مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-3

ھي سنڌو درياءُ آھي. ان سٽ تي غور ڪندا تہ اوھان کي اھا ڳالھہ ائين محسوس ٿيندي تہ اھڙي زندگيءَ جيڪا اڳتي وڌي ٿي، جيڪا متحرڪ آھي، رواني ۾ آھي ۽ ڪائنات جو اھم جز آھي، جنھن کانسواءِ زندگي ممڪن ناھي. ڇاڪاڻ تہ زندگي اھا آھي جنھن ۾ ڪجهہ نہ ڪجهہ نئون ۽ تبديل ٿيندو رھندو ھجي، درياءُ ڪا ميز يا ڪرسي ناھي جيڪي تحرڪ ۽ مسلسل عمل کان محروم ھجي جنھن لاءِ پريشان ٿيڻ بہ اجايو آھي پر جڏھن انساني ذھن ۾ درياءَ جو تصور اچي ٿو تہ ھڪ تصوير ٺھندي وڃي ٿي، جنھن جي نہ ھجڻ سان پريشاني ٿئي ٿي. دوستو! حقيقت ھيءَ آھي تہ سنڌ جو درياءُ ھن وقت سخت خطري ۾ آھي جنھن تي پريشان ٿيڻ درست آھي ڇاڪاڻ تہ پاڪستان جي رياست جنھن جا بنياد ناانصافي تي ٻڌل آھن انھن ھن ملڪ جي ماڻھن، جنگلي حيات، ٻيلن، جبلن، دريائن ۽ سمنڊ جي زندگين کي داءَ تي لڳائي ڇڏيو آھي. سنڌو درياءَ جو ٽي ڊي ايس 7 سئو مان وڌي 8 سئو پنجاھ تائين پھتو آھي. جنھن سان صحت جا ڪيترا انساني مسئلا پيدا ٿي سگهن ٿا، ان متعلق ڊاڪٽر ئي درست اندازو ڪري سگهن ٿا. ڪيترن ماڻھن لاءِ اھو محض درياءُ ھجي، جيڪا ڳالھہ حقيقت ۾ بيوقوفي تي ٻڌل آھي، ھي محض درياءُ ناھي، ھي تھذيب آھي، زندگي آھي ۽ ان کان وڌيڪ سنڌين جي ساھ جي تند آھي . ڪو سنڌي ھن کان ڪيئن ٿو لاتعلق رھي سگهي. آمريڪا جي پروفيسر لارينس سي سمٿ پنھنجي ڪتاب (واٽر پاور) ۾ لکيو آھي جيڪا ڳالھہ اسان سڀني لاءِ ڇرڪائيندڙ آھي تہ ايندڙ صديءَ ۾ دنيا جون اٺ وڏيون نديون پنھنجي ڇوڙ وارن علائقن کان ڪٽجي وينديون جن ۾ ھن سنڌو درياءَ کي پڻ شامل ڪيو آھي. ھن ڳالھہ جي تصديق انجنيئر سائين اوڀايوخشڪ پنھنجي ڪتاب سنڌوءَ جو رستو نہ روڪيو ۾ پڻ ڪيو آھي. جيڪو درياءُ پنھنجي منڍ کان وھندو سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪري ٿو ان کي زندھ درياءُ ليکيو وڃي ٿو، جيڪو درياءُ پنھنجي ڇوڙ وارن علائقن کان ڪٽجي وڃي ٿو، ان کي مئل درياءُ سمجهيو وڃي ٿو، ھن وقت سمنڊ ۾ سنڌو جي ڇوڙ زيرو آھي، جنھن لاءِ ھنن منڇر ڍنڍ جو انتھائي زھريلو پاڻي جنھن جو ٽي ڊي ايس ٽي ھزار کان مٿي آھي ڇوڙ ڪري وھڪري کي مصنوعي صورت ۾ جاري ڏيکارڻ جي ڪوشش ڪئي آھي جيڪا ڳالھہ خود درياءَ جي حق ۽ يونيورسل اصولن جي خلاف آھي. سنڌ مان پاڻي ۽ زميني حيات جا ڪيترا نسل گم ٿي ويا آھي يا ختم ٿيڻ جي مرحلي ۾ آھن، لڳ ڀڳ ھڪ لک کان وڌيڪ ماڻھو لڏ پلاڻ تي مجبور ٿيا آھن، ايم اين وي ڊرين ذريعي سم، ڪلر ۽ جيت مار دوائن جو پاڻي حيدرآباد کان بدين تائين سموري لاڙ جي پٽي جي چوپائي مال جو 30 سيڪڙو تائين گهٽائي ڇڏيو آھي. 1990 کان 97 جي پوري عرصي ۾ تمر جي ٻيلن جو تعداد 100 مان 40 سيڪڙو تائين گهٽيو آھي، جيڪي سامونڊي پاڻيءَ جي حيات لاءِ بيحد اھم آھن. مان اوھان جو ڌيان پنھنجي سنڌو درياءَ ڏانھن ڇڪائڻ چاھيان ٿو جنھن متعلق رياستي پاليسي ائين آھي جو ان سان سنڌ جي مٺي پاڻيءَ جا آبي وسيلا يا تہ ختم ٿي ويندا يا ڪاروبار ڪندڙ خانگي ڪمپنين جي قبضي ۾ اچي ويندا، بلاشبہ ان ۾ اسانجو سنڌو درياءُ بہ شامل آھي، حقيقت ھيءَ آھي تہ ان جي ابتدا ٿي چڪي آھي، اھو سڀ عالمي ڪاروباري ادارن جي پيش رفت سان ممڪن ٿيندو نظر اچي ٿو، بين الاقوامي مارڪيٽ ۾ مقابلي جو رجھان، ميگا سٽيءَ جو جنم، ڪالونيل دور جا حڪمران، بيوروڪريٽ ۽ انھن جي لوڌ، ڪارپوريٽ فارمنگ ۽ فوج جو زرعي معيشت ۾ اچڻ ھنن سڀني جي موجودگيءَ مان اھو اندازو ڪري سگهجي ٿو تہ ايندڙ ڪجهہ سالن ۾ سنڌي معاشرو ۽ سنڌ جي زرعي معيشت وڌيڪ در برھم ٿيندي. عوامي ۽ قومي اثاثا ھي محض ھڪ خيال ئي رھجي ويندا جيڪڏھن واقعي بہ سنڌ جو ماڻھو سنڌو درياءُ ڏانھن سنجيدہ نہ ٿو ٿئي.