مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-37

جاگيرداري (فيوڊل) جنھن قدر اڄ محفوظ آھي پھرين ڪڏھن نہ ھئي. فيوڊل ھاڻ پنھنجي حدن مان نڪري ميٽروپوليٽن شھرن جي روڊ رستن، شھر جي سگنلن، سرڪاري آفيسن، بيروڪريٽن جي لٽ مار جي طريقن، فوجي چوڪين، سياسي ليڊرن ۽ ڪارڪنن جي روين، پرھجوم بازارن، بس اڏن، نامور سرڪاري ۽ نيم سرڪاري اديبن، شاعرن ۽ انساني حقن جي دعويدارن، کاٻي ڌر جي انقلابي ليڊرن، ٻارن جي تدريسي ڪتابن، تعليم ڏيندڙ استادن، سرڪاري اسپتال جي ڊاڪٽرن، زمين تي پورھيو ڪندڙ عورتن مٿان نظر رکندڙ وڏيرن جي ايجنٽن، مذھبي ٺيڪيدارن، پوليس ٿاڻن سميت زندگيءَ جي مختلف طبقن ۽ ماڻھن جي روين ۾ جھڙيءَ طرح داخل ٿي وئي آھي پھرين ڪڏھن نہ ھئي. فيوڊل ڪلاس کان اڳتي ھاڻ ذھني ڪيفيت بنجي وئي آھي. مادو يا حرڪت جو وھنوار جڏھن ذھني ڪيفيت بنجي تہ محفوظ ترين ٿي وڃي ٿو، اوھان ان ڳالھہ کي مڃڻ لاءِ تيار آھيو تہ اعتدال پسندي روشن خيالي ڪيترن ماڻھن لاءِ جاگيرداريءَ جو ھڪ روپ وٺي رھي آھي ۽ ڪيترن ماڻھن جي شاندار گذر سفر جو ذريعو پڻ. ھاڻ ڪھڙي ضرورت پئي آھي جو ڪمٽمينٽ واري زندگيءَ جو انتخاب ڪجي، بلڪہ جي ھاڻ ائين چئجي تہ پوري رياست فيوڊل بنجي وئي آھي تہ وڌيڪ درست ٿيندو. فيوڊل جو بنيادي خيال زمين جي طاقت ۽ پراپرٽي وارو خيال دراصل ھاڻ فرسودہ ٿي ويو آھي. فيوڊل ھاڻ بي لگام گهوڙي جيان پوري سماجي نظام ۽ روين ۾ ڊوڙي ٿو جنھن جو ھڪ ئي مقصد آھي پوري نظام کي مفلوج ڪرڻ. ممڪن آھي ھن سموري بحث کي اوھان منھنجو ذاتي خيال سمجهندا ھجو پر اوھان ھڪ ھڪ مضمون، ھڪ ھڪ تقرير ۽ ھڪ ھڪ ماڻھوءَ جو جائزو وٺو اوھان کي ائين محسوس ٿيندو فيوڊل پنھنجي مڪمل روپ سان اوھان آڏو بيٺو آھي. مصنف کي خبر ھجڻ گهرجي تہ لفظن کي پنھنجي پنھنجي جبلت، سرفروشي، قدر قيمت ۽ پنھنجي ڪمٽمينٽ ۽ معنيٰ ھوندي آھي پر ائين ڇو آھي تہ لفظ ۽ مصنف ٻئي ھڪ ٻئي کان الڳ آھن، انھن جو ھڪ ٻئي تي ڀروسو ڪونھي. اھا تند ڪٿي آھي جيڪا تلوارن سان وڙھي. اھو رويو بي ڌيانيءَ جي ڪري تہ نہ ٿو ٿي سگهي. اچو تہ ان سموري موضوع کي بلڪل شروع کان سمجهڻ شروع ڪيون. دراصل جديد دنيا جيڪا ھڪٻئي جي گهڻو ويجهو آئي آھي، اطلاعات ۽ معلومات جا ذريعا وسيع ٿيا آھن سنڌ جي گهڻائي ٻھراڙيءَ ۾ رھي ٿي، سندن زندگيءَ جو دارو مدار قدرتي وسيلن درياءُ پھاڙن، مال مويشي، ڍنڍن ۽ زمين جي پيداوار تي آھي. صنعتڪاري جھڙي قسم جي آھي ان مان فيوڊل کي ڪو خوف خطرو ڪونھي، لحاظہ عوامي پيداواري اثاثن جو اڪيلو مالڪ فيوڊل آھي جنھن لاءِ ضروري آھي تہ انجو وجود ڪلاس بجاءِ ذھني ڪيفيت بنائي ھر ھنڌ حاضر ۽ موجود ھجي. پاڪستان جديد دنيا جي فيوڊل رياست آھي ۽ اسين سڀ انجا مراعتي آفتہ. پاڪستان ۾ لينڊ رفارم آڏو فيوڊل ئي آھي، جنھن ڪري ھر ڏينھن مقامي ھاري پنھنجي زمين کان محروم ٿي رھيو آھي. ان جو نتيجو مقامي سطح تي خودڪشين جو وڌڻ آھي. بدين جو ھڪ ڳوٺ، ڪيترن ڏينھن جو لاش وڻ تي لٽڪيل آھي، غربت ھن جي آرپار ھن کي مرڻ تي مجبور ڪيو ھو، ھن جي ٻارن ڪيترن ڏينھن کان ڪجهہ نہ کاڌو ھو، ھن جي زمين ڪيترن ڏينھن کان پاڻي نہ ڏٺو ھو. ھي زمين سان گڏ ويران ٿي ويو ھو. ھن مٿان قرضن جو ايترو ٻوجهہ ھو جو ھن اڳيان ھڪ ئي رستو بچيو ھو. ماڻھو ھن مٿان کِلي رھيا ھئا، حقارت سان ڏسي رھيا ھئا، ھن جي جيئڻ جا سمورا در بند ٿيندا ويا، ھي بزدل نہ ھو، ھن سموري زندگي مقابلو ڪندي گذاري پر ھاڻ شايد ٿڪجي پيو ھو.