مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-24

سنڌو درياءُ ماڻھن جي زندگيءَ تي ڪيئن اثر انداز ٿئي ٿو اھا ڳالھہ سنسڪرت ۾ لکيل نظميہ ڪتاب رگ ويد جي لکت مان بخوبي لڳائي سگهجي ٿي، ھڪ ھزار نظمن تي مشتمل ان ڪتاب ۾ تخليق، قرباني، موت، عورت، وڻ، ٻوٽا، زندگي، محبت، اتساھُہ، ڪاروبار، سرفروشي، مزاحمت، جھڙن موضوعن کان علاوہ ڪيترا دفعا سنڌودرياءَ جو ذڪر ٿيل آھي، جنھن سان انجي اھميت جي خبر پوي ٿي. سنڌو ماٿري جيڪا سنڌو درياءَ جي ڌرتي آھي، انجي خوشحالي ائين آھي جو ھن پنھنجي ديش جي ماڻھن کي خانہ بدوشيءَ واري زندگيءَ کان زرعي سماج سان جوڙيو. جنھن جو نتيجو اھو نڪتو جو مقامي ماڻھن ڪڏھن پنھنجي ڌرتي ڇڏڻ جو نہ سوچيو ۽ نہ وري ڪنھن تي حملو ڪري ملڪ تي قبضي جو سوچيو. انھن جي تھذيب يافتہ ھجڻ جو سبب اھو ھو جو انھن منظم شھرن جو بنياد رکيو. ڪٽنب کي بنيادي سماجي اڪائي ۾ آڻي ڀرپور سماجي رشتن جو بنياد وڌو. ڪٽنبي گهراڻن ۾ عورت جو مقام گهڻو آزادانہ ھجي ٿو ان جي نسبت پسماندہ قبائلي سماجن ۾ وڌيڪ پدرشاھانہ رويا جنم وٺن ٿا. سنڌ جي عورت زرعي سماج جو مضبوظ يونٽ آھي ڇاڪاڻ تہ ھارپي کان گهر جي سنڀال تائين عورت ئي اھم ڪم سرانجام ڏئي ٿي. درياءَ جي آسودگي سماج جي مختلف طبقن ۽ ڪٽنبي رشتن کي نہ صرف قائم رکيو پر ساڳي وقت انھن ۾ شاعراڻي ۽ عشق محبت جي لازوال رشتن کي جنم ڏنو. سمورا عشقيہ داستان دريائن جي آسودگي ۽ زندگيءَ جي پيداوار آھن، سنڌي سماج جنھن مرتبي ۽ شان شوڪت جي تاريخ رکي ٿو ان جو وڏو سبب نون پيداوري رشتن جو جنم ھو. جڏھن تہ ثقافتي لحاظ کان سنڌ ماٿر باقي ثقافتي رابطن کي جيئن جو تيئن قبول نہ ڪيو ڇاڪاڻ تہ ھن وٽ پنھنجي آسودي تھذيب، ٻولي، پنھنجو فلسفو، تاريخ ۽ انسان دوست فڪر جا پنھنجا اصول ۽ تحريڪون ھيون. ھا ھڪ طرح ائين ضرور ٿيو تہ سنڌو ماٿر عرب اسلامي تعليمات جي ڀيٽ ۾ ايران ۽ عراق جي رستي فارسي تعليمات ۽ فلسفہ تصوف کي پنھنجي زندگيءَ ۾ داخل ٿيڻ جي اجازت ڏني. درياءَ جي آسودگيءَ ڪري ائين ٿيو جو سنڌ جي سر زمين ھڪ ئي وقت ڪيترن فصلن کي اپائڻ جي روايت قائم ڪئي، جيڪا ڳالھہ سنڌ جي زراعت کي دنيا جي زرعي ترقيءَ کان مختلف بيھاري ٿي. ان ڪري بہ دنيا جي ڦورو قومن جي نظر ۾ رھي آھي، ھن ديس جي راجائن کي ان ڳالھہ جي خبر ھئي تہ سنڌو درياءَ مان اڃ اجهائيندڙ ھيءَ زرخيز مٽي لکين فردن کي نہ صرف پالي سگهي ٿي پر ان جي بادشاھہ جي حرم، سون چاندي جي ذخيرن ۾ پڻ اظافو ڪندي رھندي. سنڌو ماٿر درياءَ جي وجود سان قائم آھي ۽ ماڻھو بہ. موجودہ حالتن ۾ بنيادي ڳالھہ ھيءَ آھي تہ، ملڪ ۽ سنڌ جي حڪمرانن پنھنجي آسودگيءَ کي درياءَ جي آسودگيءَ سان نہ ڪڏھن جوڙيو آھي ۽ نہ انھن کي ان ڳالھہ جي پرواھہ آھي، ھنن ھڪ رات ۾ ڪنسٽرڪشن ڪمپني وجود ۾ آڻي ڊيم ٺاھڻ ۾ حصيداري ڪئي ۽ اربين ڊالرس ڪمايا، ھنن غربت کي پيٽرنائيزڊ ڪري قرض ورتا ۽ غربت ۾ وڌيڪ اضافو ڪيو، ھنن ڪڏھن درياءَ جو پاڻي ناھي پيتو، درياءَ سان عوام جڙي ٿو، پورھيت جڙي ٿو، ھڪ ملاح جڙي ٿو. انھن لاءِ ھي زندگي آھي،جي ڏسجي تہ 22 صديءَ کي زرعي معيشت جي ترقيءَ جي صدي چيو وڃي ٿو تہ وري ھن ئي صديءَ ڪڻڪ جا فصل باھہ ۾ سڙندي ڏٺا ۽ ڪڻڪ کي سمنڊ ۾ لوڙھڻ جا منظر بہ. ھن ئي صديءَ ۾ ھارين جي وڏي تعداد کي جيلن ۾ واڙيو ويو. ھنن ھارين مان ڪيترا پنھنجي زندگي وڃائي ويٺا، ڇاڪاڻ تہ اھي ملٽي نيشنل ڪارپوريشن جي ٻج، ڀاڻ ۽ دوائن جون قيمتون ۽ بئنڪ جا قرض ادا ڪرن جي بجاءِ وڌيڪ مقروض ٿيا. درياءُ، بھادر ويڙھاڪ ۽ مزاحمت ڪارن جو مرشد آھي، اچو! تہ ھن سان گڏ بيھون ۽ مزاحمت جا ڪجهہ ھنر سکون.