نور محمد لاکير هڪ تعليمي سڌارڪ: پروفيسر مھر نور محمد
جناب نور محمد لاکير هڪ سٺو ليڊر هو ۽ هڪ مضبوط معاشي ۽ سٺي حيثيت جو مالڪ هو، ڇاڪاڻ تہ هو هڪ زميندار جو اڪيلو پٽ هو، پنھنجي لاءِ مضبوط استحڪام ۽ اعليٰ مقام حاصل ڪرڻ جي باوجود انھن ڳالھين سندس شخصيت تي ڪو ٿورڙو بہ اثر نہ هو. هو نھايت ساده مزاج ۽ هڪ اهڙو ماڻھو هو، جنھن جون گهرجون تمام گهٽ هونديون هيون. هو دل جو مھربان هو، ۽ جيڪو ڪجهہ هن پنھنجي والد کان حاصل ڪيو هو، اهو سڀ سنڌ جي عام ماڻھن جي خدمت ۾ هوندو هو، سندس گهر ۽ آفيس سنڌ جي عوام جي خدمت ۽ سنڌي ٻارن ۽ نوجوانن جي تعليم جو مرڪز هوندا هئا.
1918ع ۾ سنڌ ۾ مسلم ليگ جو بنياد رکيو ويو ۽ ان جو پھريون اجلاس محترم نور محمد لاکير جي رھائشگاھہ تي ٿيو هو. 1919ع ۾ سنڌ ۾ خلافت تحريڪ شروع ٿي، جنھن ۾ محترم نور محمد لاکير اهم ڪردار ادا ڪيو. سياست ۾ داخل ٿيڻ لاءِ سندس وڏي دلچسپي عوام جي ڀلائي لاءِ اقتدار حاصل ڪرڻ هو، جنھن جي هن نمائندگي ڪئي. مسٽر نور محمد پھريون ڀيرو 1920ع ۾ بمبئي ليجسليٽو ڪائونسل جو ٽن سالن لاءِ ميمبر ٿيو، حيدرآباد جي عوام لاءِ هن جي ڪيل خدمت جي ڪري ماڻھن کي سندس هميشہ ياد رھندي.
محترم نور محمد کي سنڌ جي عام ماڻھن جي سماجي ڀلائي لاءِ ڪم ڪرڻ ۾ بيحد خوشي حاصل ٿيندي هئي. هن کي يقين هو تہ سنڌ جا مسلمان جيستائين انگريزيءَ ۾ تعليم حاصل نہ ڪندا تيستائين ترقي ڪري نہ سگهندا ۽ نہ ئي سرڪاري يا خانگي نوڪريون حاصل ڪري سگهندا. هن پنھنجا سمورا وسيلا هن اسڪول جي قيام تي خرچ ڪيا. 1888ع ۾ حيدرآباد سنڌ ۾ هڪ انگلش ميڊيم اسڪول قائم ڪيو ويو هو، جيڪو محترم نور محمد جي ذاتي ڪوششن سان 1924ع ۾ انگريز سرڪار کان حاصل ڪيو ويو، جيڪو حيدرآباد ھاءِ اسڪول سڏجڻ لڳو. اهو اسڪول ۽ عمارت نور محمد لاکير کي ان شرط تي ڏنو ويو هو تہ هو اسڪول جي نئين عمارت جوڙائيندو. هن اسڪول ۾ سڄي سنڌ جا شاگرد ايندا هئا، ٻھراڙي جي شاگردن لاءِ بورڊنگ ۽ رھائش جون سھولتون گهربل هيون. سر ھارٽگ جي سربراهيءَ ۾ 1923-24ع ۾ ”سر ھارٽگ ڪميشن“ نالي هڪ ڪميشن جڙي هئي، جنھن ۾ مسٽر نور محمد سنڌ جي مسلمانن جي تعليمي حالتن جو مطالعو ڪري هڪ رپورٽ هن ڪميشن آڏو پيش ڪري ثابت ڪيو هو تہ سنڌي مسلمانن وٽ تمام صلاحيتون ۽ قابليتون آهن، پر انھن وٽ تعليم يا معاشي ترقيءَ لاءِ معاشي ذريعا نہ آهن. حيدرآباد ھاءِ اسڪول ۾ سڄي سنڌ مان آيل شاگردن جي ھاسٽل لاءِ ضلعي لوڪل بورڊ طرفان هڪ عمارت ڏني وئي هئي، اھا ھاسٽل جيڪا سول اسپتال حيدرآباد جي ڀرسان آهي، ان کي مسلم ھاسٽل چيو ويندو هو.هن ھاسٽل جو افتتاح سر ليسلي ولسن ڪيو هو. ولسن سنڌ جو گورنر هو. سر ليسلي ولسن جو چوڻ هو تہ ”مسلم ھاسٽل سنڌ جي مسلمانن جي تعليم جي ترقيءَ ۾ هڪ وڏو ڪم آهي“. محترم نور محمد لاکير پنھنجي پاڻ کي سنڌ ۽ سنڌين جي تعليم لاءِ وقف ڪري ڇڏيو، هر پليٽ فارم تان جيڪو ٿي سگهيو.
