند (سونٽي جي يا صفا امير يا صفا سڃو).
ڪي اهڙا به آهن جيڪي ڊاڪٽر کي هڪ هزار روپيه في ڏين ٿا ته ڪي اهڙا آهن جو اسپتال مان پنهنجي مائٽ جو لاش کڻڻ جو سَتُ به نٿا ساري سگهن هنن وٽ وفات ڪيل مائٽ جي تدفين به هڪ ٻيو جانڪاه مسئلو بنجو پوي ۽ اها ناگهاني آفت سندن چيلهه ڀڃيو ڇڏي.
ٻئي طرف اهڙا امير به آهن جن کي پنهنجا پرائيويٽ جيٽ به آهن جيئن هزهائينس پرنس ڪريم آغا خان کي سندن ذاتي هوائي جهاز آهن اگرچه هو ته هڪ تسليم ٿيل بين الاقوامي شخصيت ۽ روحاني پيشوا آهن. هتي جا امير قيمتي کان قيمتي ڪارن مرسڊيز (Mersdes) يا رولس رائيس (Roles Royce) جا تازا ترين ماڊل بذريعي هوائي جهاز امپورٽ ڪن ٿا. دنيا جي وڏن ملڪن ۾ پنهنجا ذاتي گهر اٿن هتي جي امير ماڻهن جي شاهوڪاريءَ سبب يورپ جون سفيد فام حسينائون ساڻن خوشيءَ سان شادي ڪن اگرچ سندن مڙس کي ٻه ٽي زالون پهرين ئي هونديون آهن. اعليٰ تعليم يافته انگريز ڇوڪريون بطور پرائيويٽ سيڪريٽري رکن. ڊاڪٽر عظمت چوندو آهي ته آفريقين جا هي ٺٺ اهڙا آهن، جو هو پنهنجي ذاتي ريل گاڏي خريد ڪندي به ڪو نه هٻڪندا جيئن ڪنهن زماني ۾ انڊيا م راجائن کي ننڍي پٽي واري ريل گاڏي هوندي هئي.
هڪ دفعي هڪ راجا پنهنجي سينگاريل هاٿيءَ تي شهر مان اچي گذريو ته ان رستي تي هڪ موالي ڏاڍا وزم ڪريو ڏاڍي موج ۾ ويٺو هو. راجا جي سواريءَ جو هاٿي ڏسي راجا کان پڇيائين ته ”سائين هاٿي گهڻي وڪڻندين؟“ سو هتي جا ماڻهو راجائن کان وري ڪي گهٽ ٿوروئي آهن.
ٻئي پاسي ڏسون ٿا ته وري اهڙو غريب طبقو به آهي جيڪو 600 پاڪستاني روپين جيتري ماهوار آمدنيءَ مان گذارو ڪري ٿو. توهان کي جيئن مون پهرين ٻڌايو آهي ته هتي جي ڪٽنب ۾ به 35 کان 30 ڀاتي ٿين ٿا. ان ڳالهه کي هتي جا ماڻهو ان طرح منهن ڏين ٿا جو سڀ عورتون ٿورو گهڻو پورهيو ڪن ٿيون ۽ مڙس تي هروڀرو بوج نه آهن. جوان ڌيئن جي شاديءَ تي به گهوٽ کان رقم وصول ڪن جنهن کي ڪنوار جي قيمت چون ٿا.
اهڙيءَ طرح هولناڪ مهانگائيءَ ۾ هيڏي عيال واري ڪٽنب جو مڙئي پيو گاڏو گهلجي.
نائجيريا جا ماڻهو جسماني اعتبار کان صحتمند ۽ جانٺا، مزاج جا کلمک ۽ رقص ۽ موسيقي تي فريقته آهن. راندين ۾ فوٽ بال سندن مقبول ۽ پسنديده راند آهي. نائجيريا فوٽ بال ۾ هڪ ڀيرو آفريڪن ڪپ به کڻي چڪو آهي. ٻي سندن پسنديده راند آهي ٺونشه بازي Boxing محمد علي ڪلي تي گهڻو ناز اٿن. سندس تصويرون ٽيڪسين ۽ ننڍن دوڪانن تي لڳل آهن.
محمد علي ڪلي کي هتي جا ماڻهو راندين جو ديوتا (God of Games) چوندا آهن.
غير ملڪين کي بغير سواريءَ جي پيدل هلندي يا خريداري ڪندي ڏسيو عجب ۾ پئجيو وڃن. جيئن پاڻ پاڪستان ۾ ڪنهن سکئي ماڻهوءَ کي پير اگهاڙا ڪندو گهمندو ڏسون ۽ ان حالت ۾ کيس گهٽيءَ ۾ ڇولن واري کان ڇولن جي پليٽ وٺي کائيندي ڏسون.
هنن جي تصور ۾ غير ملڪي ماڻهو ايترا ته آسوده ۽ تزڪ و احتشام وارا هوندا آهن جو قيمتي ڪار ۽ نوڪرن چاڪرن کان علاوه هنن جو هلڻ ناممڪن ۽ معيوب آهي ۽ خود وڃي شاپنگ ڪن اها به هنن جي سمجهه موجب غير ملڪين لاءِ گهٽتائيءَ جي ڳالهه آهي.