درياءُ، منھنجو مرشد-9

ڪو بہ نہ ٿو ڄاڻي تہ قومن جي آزاديءَ جو لمحو ڪٿان ڪيئن ۽ ڪھڙي مھل نڪري نروار ٿئي ٿو. ان متعلق اسانجا خيال گهڻو حقيقت پسند ناھن، حقيقت ھيءَ آھي تہ انجو انتظار ڪرڻ بجاءِ پاڻ کي ئي انجي ابتدا ڪرڻ گهرجي ۽ درست سمت جو تعين ڪندي آزادي لاءِ جدوجھد ڪجي ورنہ ائين ٿيندو تہ انجي آسري ۾ اسان پنھنجي وجود کي باقي رکڻ کان محروم ٿينداسين، انسان کي ھر قسم جي حالتن ۾ رھڻ جو ھنر اچڻ گهرجي، مونکي معاف ڪجو اوھان انسان کان اھڙي توقع ڪيئن ٿا رکو. انسان تہ حالتن کي تبديل ڪندڙ بنيادي يونٽ آھي، انقلاب برپا ڪرڻ اجتمائي طاقت جيڪو مت ڀيد ختم ڪندو عالمي اشتراڪي نظام قائم ڪرڻ جو بنيادي محرڪ آھي، انسان بيٺل پاڻيءَ جيان ٿي رھندو تہ ختم ٿي ويندو، سندس ھٿن مان زندگي ۽ ان جا بنيادي حق واريءَ جي ذرن جيان نڪري ويندا ۽ ڏسندي ڏسندي خوف، وحشت افلاس غربت ۽ استحصال جي ڪيترن شڪلن جو شڪار ٿي ويندو، فريڊرڪ نٽشي چيو ھو تہ انسان پُل آھي باقي حيات جي وچ ۾ جنھن مان گذري اڳتي وڃي سگهجي ٿو، انسان جي بيچينيءَ جا امڪان تڏھن وڌي وڃن ٿا جڏھن آزاديءَ کان محروم ٿئي ٿو ۽ وري جڏھن پنھنجي ٻوليءَ کان محروم آھي تہ محبت، نفرت، چڱائي، برائيءَ ۾ فرق ڪري نہ سگهندو. زبان(ٻولي) جيڪا ڪنھن بہ انسان کي توانائي فراھم ڪري ٿي، ھن ملڪ جون قومون پنھنجي آزاديءَ سان گڏ پنھنجي آڳاٽي زبان ٻولي وسارن پيون، جيڪا ھي سِکيو ھو دريائن جي وھڪرن، وڻن، پکين، پھاڙن، آبشارن، مٺي پاڻيءَ جي ذخيرن، جانورن، ۽ آسمان جي تارن ۽ زمين جي سرسبز وادين کان، اھا زبان جنھن ۾ ڪُل جو تصور ھو، پاڻ سڃاڻڻ جو شعور ھو جنھن ۾ ھڪٻئي جو احترام ھو، ڇڪتاڻ ھجڻ جي باوجود ھڪٻئي جي موجودگيءَ جو احساس ھو، آزاديءَ جو پڙلاءُ ھو، قدرت جي ڪارخاني ۾ ڪابہ شي اجائي ناھي، قدرت اھا ڳالھہ سمجهائي ٿي، جي ڏسجي تہ اسانجي ارد گرد جي دنيا بيحد خوبصورت آھي، گھرو نيرو آسمان، بادل، پکي، لاتعداد گل ٻوٽا ۽ ميويدار وڻ جنھن مان ھر انسان پيٽ ڀري ٿو، ڍنڍون درياءُ سمنڊ آبي جيوت، پکين جي واڌ ويجهہ ڪنھن کي ڪنھن مان ڪو خوف ناھي، برطانيہ جي پکين بابت ھڪ ڪتاب ۾ سنڌ جي پکيءَ ھد ھد جو ذڪر ڪندي