مسٽر نور محمد جي قومي بصيرت: پير غلام مجدد سرھندي
مذهبي اثر:
جڏهن خلافت تحريڪ پنھنجي ابتدائي نشو نما جي زماني ۾ قدم رکي رهي هئي، تڏهن مولوي عبدالعزيز حيدرآبادي ۽ ڪن ٻين صاحبن جي صلاح سان خلافت جي برخلاف هڪ ڪتاب شايع ڪيو ويو هو. انھي ڪتاب تي مونکي صحيح ڪرڻ لاءِ آمادو ڪري صحيح ورتائون. مون تي هنن صاحبن جو ڪافي اثر هو بلڪہ ڪنھن حد تائين تہ مون کليءَ طرح انھي جي ڳچ خيالن تي غور ڪرڻ پاڻ لاءِ جائز سمجهو. الله پاڪ مرحوم نور محمد صاحب کي جوار رحمت ۾ جڳھہ ڏئي، جنھن کي منھنجي مذبذت هئڻ جي خبر پئجي وئي، اگرچہ هو صاحب انھيءَ وقت تائين منھنجو اڻ وقاف هو اوچتو ڊاڪ بنگلي ۾ (جتي آءٌ اچي رهيو هوس) صاحب موصوف آيو ۽ في الفور قرآن شريف جو ساڻس هو. (انگريزي ترجمي سان) مون وٽ ميڙ طرح پيش ڪيائين ۽ چيائين تہ خدارا اوھان ٿڌي دل سان هن معاملي تي غور ڪري پوءِ ڪو طرف وٺو. هن جي اکين ۾ آب جاري هو، جنھن جو مون تي بلڪل اثر ٿيو بظاهر قدري جوش آيو مگر هن جي چوڻ جي نوع مون تي اهڙي حالت طاري ڪئي جو مناسب سمجهيم تہ غور ڪري پوءِ اعلان ڪريان. ايتري ۾ مسٽر محمود وڪيل مون وٽ آيو جنھن مونکي چيو تہ نور محمد اسلامي جذبن سان ڀريل آهي، هن کي خلافت ساڻ سخت پيار ۽ دلچسپي آهي، انھي ڪري پاڻ روڪي نٿو سگهي.
جڏهن مون ڪافي غور ڪيو تڏهن في الفور بنا خوف خلافت تحريڪ جي معاونت لاءِ پنھنجي ناچيز خدمت پيش ڪرڻ جو اعلان ڪيم. يقين آهي تہ جي نور محمد صاحب منھنجي دل تي پنھنجي جذباتن جي اثر وھارڻ جو ڪم نہ وٺي ھا تہ شايد آءٌ گمراھہ ٿيان ھا ۽ حياتي تائين انھي تلافي جو موقعو نہ ملي ھا. پوءِ ڪيئي دفعا مونکي خواھہ قاضي اسدالله شاھہ صاحب جن کي خلافت تحريڪ ۾ ڪا بہ تحريري مدد يا مشورت وٺڻي پيئي تہ اڪثر ڪري مسٽر نور محمد اسان جو انھي ۾ صلاحڪار رھندو هو.
.
