مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-48

محمدبن قاسم جي سنڌ مٿان ڪاھہ کانپوءِ سنڌو ماٿريءَ جي مقامي قديمي قومن ۽ مذھبن وچ ۾ اڻمٽ تھذيبي وڇوٽيون اچي ويون آھن. سنڌو درياءَ جا ميداني ۽ پھاڙي علائقا جيڪي پراڻي سنڌو ماتر تھذيب جا مرڪز سمجهيا ٿي ويا ھاڻ مذھبي گادين، فرسودہ روايتن ۽ فرقن جي نظر ٿيا آھن. جاگيرداري، جديد عھد جي پيداوري رشتن ۾ داخل ٿيڻ جي باوجود مسلم نيشنلزم کي پنھنجي حق ۾ استعمال ڪيو آھي. جي ڏسجي تہ محمد بن قاسم ھندوستان جي قديم تھذيب کي ٻن تصورن ۾ تبديل ڪيو، ھندو ۽ مسلم. دراصل اھو دور سنڌو درياءَ جي ٻنھي ڪنارن آباد ماڻھن جي وچ ۾ پھرين تقسيم ھئي. ان کان اڳ مذھبي اونچ نيچ ضرور ھئي پر ھندو مسلم ۽ فرقہ پرستي جو جنون ھن کان پوءِ پروان چڙھيو جنھن کي ھاڻ تائين جون حڪومتون پنھنجي حق ۾ استعمال ڪرڻ جو ڪم ڪنديون رھيو آھن. سنڌو درياءَ جا ٻئي ڪنارا ڪن خاص سببن ڪري ڪھڙيءَ طرح انمول ھئا ان جو ذڪر شايد پاڪستان جي تاريخي ڪتابن ۾ نہ ملي. ھندوستان جي اتر ۽ ڏکڻ جي ڪيترن علائقن ۾ ثقافتي فرق ھجڻ جي باوجود سنڌو درياءَ جي ڪنارن آباد ماڻھن مسلسل پنھنجي علم خاص طرح علم فلڪيات، آلجبرا ۽ فلسفي ۾ اڳڀرائي ڪئي. ھتان جا ماڻھو شنڪر اچاريہ (اٺين صدي) جي صلح پسنديءَ جي تعليم تي خاص ڌيان ڏيندا رھيا. شنڪر اچاريہ کي ھندوستاني تاريخ ۾ ھڪ فلسفي ۽ سماج سڌارڪ جي حيثيت ۽ احترام جي نظر سان ڏٺو وڃي ٿو. ھن جي فلسفي جا چار اصول ھندوستان جي تدريس ۾ ڪيتري عرصي تائين پڙھيا ويا. انھن ۾ پھريون جيوتريمت، دوارڪا (جنت جو دروازو) پوري، (اھو خيال جيڪو يونيورسل آھي ھر ھنڌ موجود آھي، جيڪو مڪمل ۽ پورو آھي جنھن جي ڪا ذات ڪو مذھب ڪونھي) سرنگري انھن کي وري چئن مختلف رياستن ۾ فلسفي جو ابتدائي سبق ڪري پڙھايو ويو، اتر کنڊ گجرات، اڙيسا ۽ ڪرناٽڪا. جن کي پوءِ سنتانا ڌرما چيو ويو. ھن ئي دور ۾ سنڌ ھڪ جديد تھذيب جي ھڪ سونھري دور ۾ داخل ٿيندي نظر اچي ٿي، گوتم ٻڌ جي تعليمات جو گهڻو حصو شنڪر اچاريہ جي تعليمات تي مبني آھي. گوتم ٻڌ شنڪر اچاريہ کان تقريبن ستين صدي کانپوءِ شروع ٿئي ٿو. ھن ئي دور ۾ بابا گرونا نڪ (1468_1539) جي آمد پڻ ٿئي ٿي. مان جيئن مٿي لکي آيو آھيان تہ سنڌو درياءَ جي تھذيب علم فلسفي، آلجبرا ۽ فلڪيات ۾ جنھن قدر پنھنجي سڃاڻپ پيدا ڪئي ان جو پوءِ ڇا ٿيو؟ ھندوستان کي گروھن ۾ تقسيم ڪرڻ وارو ڪم ھڪ پاسي انگريزن ڪيو تہ ٻئي پاسي جاگيردارن، جيڪي پوءِ مسلم ليگ ۾ شامل ٿي ويا ۽ انھن جن پوءِ مذھب جو استعمال ھڪ اھڙي نظريي طور ڪيو جنھن جو بنياد نفرت تي مبني ھو. پاڪستان (ھڪ پاڪ ڌرتي) ھي خيال ڪنھن طرح بہ انساني ھم آھنگيءَ جي خلاف ھو. دراصل اھا نسل پرستي، بنياد پرستي ۽ مسلم شاونزم ھن ڌرتيءَ تي اڻ مٽ تھذيبي وڇوٽين کي جنم ڏنو جيڪي ھاڻ تائين قائم آھن، جنھن پويان ھڪ پوري رياست پاڪستان بيٺل آھي. ڪو بہ خيال جڏھن فلسفي، آلجبرا، فلڪيات جي علم کان محرو ٿئي ٿو تہ ان سان پاڪستان جھڙو ملڪ جنم وٺي ٿو.