واقف نه وڻڪار جي، اڳ نه ڏيھه ڏٺوم
حضرت سيد سرڪار شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي پيغام جو آفاقي سفر، اڻکٽ سفر آهي. جنهن جي هُو ڀر صدين تائين انسان تلاش نه ڪري سگهيو آهي. سوين عقيدتمند انهي سفر جا مسافر آهن، عالمي سطع تي پڻ مرشد سرڪار جي فلسفي تي ڪم هلي ٿو. ڪنهن دنبوري جي تندن تي لطيفي گيت تنواري صدين جو هي سفر نسلن تائين پهچايو آهي، ڪنهن ڪالم لکي فرض نڀايو آهي ڪن وري راڳ جي تالن تي اديون عبداللطيف جو دوهو ڏنو آهي ، ڪن وري مقالن ۾ لطيفي فڪر جي تور تڪ ڪئي آهي. ڪٿي ته وري آرٽ جي ماهرن لطيفي بيتن جو تصور دماغ جي پردن تي آڻي ، تصويرون ٺاهي پنھنجي فن جو مظاهرو ڪيو آهي. شاعر روحاني هجي يا فراق ۾ ڦاٿل ٻنھي جو تصور ڪمال جو هوندو آهي، پر جي لطيفي فڪر هجي ته ان جي ڳالهه ڪجھه ٻئي آهي. احساسن جي ترجماني ته شاعرن لاء چيو ويندو آهي پراسان جي مرشد سائين ته الله تعاليٰ کي راضي ڪرڻ لاءِ انسانن جي ترجماني ڪئي آهي،گودڙين جي گدلاڻ کان وٺي نانگن جي هر ننگ جوهر پتو پاڻ هن لاثاني فلسفي ۾ چٽو آهي.
سامي سِنڱ ڪلھن تي، سَنڱ سڀئي سور
ڪاهيائون ڪابول ڏي، ڪو جو پئين پور
مڙهي جو مذڪور، ڪندا ويا ڪاپڙي
سامي نادون ڪلهن تي ڪري ، پنهنجي تعلقن کي (تمام) ختم ڪيو آهي، هُو راه ڏسيندا اسان کان هليا ويا. اسان انهي رستي هلي ڪيترو ڪامياب ٿيا آهيون، اسان ڪيڏانهن وڃي رهيا آهيون، هي هڪ عالمي مڪتب گاهه اسان کي اسان جي مرشد ڏني آهي جنهن تيهر مڪتب فڪر جي ماڻھوءَ هن پيغام ۾ حصي ڳنڍڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. شعور جو لاشعور سان تمام گھڻو تعلق آهي، جنھن جو به اندر ضمير جي روشني سان منور آهي، انهي لوچ ضرور ڪئي آهي، ناواقفڪار تي ڪا معيار ناهي ، اڻ ڏٺل هن فڪر تي لاتعداد تجربه اهڙي ريت ٿيا آهن جو ڇا چئجي؟ هر ڪنهن پنهنجي عقل آهر ڳالھه ڪئي آهي، ڪو مستقل بنيادن تي ڪم نه ٿي سگهيو آهي، لطيفي فڪر جي تلاش جاري آهي ۽ جاري رهندي، ڇو ته هي الله تعالى جي طرفان اسان سنڌين کي انعام آهي، هيٺائين، نوڙت، مھمانوازي، قرب، پاٻوھ سان هي سنڌي تھذيب ويدن ۾ لکيل آهي، مھراڻ جون موجون هزارين ميلن کان پوء به ساڳي ريت هلن ٿيون، ڪيڏو نه هي درياهه فخر وارو آهي، آخر مهراڻ ڇو نه موجون ڪري ان جو تعلق حضرت سيد شاه عبداللطيف ڀٽائي جي ڌرتي سان آهي، هن پاڪ ڌرتي جي تلاش ۾ يمن جو بادشاه سلطان ،جاتي ۾ اچي رهيو، گنگا جي ديش جو بادشاهه بوبٽ رائي هالا پراڻا ۾ اچي قيام پذير ٿيو. مڪي جي ملڪ جي ساداتن جي وڏي گھراڻي جو فرزند محمود شاهه لطيف سرڪار جو اچي مريد ٿيو، جنهن جي آخري آرامگاهه حضرت سيد حبيب شاهه جي پيراندي کان آهي. ڪابل جا درويش اچي لطيفي گودڙي ۾لِڪا، جڏهن ته اُن وقت خوانگاهي نظام جو ڪابل مرڪز سمجهيو ويندو هو، پر سيد جي سڏ جو پڙاڏو ملڪن سرحدن کان ٻاهر واڪا ڪندو پئي ويو. فقير مَدن جھڙن من موهيندڙن هن لطيفي فڪر جي ڇانوَ ملي،
مدن پرائي ڏيھه۾ ، بڪ نه اهڙي بڪ
راوڙ وٺندئي روڪڙو، حاڪيماڻو حق
“مدن” تڏهن مرڪ، جڏهن کرو کڻي خلاص ٿئين
لکين عقيدتمند هن موھه ۾ موهجي اچي لطيفي فڪر مان رنڱجي ويا. ڪي شاعر ٿيا ڪي فقير ٿيا، ڪن کي وري دنيا جي مسئلن جا گُر ملي ويا. اڻکٽ خزانو ، فلسفي جو انبار، لاتعداد تمثيل نگاريون ، بيباهه جذبو، سائين جي هر بيت ۾ مليٿو، ڇا ته طاقت آهي، سر جي سٽن ۾ اڄ به جنگ واري کي سورهيائي فراهم ٿئي ٿي، محبوب جي نازن نخرن سان مڃائڻ جا رستا ملن ٿا.
