درياءُ، منھنجو مرشد-2

لفظ سائنس جو مطلب آھي سمجهڻ، ڄاڻڻ ۽ وڌيڪ سمجهڻ جو عمل. سمجهڻ ۽ ڄاڻڻ جو عمل ماڻھوءَ کي آزاد ڪري ٿو. گھري ننڍ مان جاڳائي ٿو ۽ ڪيترن موقعن تي روح وٺان بيچين ڪري ٿو. مان جڏھن بہ درياءَ ڪناري ويو آھيان اظھار تشڪر اظھار محبت سان پيش آيو آھيان ڇاڪاڻ تہ اھو ئي آھي جنھن منھنجي ڄاڻڻ ۽ سمجهڻ واري عمل ۾ مدد ڪئي. منھنجي جيون کي معنيٰٰ بخشي، مونکي فھم ۽ ادراڪ جا ڪجهہ وکر ڏنا. گوتم ٻڌ چيو، زندگيءَ جي رفتار ۾ جنھن اوھان کي ڪجهہ ڏنو ان ۾ ٻين ڪيترن جو حصو ھجي ٿو جيڪو واپس ڪرڻ اوھان تي فرض آھي. درياءُ اسان کي جيڪو ڪجهہ ڏنو ڏسجي تہ پوري حياتي بہ چڪائي نہ ٿو سگهجي، ائين ٿي سگهي ٿو تہ ان متعلق وڌيڪ ڄاڻ حاصل ڪري ان کي ڌنيواد چئي سگهجي ٿو. ان متعلق پاڻ کي تبديل ڪري سگهون ٿا. انجي گرد وڌندڙ سرمائيدارانہ حصار ۽ ميگا پروجيڪٽ متعلق راءِ قائم ڪري سگهو ٿا تہ اھي انساني حيات لاءِ ڪيترا اھم آھن يا ان کان وڌيڪ درياءَ جي زندگي اھم آھي. مان ائين چوندس تہ منھنجي آڏو منھنجي مرشد درياءَ جي زندگي وڌيڪ اھم آھي. ان جي ڪري ئي مان آھيان، مان آھيان تہ سنڌ آھي. رامائڻ جو ليکڪ رشي والمڪي پوڻا نو لک سال ڪٽمبي رشتن جا بنياد رکيا ۽ فردن جي حقن ۽ فرضن جي وضاحت ڪئي جيڪا ھاڻ تائين انڊيا جا بنيادي اصول سمجهيا وڃن ٿا رامائڻ گنگا ۽ سنڌو نديءَ جي ڪنارن مان پيدا ٿيندڙ انساني ڏاھپ جو شاھڪار آھي. پاڻ وٽ سرسوتيءَ کي علم ۽ دانائي جي ديوي جو درجو مليل آھي جيڪا برھما جي پتني ھئي سرسوتيءَ کي مور تي سوار ٿيل ڏيکاريل آھي. اھي سڀ ۽ اھڙا ٻيا سوين واقعا قصا جنھن ۾ دانائي پوشيدہ آھي درياءَ جي سبب ھو ۽ آھي. سائنس پوئتي ورائي ڏسڻ جي قائل ناھي. اڳتي وڌڻ ۽ اڳتي ڏسڻ انجي فطرت آھي. ڇا سائنس ۽ قدرت ٻہ متضاد آھن؟ انھن جو پاڻ ۾ ڪو ميل آھي؟ مان چوندس ھي پاڻ ۾ متضاد ناھن. ھنن جو پاڻ ۾ ميل آھي. سائنس انفرادي ڪاوش آھي ۽ قدرت اجتمائي ورثو.سائنس جي ھر ايجاد پراڻي ٿي وڃي ٿي، جنھن ۾ پوءِ انساني دلچسپي ختم ٿئي ٿي ۽ نئين کوج لاءِ نئين تياري. درياءُ کي سائنس جي ڪري نقصان ناھي رسيو. انساني اڻ کُٽ حوس، وسيلن کي قبضي ۾ آڻڻ جو جنون، قبيلو، طاقت ۽ دولت جي ڪري نقصان رسيو آھي. سائين اوڀايو خشڪ پنھنجي ڪتاب سنڌوءَ جو رستو نہ روڪيو ۾ ان ڳالھہ جي ھيئن وضاحت ڪئي آھي 19 صديءَ جو رڪارڊ ٻڌائي ٿو تہ ڪوٽڙي بئراج کان ھيٺ سنڌوءَ ۾ ھر سال 150 ملين ايڪڙ فوٽ پاڻي وھندو ھو. درياءَ ۾ سڄو سال پاڻي موجود ھوندو ھو. زراعت جي واڌاري ۽ انجي نتيجي ۾ صنعتي ترقيءَ سبب پاڻي زرعي مقصدن ۽ بجليءَ جي پيداوار لاءِ استعمال ٿيڻ لڳو جنھن لاءِ سنڌو درياءُ تي ڊيم ٺاھيا ويا پر ايندڙ وقت ۾ پيدا ٿيندڙ موحولياتي مسئلن کي غير اھم سمجهيو ويو، ان سڀ جي باوجود بجلي تہ ھاڻ بہ ميسر ناھي ۽ نہ درياءَ ۾ پاڻي. انڊس ڊيلٽا جيڪو دنيا جو پنجون نمبر وڏو ڊيلٽا آھي اڄ ختم ٿيڻ جي وڏي خطري کي منھن ڏئي رھيو آھي. اسان وٺ جيڪو ڪجهہ آھي ان ۾ وڏو حصو سنڌو درياءَ جو آھي جنھن کي ورائڻ جو وقت اچي ويو آھي. ھن وقت اھو امڪان وڌي ويو آھي تہ سنڌو درياءُ پنھنجي تاريخي حيثيت وڃائي ويھي، پاڪستان سرڪار ان مٿان ڊيمن جو ھڪ سلسلو اڏڻ جي رٿيو آھي، جنھن سان سنڌ درياءُ تي آباد 10 ڪروڙ کان مٿي ماڻھو پيئڻ جي پاڻيءَ کان محروم ٿيندا، ڪيترا ان حوالي سان غربت واري زندگي گذارڻ تي مجبور ٿي ويندا، سرمائيدار ڪمپنين جو زمين ۽ پاڻي مٿان ڪنٽرول ٿي ويندو ۽ ھڪ مسخ شدہ منطق تہ آباديءَ جي دٻاءَ کان بچڻ لاءِ ائين ڪرڻ ضروري ھو، درياءُ کي بي يارو مددگار ۽ اپاھج ٿيڻ کان محفوظ ڪرڻ لاءِ ھي ئي آخري موقعو آھي. سنڌ جي مٺي پاڻيءَ جا ذخيرا سنڌ جي زندگي آھن.

مختلف موضوع

درياءُ: منھنجو مُرشد (نوٽس)