درياءُ، منھنجو مرشد-15

ڇا سنڌو درياءُ محض پاڻيءَ جي وھڪري جو نالو آھي؟ ھن جي ھجڻ يا نہ ھجڻ سان ڪو فرق نٿو پوي؟ ڇا ائين تہ ناھي تہ اسين ھن جي حرمت کان اڻ واقف آھيون، ھي ھڪ ئي وقت ڪيترن رشتن سان جڙيل آھي پر انسان ئي آھي جيڪو ھن کي پنھنجو ڪرڻ کان لاچار آھي، درياءَ جو الميو ھي آھي تہ ھي سال جا 8 مھينا خشڪ رھي ٿو، سندس پيٽ ۾ ھر وقت ھڪ طويل واريءَ ۽ مٽيءَ جو طوفان گهلندو رھي ٿو، ھاڻ تہ شھر جا گٽر ھن ۾ ڇوڙ ڪن ٿا، شھرن جي پلازائن، ھوٽلن ۽ گهرن جي پيڙھہ ۾ درياءَ جي لٽاسي مٽي ڀري پئي آھي، انڊيا جي انوائرمينٽ سائنس جي اداري پنھنجي ھڪ رپورٽ ۾ ڄاڻايو آھي تہ دبئيءَ جي ھوٽل پام جميرا جيڪو سمنڊ اندر تعمير ڪيو ويو آھي تنھن لاءِ لکين ٽن واري (سينڊ) انڊيا ۽ دنيا جي ٻين ملڪن کان گهرائي وئي ھئي. ان ھوٽل جي پاڙن ۾ سنڌو درياءَ جي مِٽيءَ جو تناسب ڪيترو آھي ڪجهہ ٻڌائي نہ ٿو سگهجي. اسين آسمان جي تارن، ستارن، گرھن جي ڳولا ۾ آھيون پر ائين ڇو آھي تہ اسين دريائن کي وڃائيندا پيا وڃون؟ ماڻھن لاءِ ھن جي اھميت ھن جي ضرورت بي معنيٰ ٿيندي پئي وڃي، ھن جي سچائيءَ کي ڪا اھميت نہ ٿا ڏيون، ھي زمين تي اسانجو حصو ھئڻ جي باوجود اسان جي توجھہ کان محروم آھي، ھي شايد ان سبب ڪري بہ اسانجي توجھہ کان محروم آھي جو اسان پاڻيءَ جا مصنوئي طريقا ايجاد ڪري ورتا آھن. اسين سڀ پلاسٽڪ پيئون ۽ کائون ٿا، ان حد تائين تہ رياست واٽر سپلائي جي ڪمپنين کي اختيار ڏنو آھي تہ گهر ويٺي پاڻي پھچائڻ جو ڪم ڪن ۽ پئسا ڪمائن. درياءُ تي انحصار گهٽائڻ لاءِ ۽ ڪمپنين جي ڪاروبار لاءِ ضروري آھي تہ ماڻھن جي درياءَ تي انحصار کي محدود ڪن. اوھان کي شايد معلوم نہ ھجي تہ دنيا ۾ ھڪ بلين کان وڌيڪ ماڻھو پاڻيءَ جي پھچ کام محروم آھن. سوئيزرلينڊ بيس ڪمپني نيسلي ھر سال پاڻي سپلاءِ مان ساليانو منافعو 30.54 سيڪڙو ڪمائي ٿي جيڪا ڪنھن بہ ملڪي ڪمپنيءَ کان ٻيڻ تي آھي، ھيءَ اھا ڪمپني آھي جنھن مٿان ٿائليڊ جي بانڊيڊ ليبر جو ڪيس آھي ان کان علاوہ خاص طرح ٻارن جي کير ۾ ڪوڪو پائوڊر ملائڻ جو پڻ اسڪينڊل ھن مٿان آھي، ھيءَ ھڪڙي ڪمپني ناھي، ايڪيفينا ۽ ٻيون ڪيتريون ڪمپنيون منرل واٽر جي نالي تي بلين ڊالر جو ڪاروبار ۽ منافعو ڪمائن ٿيون. ظاھر آھي ان قدر منافعو رکندڙ ڪمپنيون سرڪاري ڪارندن کي رشوت جي مد ۾ لکين ڊالر ادا ڪن ٿيون جنھن جو نتيجو ڊيم جي صورت ۾ نڪري ٿو. درياءُ، ڪا ڪمپني نہ پر ابدي مظھر جو نالو ھجن ٿا، ھن کي ڪڏھن بہ نفعي نقصان تي توري نہ ٿو سگهجي. سنڌو درياءُ ھڪ زندھہ وجود آھي، جنھن جا بنيادي حق آھن، ھن کي منرل واٽر ڪمپنين جي مٿان قربان نہ ٿو ڪري سگهجي. ھي ڪڏھن بہ ماڻھن مٿان پنھنجا حق ناھي جتائيندو ڇاڪاڻ تہ ھي وقتي مظھر نہ پر ابدي سچائي آھي، ھي ھميشہ آھي ۽ ھميشہ پنھنجي ھستي ۽ مستيءَ ۾ رھڻ وارو آھي، ڪالھہ ئي المنظر کان درياءَ جي پيٽ ۾ مون ڪارون، ويگو ۽ موٽر سائيڪلون ڊوڙندي ڏٺيون جيڪي ظاھر آھي تہ بند جي ڪناري کان ھيٺان ڪراس ڪري داخل ٿيون ھونديون، ھي درياءَ جي حقيقت ۽ انجي فلسفي سان مذاق آھي. ھي منھنجو درياءُ آھي جيڪوتھذيبن جو ابو آھي، ھن جو پيٽ ڪو ريس ڪورس جو گرائونڊ ڪونھي، ھي اوھان ڇا ڪري رھيا آھيو؟ بيٺل ۽ خالي دماغ ئي ائين ڪري سگهن ٿا. اوھان درياءَ جي حرمت ڪيئن وساري جنھن اوھان کي شادابي ڏني، رنگ ڏنا ۽ خوراڪ جو بندوبست ڪيو. مان ان ڪري بہ گهڻو فڪر مند آھيان تہ اسان پنھنجا ادارا تباھہ ڪيا آھن،، ٻيلا ختم ڪيا، سمنڊ کي گدلو ڪيو، پھاڙن جي مارڪيٽنگ ڪئي ۽ ماڻھن کي رنگن، نسلن، قبيلن، مذھبن ۾ تقسيم ڪيو، ھاڻ اسين درياءَ کي بہ سمجهڻ سوچڻ ڇڏي ڏنو. ان حالت ۾ شمشان گهاٽ پاڻ کان ھاڻ گهڻو ڏور ڪونھي.

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)