درياءُ، منھنجو مرشد-23

خالي پيٽ، اگهاڙن جسمن ۽ اوجاڳيل اکين جا سوال جي ايمانداريءَ سان ڳوليا وڃن تہ بدحالي، پسماندگي ۽ ذلت واري زندگيءَ کي سمجهي سگهجي ٿو بلڪہ ان مان نجات حاصل ڪري سگهجي ٿي. حقيقت ھيءَ آھي تہ پاڪستان جي اشرافيہ، آخر ائين ڇو سوچي؟ ھي اھڙا سادا تہ ناھن جو اوھان کي ٻڌائن تہ ھي جن وسيلن جا مالڪ اسين آھيون دراصل ان جا حقدار اوھين آھيو. ھي پنھنجي سفاڪيت کي جاري رکڻ لاءِ ۽ نا انصافي واري نظام کي قائم رکڻ لاءِ بيحد فرسودہ روايتن، مذھبن، نسلن، قوميتن جو سھارو وٺن ٿا. ھي جي ڪنھن شئي کان خوف کائي ٿو تہ اھو آھي سوچڻ، سوال ڪرڻ ۽ انڪار ڪرڻ، اھڙي ڪيفيت منصور حلاج کي جنم ڏئي ٿي. حسن ناصر شھيد ۽ نذير جي جنم جو سبب ٿين ٿا، انالحق جي صدا بلند ڪندڙ منصور حلاج ائين چيو، (مان سچ آھيان). دراصل منصور حلاج جي سچ جي ھڪ وجھہ اھا ھئي تہ سلطنت عثمانيہ جي ٻن سالن جي آمدني بغداد جو اشرافيہ حاڪم طبقو پنھنجي ذاتي عياشين ڪري ڪجهہ ئي مھينن ۾ خرچ ڪري ڇڏيندو ھو، جنھن کانپوءِ اھي عوام سان ڇا ڪندا ھئا ان تي سوچي روح ڪانپجي وڃي ٿو. علامہ اقبال اناالحق جو ترجمو ائين ڪيو (مان ئي سچ آھيان مان ئي تخليق آھيان) منصور کي صوفي ڪري پيش ڪرڻ وارا ان وقت جي سموري تحريڪ کي وساري ٿا ويھن جيڪا مقامي سرڪاري اھلڪارن، اشرافيہ، ديس جي دلالن، درباري نوڪرن جي خلاف وڙھي ٿي وئي، جنھن ۾ منصور حلاج جو بنيادي ڪردار ھو، پروفيسر ڊاڪٽر صابر آفاقي پنھنجي مضمون ۾ لکي ٿو تہ حلاج ھر طرح کان مسلح ھو، ھو وڙھندو ھو ۽ ڪنھن بہ اصلاحي تحريڪ کي رد ڪندو ھو، ھو ماڻھن ۾ مقام احساس خودي پيدا ڪرڻ جو حامي ضرور ھو پر بنيادي طور ھو ھڪ باغي (ريبل) ھو. فيدوردوستو وسڪي ائين چيو، توکي ٻڌائڻ چاھيان ٿو تہ تنھنجو بھشت منھنجي مذاق وٺان آھي، ھو ڪنھن شائستہ ماڻھوءَ جي جاءِ ٿي نہ ٿو سگهي. منھنجي سنڌ مون لاءِ بھشت آھي، ڪنھن بہ شائستہ سنڌيءَ لاءِ ان کان وڌيڪ ٻي ڪا جاءِ ٿي نہ سگهي. (اھا ڳالھہ اڄ جي نوجوان کي سمجهہ ۾ نہ ٿي اچي ) مارڪسي فلسفي جي ڪتاب ۾ ڪجهہ ائين لکيل آھي تہ زندگيءَ جي سموري وھنوار (مادو) جي ذاتي ۽ عمومي خصوصيت اھا ٿئي ٿي تہ اھو پنھنجي داخلي تضاد ۽ انجي تعمير نو کان وڌيڪ ٻاھرين (بيروني) اثر