اڄوڪو ڏينھن اسان کي 1923-24ع جي ياد ڏياري ٿو، جڏهن هڪ ننڍڙو ٻج پوکيو ويو هو، جنھن کي محترم نور محمد لاکير صاحب پنھنجي همعصرن ساٿين جي سهڪار سان وڏي چاھہ، پيار ۽ فخر سان پوکيو هو، تہ اڄ اهو ٻج ڦٽي ڪھڙو نہ مضبوط سنڌ جي تعليمي ادارن جي ڪائونسل يعني گورنمينٽ نورمحمد ھاءِ اسڪول حيدرآباد جي نالي سان سنڌ ۾ هڪ خوبصورت وڻ جي روپ ۾ وڏو ٿي چڪو آهي. جنھن جي خوشبوءِ هر هڪ جي نظر کي وڻندڙ آهي.
محترم نور محمد لاکير 22 آگسٽ 1937ع تي وفات ڪري ويو، پنھنجي پويان ٻہ ڌيئرون، هڪ گهرواري (مرحوم) ڇڏيون. سندس وڏي ڌيءُ زبيدہ خاتون هئي ۽ ننڍي ڌيءَ پروفيسر مھر نور محمد آهي، جيڪا 1993ع ۾ پرنسيپال گورنمينٽ زبيدہ گرلز ڪاليج حيدرآباد جي عھدي تان رٽائر ٿي آهي ۽ هن وقت ”نور محمد لاکير ايجوڪيشن اينڊ ويلفيئر سوسائٽي“ جي چيئرپرسن طور ڪم ڪري رهيو آهي. هوءَ حيدرآباد ۾ رهي ٿي.
ضروري بنيادي تعليم جي صورت ۾ انساني سرمائي جي سرمائيداري کي نظرانداز يا ملتوي نٿو ڪري سگهجي. سنڌ جون تعليمي حالتون ڏينھون ڏينھن خراب ٿينديون پيون وڃن. ”نور محمد لاکير ايجوڪيشن اينڊ ويلفيئر سوسائٽي“ جو مقصد محترم نور محمد لاکير جي علم جي روشنيءَ کي پوري طرح روشن رکڻ آهي تہ جيئن سنڌ جي هر اسڪول ۾ پڙھندڙ ٻار کي معياري تعليم ملي سگهي، جن کي ٻي صورت ۾ شايد اهڙو موقعو ملي نہ سگهندو هجي ۽ کين ڪلاس روم جي اندر کي ڏسڻ، ڪتاب جو صفحو ڦيرائڻ يا ڪاغذن تي قلم رکڻ جو موقعو حاصل نہ ملندو هجي.
”نور محمد لاکير ايجوڪيشن اينڊ ويلفيئر سوسائٽي“ جو مقصد گهٽ امتيازي سلوڪ رکندڙ ٻارن کي علم، فني مھارتن سان آراستہ ڪرڻ آهي تہ جيئن اهي اعليٰ اخلاقي ۽ سماجي قدرن جي پرورش ڪن ۽ انھن ۾ اعتماد پيدا ڪن تہ جيئن اهي عام طور تي سڄي سماج ۾ حق ۽ سچ سان گڏ بيھڻ ۽ خاص طور تي انھن جي ذاتي ڀلائي لاءِ جدوجھد ڪن.
اسان جي دعا آهي تہ الله تعاليٰ اسان کي پنھنجي مقصد کي سچائيءَ سان حاصل ڪرڻ جو وسيلو ۽ هدايت عطا فرمائي. ان سلسلي ۾ اسان کي توھان جي تعاون جي ضرورت آهي ۽ اسان مان هر هڪ جي هن عظيم مقصد تي همدردي سان غور ڪيو وڃي.
چيئرپرسن
پروفيسر مھر نور محمد
ڌيءَ نور محمد لاکير
اڳوڻي پرنسيپال حڪومت زبيدہ گرلز ڪاليج حيدرآباد.
فون نمبر # 0321-5188172
جنرل سيڪريٽري
محمد فريد احمد
ڏوهٽو: نور محمد لاکير
فون نمبر : 0300-2185148
(نور محمد لاکير ايجوڪيشن اينڊ ويلفيئر سوسائٽيءَ جي ڇپيل بروشر جو سنڌي ترجمو، بروشر نور محمد ھاءِ اسڪول لائبريريءَ مان حاصل ٿيو.)