لکيو آھي، ھي پکي اھڙو مسافر آھي جيڪو ڪيترا سمنڊ پار ڪري ڪٿي کان ڪٿي پھچي ٿو، ھن جي ڳلي جي ڪلنگي سون جھڙي ھجڻ ڪري کيس ھڪدم سڃاڻي سگهبو آھي، پوءِ ان ڪلنگيءَ جي ڪري ھن جو وڏي پئماني تي شڪار ٿيڻ لڳو، اڄ کان چار صديون اڳ سنڌو ماٿريءَ جي مختلف ڪنڊن کان ڪيترن قسمن جا جانور چيتو، واگهہ گينڊو، لومڙ، گدڙ، بگهڙ، چراخ، سوئر، جام ھوندا ھئا، جيڪي سنڌوءَ جي پاڻيءَ جي وھڪرن ڍورن ۽ گهاٽن جهنگلن ۾ رھيا پيا ھوندا ھئا، سنڌوءَ جي ماٿري محض پکين ۽ جانورن جي ڏس ۾ شاھوڪار نہ ھئي پر اناج، ميوات ۽ خاص طرح ڪيترن ماڻھن کي حيران ڪندڙ ڪپھہ جو فصل ٿيندو ھو، ھي اھا سنڌو ماتر ھئي جنھن جا درياءَ، ڍنڍون، پھاڙ، صحرا، ٻيلا، جانور، پکي ۽ سمنڊ اڃان جديد دور جي ڪالونيلزم ۽ گلوبل مارڪيٽ جي ڪنزيومنگ سوسائٽيءَ کان محفوظ ھئا، اڃان ڊيمن جو تصور نہ ھو ۽ نہ ئي فصلن لاءِ جيت مار دوائن ۽ زمين لاءِ ڪيميائي ڀاڻ جو رواج، تڏھن منڇر بہ آسودي ھئي 100 کان مٿي مڇين جا قسم ھئا، تڏھن اڃان ايم اين وي ڊرين جو بہ ڪو وجود نہ ھو، سائيبريا جا پکي ھن کي پنھنجو گهر سمجهي ايندا ھئا، اوھان کي ٻڌائيندو ھلان تہ ھن وقت پاڪستان جي سرمائيدارانہ ۽ جاگيردارانہ طرز حڪومت ۽ پاليسين سبب سنڌو درياءَ جي قدرتي ماحوليات، پھاڙ، ٻيلا، جانور، پکيءَ ۽ عام ماڻھوءَ جي زندگي انتھائي خطري ۾ آھي، ملڪ جون سموريون پيسٽسائيڊ ڪمپنيون، امونيم نائيٽريٽ فاسفيٽ وارا فرٽيلائيزر ۽ ھائبرڊ سيڊ جون ملٽي نيشلل ڪمپنين في ايڪڙ پيداوار وڌائڻ جي لالچ ڏئي سموري قدرتي حيات کي سخت خطري ۾ مبتلا ڪري ڇڏيو آھي، اوھان اندازو نہ ٿا ڪري سگهو تہ ان ڪيميڪل جي وافر مقدار ڪري زميني حيات کي ڪيترو نقصان ٿي رھيو آھي، ھڪ طرف دريائي وھڪرو خاص طرح سنڌ جا ڇوڙ وارا علائقا پاڻيءَ کان محروم آھن تہ ٻئي طرف دنيا جون رد ڪيل پيسٽيسائيڊ (زھر) جن متعلق مقامي سطح تي ڄاڻ جو مڪينزم ڪونھي، جنھن پوري جهنگلي حيات کي تباھہ ڪري ڇڏيو آھي، منڇر جنھن زھريلي پاڻيءَ سان برباد ٿي، اڄ اسانجو درياءُ ان ساڳي پاڻيءَ ۽ زھر مان گذري رھيو آھي، سنڌ جي زمين ۽ انجو سنڌو درياءُ، جي ٻئي زھريلا ٿيا تہ سنڌين جو ڇا ٿيندو؟ اھا ڳالھہ مونکي ڇرڪائي ٿي، سنڌ جي سموري زراعت آبي جانور، مڇيون، پکي سڀ ختم ٿي ويندا. ھن وقت ھد ھد پکي ۽ سوين اھڙا پکي ۽ جانور زھريلي دوائن جي گهڻي مقدار جي استعمال ڪري يا تہ ختم ٿي رھيا آھن يا ختم ٿيڻ جي ويجهو آھن خاص طرح ماکيءَ جي مَک جيڪا ٻوٽن جي پالينيشن جو اھم ذريعو آھي تقريبن ختم ٿي وئي آھي. جديد زراعت جو خواب جنھن پويان ڪيميڪل ڀاڻ ۽ جيت مار دوائن جون ملٽي نيشلل ڪمپنيون آھن ۽ پاڪستان جي عوام دشمن حڪمران بيروڪريسي جيڪا غريب ماڻھوءَ جي زندگيءَ ۽ انھن جي معاشي مسئلن جو حل ائين ڏنو آھي جو ھر سال سوين ھاري پنھنجي موڙيءَ کان محروم ٿيا آھن، انڊيا ۽ پاڪستان ۾ سوين ھاري خودڪشي ڪرڻ تي مجبور ٿيا آھن. حقيقت ھيءَ آھي تہ پاڪستان جي تقريب ڏھہ ڪروڙ کان مٿي ماڻھن کي جديد زراعت جي دائري ۾ آندو ويو آھي، جيڪي جيت مار دوائن، فرٽيلائيزز ۽ ھائبرڊ سيڊ جو استعمال ڪري رھيا آھن، ھاڻ تہ پاڪستان جي فوج بہ ان ڪاروبار ۾ شامل آھي، مان چوان ٿو تہ اسان لاءِ زمين جي حيات، ڍنڍون، درياءَ، پکي، جانور، آبي حيات مقامي سيڊ، زمين جي زرخيزي ماحوليات ۽ پيئڻ جو صاف پاڻي ۽ انسان جي صحت اھم آھي يا زھريلي دوائون يا آرٽيفيشل امونيم نائٽريٽ اھم آھن. مونکي قطئي طور تي ائين نہ ٿو لڳي تہ ماڻھن کي منھنجي ھيءَ ڳالھہ سمجهہ ۾ ايندي ڇاڪاڻ تہ اسان پنھنجي آڳاٽي ٻولي جنھن جو محور ڪُل انسانيت ۽ زميني حيات ھو وساري ويٺا آھيون ۽ منافعو ۽ اھو بہ تڪڙو ان ۾ اسان پنھنجو سڀڪجهہ وڃائيندا پيا وڃون اسان پنھنجا پکي، جيت، درياءَ، ڍنڍون، آبي حيات، گل ميوا، ٻيلا، جانور ۽ انسان بہ جيڪي سموري زندگي لاءِ بيحد اھم ۽ قيمتي آھن. جي ڏسجي تہ ان کانپوءِ تہ اسان کي ڪنھن جو بہ آسرو نہ ھجن گهرجي تہ ڪو ايندو اسان کي آزادي ڏياريندو، ان انتظار ۾ تيستائين اسان پاڻ موت جا ڪيترا ڏاڪا مٿي چڙھي چڪا ھونداسين.
يقينن خدا ان ماڻھو لاءِ سٺو، مٺو ۽ ٻاجهارو آھي
جيڪو ڳائيندي کلندي ٽھڪ ڏيندي مري ٿو،
گيدي، ڪانئر ۽ بزدل ھميشہ روئيندو رھي ٿو.
۽ غلام ٿي پورھيو ڪري ٿو.
بيشڪ بھادر ۽ ويڙھاڪ بھشت ڏانھن ويندا. (پشتو شاعر) .

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)