مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-29

سنڌ ڇاڪاڻ تہ تاريخي طور ھڪ وسيع ۽ وشال سلطنت رھي آھي، جنھن جا قديمي تھذيبي ۽ ثقافتي رشتا ڪيترن تاريخي مذھبن ۽ ثقافتن ۾ پوشيدہ آھن، جي ڏسجي تہ پاڪستان جي وجود کان انڊس رور يا انڊس سولائيزيشن متعلق ھڪ بنھہ حقيقي محرومي موجود آھي، جيڪا پاڪستان جي جنم کان قائم آھي. پاڪستان، انڊس سولائيزيشن ۽ رور (درياءُ) جي تاريخ کي پنھنجي پسند جي شڪل ڏئي ان کي يا تہ مسلمان ڪرڻ جي ڪم سان لڳل آھي يا ان کي ميسارڻ جي ڪوشش ۾ آھي، پاڪستان جي موجودہ تدريسي ڪتابن ۾ انڊس سولائيزيشن جي تاريخ متعلق بڪواس قسم جو خيال ڏٺو ويو آھي، اھو آھي سنڌو درياءُ کي جي ايم بئرج سمجهڻ جي ڪوشش ڪرائڻ. اوھان ائين نہ ٿا سمجهو تہ ھن ملڪ ۾ ماڻھوءَ جي زندگيءَ جا بنيادي حق ۽ قدرتي ورثن کي فرقيواراڻي رنگ ۾ تبديل ڪري دراصل ماڻھن جو ڌيان سنڌو درياءَ جي تاريخي ۽ معاشي اھميت کان ھٽائڻ جي ڪوشش ڪئي آھي، ھي ھڪ اھڙي قسم جي نفسياتي فرقيوراڻا سازش آھي جنھن سان ماڻھو درياءَ جي انساني حقن واري ڳالھہ کي بي معنيٰ سمجهن ٿا، اسان ذھني طرح اھا ڳالھہ قبول ڪري ويٺا آھيون تہ سنڌو درياءُتھذيب نہ پر ھڪ درياءُ آھي جيئن دنيا جا ٻيا درياءَ آھن، جن ۾ پاڻيءَ جو لھڻ ۽ وڌڻ معمول آھي. دراصل، دريائن، پھاڙن، سمنڊ، ڍنڍن جو ڪو مذھب ناھي ھوندو، اوھان محسوس ڪندا ھوندا تہ ملڪ جي اشرافيا جا مذھبي قدر الڳ آھن ۽ عوام جا الڳ جيڪي انتھائي جنون ۽ ڪٽرپڻي تي مبني آھن. ھن رياست جي حڪمرانن ھڪ خاص مقصد تحت مذھب کي وچ ميدان تي لاٿوآھي تہ جيئن مختلف مذھبن ۽ فرقن ۾ ڪشمڪش جاري رھي ۽ جيترو ممڪن ٿي سگهي طبقاتي تحريڪون مذھبي نعرن ۽ ذات پات ۾ تقسيم ھجن ۽ طبقاتي شعور کان محروم رھن، درياءَ جي زندگي ۽ انجي ثقافتي تاريخ کي ھاري طبقو جوڙي رکندو آھي، جنھن جي ھن وقت حالت ائين آھي جو پنھنجي پيداوار (ڪڻڪ) وڪڻي نہ ٿو سگهي، سنڌ ۾ ھارپو ڪندڙ ھاري ھاڻ تائين زميندار جي رحم ڪرم تي آھي، حقيقت ھيءَ آھي دوستو! ھڪ فسطائي ملڪ، زندگيءَ جي سمورين بنيادي شين جو اختيار ختم ڪري انھن جي تاريخي سڃاڻپ ختم ڪئي آھي، ھن ملڪ جي غريب ترين آبادي ھن وقت تائين ان ڳالھہ کي سمجهڻ کان قاصر آھي تہ ان جي غربت جو سبب خدا نہ پر پاڪستان جي اشرافيا ۽ حڪمران آھن. ھنن جو اھو رويو سنڌو درياءُ متعلق بہ ساڳيو آھي، پوين ستر سالن کان سنڌ جي مٺي پاڻيءَ جي وسيلن ۾ انچ جو بہ اضافو ناھي ٿيو سواءِ ڊيم اڏڻ جي. جيڪا بنيادي ڳالھہ اوھان سان شيئر ڪرڻ چاھيان ٿو تہ انساني تھذيب تمدن جي ارتقا، عوامي طرز زندگي، رھائش، زراعت، معاشي سرگرميون، ٻولي، ثقافت، اھي عنصر درياءَ کي انساني حق ڏيڻ سان ممڪن آھن، انڊس سولائيزيش ۽ انڊس رور پنھنجي تھہ در تھہ ھزارين تھذيبن، ۽ مذھبن جو تسلسل آھي، ھي ڪا ستر سالن جي تاريخ ناھي، نہ ئي ستر سالن جو مسلمان.