قابليت جو اثر:
جڏهن ميرٺ ۾ خلافت ڪانفرنس منعقد ٿي ۽ سنڌ جي بزرگن مان انھي وقت ڪوبہ صاحب تشريف فرما نہ ٿيو هو، مون ميرٺ ۾ سنڌ جي پاران حاضر ٿي ڪراچي ۾ خلافت ڪانفرنس جي دعوت پيش ڪئي. رئيس لاحرار مرحوم مولانا محمد علي صاحب، الحاج مولانا شوڪت علي صاحب ۽ امام الاحرار مولانا ابوالڪلام صاحب آزاد ۽ مرحوم ڊاڪٽر انصاري ۽ ٻيا ڪيترا بزرگ موجود هئا، سنڌ مان فقط شيخ مرحوم عبدالسلام صاحب جو پوءِ اٽارا ھاءِ اسڪول جو هيڊ ماسٽر ٿي رهيو موجود هو. تنھن وقت عليڳڙھہ ڪاليج جي اخبار جي ايڊيٽر بنسبت بحث هليو تہ هڪ قابل، ذهين فھيم ۽ بي خوف شخص جي ضرورت آهي انھي وقت مون کي چڱي ريت ياد آهي تہ سڀني صاحبن بي اختيار پنھنجي خانگي مجلس ۾ ظاهر ڪيو تہ مسٽر نور محمد صاحب سنڌي نھايت موزون ۽ قابل ايڊيٽر ٿيندو، بشرطيڪ هو صاحب پنھنجي خدمت عليڳڙھہ جي حوالي ڪري. (اڳي مسٽر نور محمد صاحب عليڳڙھہ ڪاليج ۾ معلم ٿي رهيو هو) مون انھي وقت پنھنجي دل ۾ محسوس ڪيو تہ:
“حال نڪوست از بھارش پيدا ست”
غائبانہ هن شخص جي صفت اهڙن لاثاني مدبرن جي مجلس ۾ منھنجي گوش گذار ٿئي ضرور هي بہ ڪامل هستي آهي.
خدا جي خوف جو اثر:
هڪ ڏينھن مرحوم سان خلاصي طرح سندس بنگلي ۾ دنيا جو ذڪر پي هليو تڏهن اوچتو چوڻ لڳو تہ پير صاحب اسان نالائق آهيون. الله اسان تي رحم ڪري. نماز ۾ آءٌ سست آهيان، پر ڪيئي دفعا رات جو مونکي خيال ٿيو آهي تہ جيڪي نماز پڙھندا آهن انھن کي تہ الله تعاليٰ بھشت عطا فرمائيندو، پر اسان گنهگارن جو ڪھڙو حال ٿيندو جو ڏينھن جو پنج دفعا لاڳيتو نماز پڙهڻ ۾ اسين تمام ڪوتاهي ٿا ڪريون. رات مونکي تمام خوف رهيو هو ڀلا جيڪو نماز ۾ پنھنجي سستي جي قصور جو قائل هجي ۽ خطا قبول ڪندو رهي ان لاءِ ڪو پاڪ ڪتابن ۾ ذڪر آهي. مون جواب ڏنو تہ حضرت امام رباني مجدد الف ثاني ارشاد فرمايو آهي ”ڪنھن سائل سوال پڇيو آهي تہ هڪ شخص عبادت تي غرور اٿس ۽ ٻيو عبادت ۾ قصور ٿو رکي مگر پنھنجي قصور جو معترف آهي، ڪھڙو انھن ۾ چڱو آهي. حضرت مجدد صاحب جن فرمايو تہ جيڪو عابد آهي ۽ عبادت تي مغرور آهي، انھي کان جيڪو پنھنجي عبادت گهٽ ٿو ڪري ۽ الله جي درٻار ۾ ورجائي ٿو سو سوء بار بھتر آهي. منھنجي ايتري چوڻ تي مرحوم جي اکين مان پاڻي زارو و زار جاري ٿيڻ لڳو. مونکي يقين ٿيو تہ هن شخص ۾ ايماني جذبو برابر موجود آهي.
تازو جڏهن سنڌ جدائي جي ڪانفرنس حيدرآباد ۾ منعقد ٿي، تڏهن چيئرمين استقباليہ ڪاميٽيءَ جي حيثيت ۾ جيڪو خطبو منھنجو شايع ٿيل آهي ۽ انھي ۾ جيڪا سنڌ جي مڪاني واقعات تي خواه ٻين مسئلن تي روشني وڌي وئي آهي (جنھن کي گهڻو پسند ڪيو ويو آهي) اھا ساري عرق ريزي مرحوم نور محمد صاحب جي دماغي معاونت جي مرهون منت آهي.
شل اسان مان هر ڪو جڏهن دنيا مان لڏي تہ ڪونہ ڪو ڪارنامو ۽ يادگار مرحوم نور محمد وانگر ڇڏي ٻين لاءِ اسوه حسنہ جو سبب ٿئي.
(رسالو الڪمال، ايڊيٽر ڪمال الدين ميمڻ، 12 سيپٽمبر 1937ع، حيدرآباد تان ورتل)