درياءُ، منھنجو مرشد-19

جڏھن برسات پھاڙن، وادين، گهاٽين مٿان پوي ٿي تہ ھڪ صاف شفاف وھڪرو ھڪ وڏي درياءَ کي جنم ڏئي ٿو، جيڪو پوءِ زمينن، ڳوٺن ڍنڍن کي سيراب ڪندو زندگيءَ جا گيت ڳائيندو،تھذيب تمدن جا بنياد رکندو پنھنجي مرڪز سمنڊ ۾ تحليل ٿي وڃي ٿو، سمنڊ ۽ سنڌو درياءَ کي الڳ نہ ٿو ڪري سگهجي ۽ نہ ئي انھن مان ڪنھن کي خاموش. انجي وجودي ھستيءَ کي غير وجوديءَ ۾ تبديل ڪرڻ جي ڪوشش ٿي سگهي ٿي پر ان کي مٽائي نہ ٿو سگهجي. ڇاڪاڻ تہ سمنڊ ۽ درياءُ انسان جي تخليق ناھن، جو ان کي ڊاھي وري ٺاھي سگهجي، سمنڊ ۽ درياءَ جي نيڪي ۽ ڪاوڙ ناقابل بيان آھي. ھن جي اھميت ۽ عزت کي ھن جي ڪناري آباد قومن کان معلوم ڪري سگهجي ٿو، جيڪي ھن کي پنھنجي ٻالڪپڻ کان سڃاڻن، اھو ئي فرق آھي ھڪ شھري سماج ۽ ھڪ ٻھراڙي جي سماج ۾. شھري سماج جو ماڻھو اھي شيون پنھنجي تصور ۾ آڻي ئي نہ ٿو سگهي جيڪي درياءَ ڪناري آباد ماڻھو ڏسن ٿا، شھر جي ماڻھوءَ لاءِ درياءُ پاڻيءَ جو وھڪرو ٿي سگهي ٿو پر ڳوٺاڻي زندگي ۽ سندس ڪناري آباد قومن لاءِ ھي لافاني زندگي آھي، جنھن جا پنھنجا رنگ ڍنگ آھن. ڪنھن بہ شئي کي ڏسڻ لاءِ انجي ويجهو اچڻو پوي ٿو، ان جو ھٿ پڪڙڻو پوي ٿو، اھو شھري سماج جو ماڻھو ئي آھي جيڪو درياءَ جو ھٿ پڪڙڻ کان محروم آھي، جنھن پنھنجن گٽرن جا منھن درياءُ ڏانھن ڪيا آھن. ٻئي طرف نيو ڪالونيل لبرل، ڊيموڪريٽ سويلن حڪمران آھن جن گهڻي دولت حاصل ڪرڻ لاءِ ٻيلا وڍيا تہ جيئن وڌيڪ فصل اپائن، ناڻو ڪمائن. انھن فصلن لاءِ زھر جو استعمال ڪيو جنھن سان جيتن ۽ پکين جا ڪيترا نسل گم ٿيا يا ختم ٿيا. 1967ع ۾ جنرل ايوب خان منگلا ڊيم جي تعمير واسطي 10 تعميراتي ڪمپنين جي فھرست مان ان آمريڪن ڪمپنيءَ جي چونڊ ڪئي جنھن جا آمريڪي صدر سان واسطا ھئا، ان ڪمپنيءَ جو سي او آمريڪي صدر سان گولف کيڏندو ھو، جنرل ايوب پنھنجي اقتدار کي قائم رکڻ لاءِ ان ڪمپنيءَ جي سي او جو سھارو ورتو 10 ڪمپنين مان ان کي ڪانٽريڪٽ ڏنو. منگلا جي تعمير ۾ 80 ھزار ماڻھو بي گهر ٿيا، ڪيترا تہ ھاڻ تائين معاوضي کان محروم آھن. درياءَ جي لٽ زمين جي ذرخيزيءَ لاءِ بيحد اھم آھي، ڊيم ٺاھڻ جو ھڪ نقصان اھو ٿيو تہ ھزارين ٽن لٽ جيڪا درياءَ جي پاڻي سان وھي ايندي ھئي ڊيمن جي ڪري بند ٿي انجي جاءِ والاري سائنائيڊ ۽ سلفيورڪ ايسڊ، جيڪو انھن پھاڙن مان وھي درياءَ ۾ پوي ٿو جن مان قدرتي ڌاتو ۽ ڪوئلو ڪڍڻ لاءِ ڌماڪا ڪيا وڃن ٿا، ان عمل دوران پاڻيءَ جو ھڪ وڏو مقدار وھي درياءَ جي پاڻيءَ سان ملي ان کي زھريلو ڪري ٿو، جيڪو پوءِ زرخيز زمينن تائين پھچي ان جي تھہ تائين وڃي ٿو. درياءَ جي قدرتي زندگيءَ سان ھي جيڪو حادثو آھي ان متعلق مقامي ماڻھن کي ڪا آگاھي ڪانھي، ھونئن بہ سرڪار پنھنجو ڪمزوريون ماڻھن سان ڇو شيئر ڪري، يا ھارين جي ڇو پرواھہ ڪري. درياءَ ۾ سائنائيڊ ۽ سلفيورڪ ايسڊ جو وڌڻ ائين آھي جيئن منڇر جي پاڻيءَ ۾ ڪاربان جو وڌڻ ھو، جنھن پوءِ منڇر جي سموري آبي حيات جو خاتمو ڪيو. رائيٽ بئنڪ آئوٽ فال ڊرين (آر بي او ڊي) جيڪا منڇر جي برباديءَ ۾ شامل آھي جنھن ۾ ملڪ رياض جي ڪمپنيءَ سميت وڌيڪ 10ڪمپنيون شامل ھيون جيڪي سموريون پنجاب بيس ھيون، مان سوچيندو آھيان ھنن مھاڻن ۽ منڇر جي وجود جي سوال کي پنھنجي ذھن ۾ ڇو ڪو نہ آندو؟ جنرل ھميشہ عوام دشمن ۽ قدرت دشمن ڇو ھوندا آھن؟ منڇر جي خون ۾ جنرل مشرف جا ھٿ رنڱيل آھن، پر اھي سڀ منڇر،سنڌ ۽ سنڌودرياءَ جو ڇو فڪر ڪن.

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)