نور محمد - سنڌ ۾ مسلم تعليم جو علمبردار: قاضي محمد اڪبر
عليڳڙھہ جي پروڊڪشن جو هڪ بھترين مثال مسٽر نور محمد هو، جيڪو قانون جي ڊگري هجڻ جي باوجود وڪيل کان وڌيڪ هڪ سياسي ۽ سماجي ورڪر جي حيثيت ۾ حيدرآباد آيو ۽ اچي آباد ٿيو. ان وقت حيدرآباد شھر ۾ مسلم قيادت جو هڪ خال موجود هو، جيڪو ڪميونٽي کي تعميري ڪمن لاءِ منظم ڪرڻ جي قابل هو ۽ هن هتي خال ڀريو.
مسٽر نور محمد ٻہ ڀيرا بمبئي ليجسليٽو ڪائونسل جو ميمبر چونڊيو ويو ۽ ان فورم تي مسلمانن جي جدوجھد جي چيمپئن جي حيثيت سان پنھنجي قابليت جو ثبوت ڏنو. هن ڪڏهن بہ همت نہ ھاري ۽ ٽئين مدي واري اليڪشن ۾ پنھنجي ھار کي عظيم اخلاقي فتح ۾ بدلائي پنھنجي زندگي سماج جي تعليمي ترقيءَ لاءِ وقف ڪري ڇڏي.
ان کان پوءِ هو مسلم ايجوڪيشن سوسائٽي قائم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيو ۽ مسلم ھاسٽل ۽ ھاءِ اسڪول جيڪو ھاڻي نور محمد ھاءِ اسڪول جي نالي سان مشھور آهي، هن ان بمبئي گورنمينٽ جي طاقتور ھندن جي سخت مخالفت جي ڪري محفوظ ڪيو. مسلم ھاسٽل ۽ نور محمد ھاءِ اسڪول جون عمارتون ھندو عامل برادريءَ جي وچ ۾ قائم ڪيل واقع هئا، جن جو سنڌ جي سرڪاري ۽ سياسي زندگيءَ تي بمبئي پريزيڊنسيءَ جو حصو هو. اھا مڃيل حقيقت آهي تہ نور محمد کي پنھنجو رھائشي گهر گروي رکڻو پيو تہ جيئن حڪومت وٽ جمع ڪرايل رقم جي خساري کي پورو ڪري سگهجي. قربانيءَ جو اهو مثالي جذبو اڄ جي دور ۾ بہ مسلمانن جي خوشحال طبقي ۾ تمام گهٽ آهي. مون کي ياد آهي تہ حيدرآباد ۾ ٿيل مسلم ايجوڪيشنل ڪانفرنس ۽ سنڌ علحدگيءَ واري ڪانفرنس ۾ نوجوان پرجوش ورڪر جي حيثيت ۾ محترم نور محمد سان منھنجي وابستگي هئي. اھا ڳالھہ نوٽ ڪرڻ جي قابل آهي تہ انھن ڏينھن ۾ سياسي اختلاف ڪڏهن بہ هڪ نقطي کان ٻاھر نہ وڌيا هئا. جڏهن بہ ڪو گڏيل اجتماعي سبب پيدا ٿيو تہ ذاتي ۽ سياسي اختلافن کي منھن ڏئي گڏيل دشمنن جي چيلنج کي منھن ڏنو ويو. مون کي ياد آهي تہ ميران محمد شاھہ ۽ نور محمد کي هڪ ئي پليٽ فارم تي جھڙيڙيندي ڏٺو هو. اهو اسان جي اڄ جي سياستدانن لاءِ هڪ سبق هئڻ گهرجي، جيڪي اڪثر پنھنجي ذاتي دشمنيءَ جي ڪري قومي ۽ اجتماعي مفادن کي نقصان پھچائڻ جي ڪوشش ڪندا آهن، سنڌ ۾ ڪيترائي وڏا ۽ امير ماڻھو هئا جن جا نالا وقت گذرڻ سان وسري ويا آهن، پر جن قوم جي خدمت ڪئي انھن کي هميشہ ياد رکيو ويندو، محترم نور محمد صاحب جي لازوال قربانين سان سنڌ جي مسلمانن جي تعليم ۽ تعليمي ادارا هميشہ لاءِ زنده آهن ۽ سندس بي لوث خدمتن لاءِ سدائين يادگار.
(سنڌ مسلم ڪاليج جي 1960ع واري مخزن ۾ آيل انگريزي مضمون جو سنڌي ترجمو)