تون صاحبزادو سپرين، آئون نسورو نوڪر
لڳي ائين ٿو ته اسان جي ڪنهن ننڊ پڙهي ڇڏي آهي اگھور ننڊ ۾ صدين کان ستل قوم جو مقدر مرشد سرڪار لطيف آهي. حوصله افزائي ڪرڻ ته اسان کي ڪنهن سيکاري ئي ڪانهي، هڪ ٻئي جي حوصله شڪني ڪري عهدن تي پهچڻ وارا نتيجا به ڪجھه اهڙائي ڏيندا آهن. سجاڳي سان اگر لطيفي فڪر تي ڪم ڪجي ،حڪومتي سطح تي ان جو نوٽيس ورتو وڃي ته هي لطيفي فڪر مغربي دنيا وارا پڙهائڻ تي مجبور ٿيندا. سائنس ترقي ڪندي، روحانيت سان دنيا ۾ امن جو رستو کُلي ويندو. الله جا بندا هڪ ٻئي تي تنقيد بدران هڪٻئي جو سھارو ٿئي ، پنھنجي مرشد جو پيغام عام ڪريو. تدريسي ڪتابن ۾ فڪر لطيف پڙهايو وڃي. لطيفي سليبس جو مڪمل پروگرام جو آغاز ڪيو وڃي. اڄ جو انسان لاتعداد مسئلن ۾ ڦاٿل آهي، انھي ڳالھين جو حل لطيفي فڪر۾ صدين کان موجود آهي، اسان جو نسل فضول ڳالھين جي ور چڙهيل آهي. روح جي غذا اگر روح کي ملي ويئي ته هُو مادي خواهشن کا ن آري ٿي ويندو. هن مٽي جو مان اعلى ۽ افضل آهي. سنڌو جي صدين جو سفر اسان کي سھپ ۽ پيار جو پيغام ڏئي ٿو، مھراڻ جي مٽي جو قرض جو اسان تي آهي ته اسان پاڻ ۾ امن و امان سان رهون، اُهي محبتون وري اچن، سنڌ جو سانوڻ پنھنجو مٽ پاڻ آهي. مٽي جي خوشبوء جو هر وسڪاري کان پوء لطف اندوز ڪندي رهندي آهي. هن مٽي جو مانُ ملھائي اسان فڪر لطيف جي پيروي ڪريون، سڀ جا سڀ گڏجي ڪم ڪريون، نسلن کي حق جي راهه ڏيکاري دم کڻون، ان ۾اسان جي ڀلائي آهي، نه ته اسان لطيف سرڪار جا قرضي ٿي قيامت ۾ اٿنداسون. انسانيت جو هي پيغام صدين تائين اوترو ڪارآمد آهي جيترو اڳ هو، جيترو هاڻ آهي، بس ٿورڙي سوچ تبديل ڪرڻي پوندي، حضرت سيد شاهه عبداللطيف ڀٽائي جن جي پيغام کي عام ڪرڻ لاء وڏائي ڪري هڪ ٻئي جون ڳالھيون برداشت ڪرڻيون پونديون،
کم، کمندن کٽيو، هارايو هوندن
سھپ انسان کي اعلى درجن تي پھچائي ٿي. بس دل ۾ هڪ عھد ڪجي ، شاهه سائين جو هڪ رسالو ترتيب ڏيئي ان کانپوء دڪانداري وارو ڪم بند ڪيو وڃي. فڪر لطيف تي مختلف پروجيڪٽن تي ڪم ڪيو وڃي، جنهن سان انسان جي ڀلائي ٿئي، اسان رسالي جي ترتيب تي 1207هه کان 1439هه تائين، 232 سالن تائين يڪرائي ٿي متفق نه ٿي سگهيا آهيون ته لطيفي فڪر جي ڪھڙي پرچار ڪنداسون؟ زندگي تمام گھٽ آهي، هاڻ هڪ آغاز ٿيڻ جي ضرورت آهي جنهن لاء وقت ڪونهي ڪو، جيڪي ٿيو سو ٿيو، هڪ پروگرم هڪ اهڙو سيمنار، هڪ اهڙو پرو جيڪٽ ملڪي سطح تي ٿيڻ گهرجي جنهن ۾ نه رڳو سنڌ جا، پاڪستان جا پر دنيا جا ڏاها گهرايا وڃن، انهن جي راء سان رسالو ترتيب ڏيئي انهي باب کي بند ڪيو وڃي. ڪنهن کيڪا راضي ڪرڻ جي ڪا ڳالھه ناهي، مالڪ جي مخلوق جا مختلف نمونا آهن، هٿن جا نشان، آواز جي ڪوالٽي ۽ انساني شڪلون الڳ الڳ آهن، هر ڪنهن جي سوچ الڳ آهي. هڪ اهڙو رستو ڏنو وڃي جنهن سان اسان جي مرشد سرڪار جو پيغا۾ عام انسانيت جي روشني راهه جو ڪم ڪري، روشني راهه اڳ۾ ئي آهي پر ان جون رڪاوٽون پري ڪيون وڃن ته هڪ عالمي پيغام دنيا جي ٻين ملڪن ۾ عام ٿئي، اسان جيتري تائين هڪ ٻئي سان ويساهه گھاتيون ڪرڻ نه ڇڏيون اسان کي راهه نه ملندي، اسان جي رهبر تي دنيا وارا ڪم ڪري ، طريقت، رسالو، ذڪر، فڪر تي، اسان جو اهُو پراڻو جھيڙو ، هي بيت سائين جو ناهي، هُو وائي سائين جي معيار مطابق ناهي، هِي سُر سائين جو نٿو ٿي سگهي. ڳالھه ٿي ڪجي عالمي لطيفي فڪر جي، ڀيٽ ٿي ڪجي اڄ جي انساني عقل سان، اڄ جي انسان جو عقل اڃان مڪمل طور انساني حالتن جي لاء قابل قبول نٿو ڪيو وڃي، ان کي ڪجھه ٻئي طريقي سان ڏٺو ٿو وڃي. اڄ جو انسان لالچ ۽ لوڀ جي چڪر ۾ انتهائي اڳتي نڪتل آهي. دنيا جي حالتن انسان کي انهن ڳالھين تي مجبور ڪيو آهي، اُها هڪ الڳ ڳالھه آهي، ان تي اسان وڌيڪ نه ڳالھائينداسون. اسان جو موضوع عالمي امن جي پرچار ڪندڙ حضرت سيد شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي انهي آفاقي فڪر تي آهي، جنهن جي فڪر تي اگر ڪم ڪيو وڃي ته هن باهه سان وڪوڙيل دنيا ۾ هڪ گُلن جو گُلستان پوکي سگهجي ٿو، امن، پيار، سهپ ، هم آهنگي، ڀائيچارو ۽ روحانيت جي هڪ نه کٽندڙ ڏينهن جي شروعات ٿي سگهي ٿي. ڪاري رات جي ڪاراڻ ۾ لڪل هي نفساني خواهشن جا چور وائکا ٿي ظاهر ٿي ويندا. راهون هموار ٿيڻ لڳنديون، ڏوٿين جا ڏک لهي ويندا. اسان اڃان حضرت سيد شاهه جي فڪر کام مڪمل واقف ناهيون، اسان اڃان سائين جا معياري آهيون، انهي ڏوراپي کي لاهڻ لاء جي ڪجي ته گھڻو ڪجھه ٿي سگھي ٿو .نيتون نڪور ڪري ۽ روح سان حضرت سيد شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي پيغام کي تسليم وڃي ، سڀ ڪجھه ٿي سگهي ٿو
واقف نه واڻڪار جي، اڳ نه ڏيھه ڏٺوم
ڏونگر ڏوراپن سين، ري ڪاتي ڪٺوم
جيلانھن محب مٺوم، ٿي ڇلون ڪريان ڇپرين.