نفوذ مطابق پنھنجو رد عمل ڏئي ٿو، اسين سمورن ماڻھن جو رد عمل داخلي ناھي پر خارجي آھي، ھر ڏينھن اھڙا ڪيترا واقعہ رپورٽ ٿين ٿا تہ ماڻھو پنھنجن ٻارن کي مارڻ کانپوءِ پاڻ کي بہ ماريو ڇڏين ٿا، ھر ڏينھن وڌندڙ خود ڪشين جو تناسب، وڌندڙ ڏوھہ اھو ٻڌائين ٿا تہ ملڪ جو مخصوص طبقو اشرافيہ بغداد جي اشرافيہ جيان پوري سال جي دولت پنھنجي آسودگي، عياشي، شان شوڪت، غير ملڪي دورن، حج زيارتن ۽ دفاع جي نالي تي خرچ ڪرڻ کانپوءِ باقي ڪجهہ بچي ئي ڪونہ ٿو جو عوام تي خرچ ڪري. جنھن کانپوءِ مھانگائي جو طوفان اچي ٿو ۽ عوام مٿان وڌيڪ ٽيڪس مڙھيا وڃن ٿا. پاڪستان ۽ سنڌ ۾ اھڙي صورحال ڪيترن ڏھاڪن کان قائم آھي، نوجوانن لاءِ ھن ملڪ ۾ رھڻ لاءِ ھاڻ ڪو تسلي بخش خواب ڪونھي، ھي پنھنجي مستقبل کان خوفزدہ آھن، ھي سنڌ ۾ ھڪ مخصوص ڪلاس جي حاڪميت ۽ انجي بي رحميءَ کان واقف آھن، ھي سمجهن ٿا ملڪ جي قدرتي وسيلن تي مخصوص ڪلاس جو قبضو آھي جنھن ڪري ھر ڏينھن ھنن جي ھجڻ جي گنجائش ختم ٿيندي پئي وڃي. انھن حاڪمن سنڌ جي سموري زمين، سموري دريائي زندگي، سمنڊ، آبھوا، ٻيلا، برباد ڪري ڇڏيا آھن، انھن ماڻھن ھتان جي مقامي آباديءَ جي ماڻھن کي ان قدر رنگ، نسل، مذھب ۾ تقسيم ڪري ڇڏيو آھي جو ھاڻ منصور حلاج جي پيدا ٿيڻ جا بہ ڪي امڪان ڪونھن، ھي سمورن سرفروشن کي ماريندي دير نہ ٿا ڪن.انھن حالتن ۾ ھڪ ئي سوال آھي جيڪو اسانکي جوڙي سگهي ٿو (مان ئي سچ آھيان مان ئي تخليق آھيان) سمورن انسانن کي پنھنجي مجموئي (اجتمائي) وسيلن ۽ انھن جي حفاظت جي حوالي سان متحرڪ ڪرڻ، (پھاڙ، درياءُ سمنڊ، ٻيلا، زمين اندر قدرتي وسيلن تي مقامي ماڻھن جي پھرين حق وارو سوال، ڍنڍون، چراگاھہ جانور، پکي، آبي حيات، سامونڊي حيات، تعليمي ادارا، اسڪول، اسپتال، ادب ۽ سياست) ھي اسانجا ڪامن اشو آھن انھن مان ئي رستو ڪڍڻ جي ضرورت آھي. سنڌو درياءُ اسانجو ڪامن اثاثو ۽ ورثو آھي، بلڪہ سنڌ جي ھر ماڻھوءَ جي زندگي ھن سان منسلڪ آھي. ھي اسانجي زندگي آھي، اسانجو کائڻ پيئڻ، اٿڻ ويھڻ، اسانجي ٻولي، تھذيب، اسانجي آسودگي ھن سان آھي، اھا ئي ڳالھہ سڀني کي سمجهائڻي آھي، جيڪا ڪامن آھي، جيڪا مزاحمت جا رستا کولي ٿي.

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)