مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

ھن ڪتاب ۾ سنڌو درياءَ، سنڌ جي ڊيلٽا، سنڌ جي جر جي پاڻيءَ ۽ ايشيا کنڊ جي مٺي پاڻيءَ جي سڀ کان وڏي ڍنڍ منڇر سميت سنڌ جي پاڻيءَ جو ڪيس پيش ڪيل آھي. منظور ٿھيم جا لکيل ھي نوٽس رڳو تحريرون ناھن، پر اصل ۾ احتجاج، دانھون ۽ آھون آھن. ھن سڀني نوٽس ۾ سنڌ ۽ سنڌوءَ جو ڪيس لڙيو آھي. ھن دليلن سان لکيو آھي. اسان سڀني کي نہ رڳو ھي ڪتاب پڙھڻ گهرجي، پر سنڌ جي پاڻيءَ تي لڳل ڌاڙي، درياءَ ۽ منڇر سان زھريلي پاڻيءَ جي ڪيل ظلم خلاف آواز اٿارڻ گهرجي.

Title Cover of book درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)

درياءُ، منھنجو مرشد-47

سنڌو درياءُ ھڪ وڪڙ ڀڃي ٻيو وڪڙ اختيار ڪندي پاڻ کي ٺاھيندو ڊاھيندو رھندو آھي. پوري پڪ سان چوان ٿو تہ سنڌ جو سمورو ميداني علائقو سنڌوءَ جي ملڪيت آھي. ھي ان جي اھڙي سلطنت آھي جنھن کي جوڙڻ، زرخيز ڪرڻ، ويران ڪرڻ، ٻوڙڻ پنھنجي نرمي گرمي ۽ مرضي مطابق ٺاھي ۽ ڊاھي ٿو. سنڌو درياءَ ميداني علائقن ۾ تمام گهڻا پيٽ بدلايا آھن. سندس اھو اصول ھر ھنڌ ساڳيو نہ ٿو رھي. ھتان جي قديم تھذيبي ماڳن مان اھڙيون شاندار ۽ قيمتي شيون لڌيون آھن جن مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو تہ اھو ڪنھن زماني ۾ درياءَ جي سلطنت ھو. سنڌ جا ڪيترا قديمي شھر درياءَ جي راڄ جا حصا ھئا. انھن ھنڌن کان جڏھن بہ درياءَ پنھنجو رخ يا پيٽ بدلايو اھي شھر کنڊر ٿي ويا. مان ھتي جنھن بنيادي نوعيت جي ڳالھہ ڪرڻ چاھيان ٿو اھا آھي تہ درياءُ قدرت پاران جنم وٺندڙ پاڻيءَ جو وھڪرو آھن جنھن جا پنھنجا قدرتي اصول آھن. ان ڳالھہ کي سمجهڻ جي ضرورت آھي تہ درياءَ جا اھي پيٽ انجي قديمي سفر جو نتيجو ھئا، پوءِ اھي ڪيڏانھن ويا؟ جن تي ھاڻ مقامي گماشتن جو قبضو آھي. درياءَ کي آبپاشيءَ جي مقصدن لاءِ استعمال ڪرڻ واري ڳالھہ تہ سمجهہ ۾ اچي ٿي پر ان مان توانائي پيدا ڪرڻ لاءِ ڊيمن جي لائن لڳائي وڃي اھا ڪٿان جي دانشمندي آھي. ان جي باوجود بجليءَ جو بحران آھي جو ختم ٿئي ئي نہ ٿو. سن 1955ع ۾ سنڌو درياءَ تي حيدرآباد وٽ غلام محمد بئراج مڪمل ٿي چڪو ھو، سنڌوءَ جي اھڙي ريت پاڻي روڪڻ جي اھا پھرين روايت ھئي، جنھن کانپوءِ ھڪٻئي پويان ڊيم تعمير ٿيندا ويا. غلام محمد بئراج جي تعمير جا ٻہ مقصد ھئا، ڪراچي جيڪو سنڌ ۽ ملڪ جو ڪاروباري شھر ھو ان جي پاڻيءَ جي ضرورتن کي پورو ڪرڻ ۽ سنڌ جي ساڄي کاٻي ڪنارن جي زمين کي واھن ۽ ڪئنالن ذريعي کيڙيءَ جي لائق بنائڻ. ان سان نقصان اھو ٿيو جو سنڌ جي ڊيلٽا سمنڊ جي پاڻيءَ کي سنڌ جي ميداني علائقن ڏانھن وڌڻ کان روڪي نہ سگهيو ۽ سمنڊ سنڌ جي زمينن کي مٿي کائڻ ۽ پائڻ لڳي ويو. ھن وقت سنڌ جي ڇوڙ وارا علائقا ٻن قسمن جي شديد بحران مان گذري رھيا آھن ھڪ طرف انھن جون زمينون سمنڊ جي پائڻ ڪري ختم ٿي رھيو آھن تہ ٻئي طرف درياءَ جي پاڻيءَ جي اڻاٺ سبب سندن خوراڪ جھڙا مسئلا پيدا ٿي رھيا آھن. ھر ڏينھن ميرپورخاص، بدين، ٽنڊو محمد خان جا پورھيت ھاري ھزارن جي تعداد ۾ آبپاشي آفيس جي ٻاھر جمع ٿين ٿا، پر ھنن کي ان ڳالھہ جو اندازو ئي ڪونھي تہ ھي ادارا ڪنھن قدر ڪٺور، ظالم، راشي ۽ بي حس آھن، جن سان مھاڏي اٽڪائڻ کانسواءِ درياءَ جي حياتيءَ کي بچائي نہ ٿو سگهجي.