درياءُ، منھنجو مرشد-1

پاڪستان ۾ اربنائيزيشن (شھري) سماج جو ھڪ نقصان اھو بہ ٿيو آھي تہ اھو رورل (ٻھراڙي) واري قدرتي زندگي کي ان جي اصل معنيٰ يعني (خدا ھر شي ۾ موجود آھي) واري تصور کان محروم ڪري ٿو. پھرين اھا ڳالھہ تہ شھري سماج سڀ کان وڌيڪ دولت (رپئي پئسي جي صورت ۾) پيدا ڪري ٿو ۽ ٻھراڙي خوراڪ (ميوا، ڀاڄيون، اناج) پيدا ڪري ٿي، شھري سماج تھذيبي قدرن کان وڌيڪ سرمايي کي جنم ڏيڻ جي ڪري ماڻھن جي طرز زندگي ۾ ھڪ قسم جي منافقت ۽ موقعي پرستيءَ وارا رويا جنم وٺن ٿا، ان ڪارڻ ھڪ مقابلي واري دنيا پيدا ٿئي ٿي، سنڌ جي درياءَ جي سڃاڻپ ٻھراڙيءَ واري آھي، ٻھراڙيءَ جي زندگيءَ ۾ ٺھراءُ آھي، جيڪو انسان ۽ قدرتي زندگي کي مقابلي جي بجاءِ انتخاب جو موقعوڏئي ٿو، ماڻھو وسيع آھي ۽ نھايت وسيع آھي جيترو وسيع آھي اوترو تنگ بہ انسان زندھہ رھڻ جا موقعا تلاش ڪري ٿو، مقابلو ڪري ٿو جڏھن تہ مھذب ان مان سکي ٿو ان کي زمين تي مضبوطي سان بيھاري ٿو. ھي سنڌو درياءُ ئي آھي جيڪو پنھنجي جنم کان پنھنجي جسم جي ڪيترن زخمن جي باوجود ماڻھن کي علم عقل ۽ زندگي جا قدر سيکاريندو سمنڊ ۾ تحليل ٿي وڃي ٿو، سمنڊ درياءَ جو قيد خانو نہ پر زندھہ رھڻ جو ھڪ ٻيو ۽ مختلف طريقو ھجي ٿو ھي دنيا ائين قائم آھي اسين توھين سڀ ائين قائم آھيون. سنڌو درياءُ دراصل حقيقي آزادي جو نالو آھي، جنھن جي اسان سڀني کي ضرورت آھي انسانن کي، جانورن کي پکين ۽ اسانجن فصلن کي ڇو تہ آزادي جو اھو ئي مفھوم آھي بنا ڪنھن فرق جي سڀ لاءِ، اسان مان ھي ڪنھن جو انتظار نہ ٿو ڪري اسين سڀ ھن جو انتظار ڪيون ٿا، اُڄ اجهائڻ ھنجي فرض ۾ شامل آھي، پر پوءِ اربنائيزيشن جي خيال پھريون ڀيرو درياءَ جي قدرتي زندگي ۾ مداخلت ڪئي. ھن کي پنھنجي مرضيءَ سان ھلائڻ ۽ قابو ڪرڻ جي طريقا ايجاد ڪيا. انڊس واٽر ٽريٽي، واپڊا. جھڙا ادارا وجود ۾ آڻي درياءَ کي پنھنجي قدرتي حق کان محروم ڪيو. جنھن پوءِ نون سماجي رشتن نون شھرن ۽ نون مسئلن کي پيدا ڪيو. اھي ماڻھوءَ جيڪي قدرتي وسيلن سان جڙيل ۽ لاڳاپيل ھئا ۽ آھن انھن کي درياءَ جي وڃائڻ جو پورو ادراڪ نہ ھو ڇاڪاڻ تہ اھي ٻھراڙيءَ سان تعلق رکندڙ ھئا جن کي پوءِ شھري جاھل ۽ ڄٽ ڪري مخاطب ٿيندا آھن، حقيقت ھيءَ آھي تہ درياءُ پاڻ پنھنجي وجود ۾ ڏاھپ آھي ۽ ٻھراڙي انجي اولادن مان ھڪ آھي. ڪالھہ آبپاشي جي وزير پريس ڪانفرنس ڪندي چيو ھو تہ انڊس جي پاڻيءَ ۾ ٽي ڊي ايس (ٽوٽل ڊزالوو سولڊ) جي وڌڻ ڪري فلحال انجي رواني روڪي وئي آھي. ڪن جي لاءِ اھا محض خبر ھجي پر مون لاءِ منھنجي مرشد جي مرڻ جو اعلان ھو. ڇاڪاڻ تہ ان کان اڳ سرڪار منڇر جو خون ڪري چڪي آھي. ھن وقت منڇر جو پاڻي مڪمل زھريلو ٿي ويو آھي جنھن جو ٽي ڊي ايس ٽن ھزارن کان بہ مٿي آھي جنھن جي معنيٰ آھي ڪابہ زندگي نہ. مان اوھان کي ياد ڏياريندو ھلان تہ 2004-05 ۾ اريگيشن ڊپارٽمينٽ تي ڪيس ٿيو ھو ڇاڪاڻ تہ بنان مانيٽرنگ جي منڇر جو پاڻي انڊس ۾ ڊرين ڪيو ويو جنھن جا نتيجا اھي نڪتا جو حيدرآباد کان ٽنڊومحمد خان، بدين تائين ڪيترن ماڻھن جو موت ٿيو ھئو. ان ڪيس جو ڇا ٿيو؟ ڪنھن کي ڪا خبر ناھي. حقيقت ۾ اھا ڳالھہ درياءَ کي آلودہ ڪرڻ جو اعلان ھو، ھاڻ بہ ان روايت کي جاري رکندي بنان ڪنھن مانيٽرنگ جي درياءَ ۽ لکين ماڻھن جي زندگيءَ سان حادثو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آھي. مان نہ ٿو سمجهان تہ مسلسل ڏھن سالن کان بہ مٿي حڪومت ڪندڙ پارٽي سنڌ جي ڪنھن ھڪ شھر ڳوٺ کي صاف پاڻي ميسر ڪري سگهي آھي، ھاڻ تائين بہ ماڻھو منرل واٽر جي نالي تي بوتلن وارو پاڻي واپرائن ٿا جنھن سان درياءَ جي غير اھم ٿيڻ ۽ پاڻي مھيا ڪندڙ ڪمپنين جي ترقي، ڪاروبار ۽ اھميت ۾ اظافو ڏسڻ ۾ اچي ٿو، ھن موقعي تي عطاﷲ مينگل جا اھي لفظ ياد اچي رھياآھن تہ بلوچن ويڙھہ کانپوءِ ۽ سنڌين ويڙھہ کان اڳ وڃايو آھي. مان ڏسي رھيو آھيان انھن عوام دوست پارٽين ۽ فردن ڏانھن تہ انھن مان ڪو آھي جو منڇر ۽ درياءَ جي زندگي کي بچائڻ لاءِ واپڊا، ارسا، سنڌ حڪومت تي ھڪ ڀيرو ٻيھر ڪيس ڪري.

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)