اٽلتا جو اهڃاڻ: ڊاڪٽر اسلم آزاد خواجه
مٿيان ڪردار ته ڪتابن جي زينت بنجي ويل آهن، پر ڇا اوهين اهو تصور ڪري سگهو ٿا ته هڪ اهڙو ئي اڏول ۽ باهمت ڪردار اسان وٽ پڻ موجود آهي، جنهن پنهنجي جسماني معذوريءَ جي باوجود به ڪڏهن به مايوسي، پريشاني ۽ ويڳاڻپ کي پنهنجي ويجهو اچڻ ئي نه ڏنو آهي. اوهين جيڪڏهن مايوس آهيو، پريشان آهيو، ويڳاڻا آهيو، ڏکارا آهيو ۽ دنيا جي هڻ هڻان مان بي زار ٿي چڪا آهيو ۽ ڪا ڳالهه سمجهه ۾ نٿي اچي ۽ ان مهل وري اوهين لاشعوري ۽ شعوري طور تي هن جي زندگيءَ جو تصور ڪريو ته هو ڪيئن نه همت، مڙسي ۽ بهادريءَ سان پنهنجي زندگي گذاري رهيو آهي ته يقيناً اوهان کي اُتساهه ملندو ۽ مايوسي اوهان کان هٽي پري ٿي بيهندي، پر جيڪڏهن اوهين سجاول هن سان ملڻ وڃو ٿا ته سندس گهر ۾، سندس ڪمري ۾ گهڙڻ مهل پنهنجون سڀ مايوسيون، پريشانيون ۽ محروميون ٻاهر ڦٽيون ڪري پوءِ ئي اندر گهڙجو، پر جيڪڏهن اوهان کان اهي سڀ ٻاهر ڦٽيون ڪرڻ وسري به وڃن ۽ اوهين ساڻس ملي، سندس گهر مان ٻاهر نڪرندا ته پڪ ئي پڪ اوهان پنهنجو پاڻ سان، زندگيءَ سان ڀرپور پيار محسوس ڪندا ۽ اوهان ۾ زندگيءَ جو هڪ نئون روح ڦوڪيل هوندو.
اهو شخص آهي ڊاڪٽر اسلم آزاد خواجه، جيڪو گذريل ويهن ٻاويهن سالن کان سجاول جي خواجه ڪالونيءَ ۾ پنهنجي ننڍي گهر ۾ هڪ بستري تي ليٽيل ضرور آهي، پر پاڻ جنهن نموني زندگي سان پيار ٿو ڪري، دوستن لاءِ احترام ٿو رکي ۽ ساڻن رابطي ۾ ٿو رهي، دوستن جي همت ٿو وڌائي، انهن کي حوصلو ٿو ڏي، ان کي آئون ڪهڙو نالو ڏيان. زنده دلي جو، همت جو ۽ بهادريءَ جو، يا ڪو ٻيو. مون وٽ ته ڪو اهڙو لفظ ئي ناهي، جنهن سان کيس ڀيٽيان.
ڊاڪٽر اسلم خواجه هڪ صحتمند انسان هو، کيس نه رڳو ادب سان دلچسپي هئي، پر پاڻ لکندو به هو، پر هو سياسي طور تي سجاڳ، باشعور ۽ متحرڪ ڪردار پڻ هو. ايل.ايم.سي ۾ ڊاڪٽري پڙهڻ جي دوران ڊاڪٽر اسلم خواجه هڪ شاگرد تنظيم سان پڻ لاڳاپيل هو. سندس اکين ۾ ڪيئي سُندر سپنا هئا، هن سماج کي بدلائڻ جا، سنڌ ۾ تبديلي آڻڻ جا، سنڌ جي غريب ۽ مسڪين ماڻهن جي چهرن تي مرڪون ڏسڻ ٿي چاهيون. شاگرد تنظيم ۾ رهڻ جي دوران پاڻ بحثن مباحثن ۽ سياسي سرگرمين سان گڏ سماجي ڀلائيءَ جي سرگرمين ۾ پڻ ڪافي متحرڪ رهندو هو. ميڊيڪل ڪئمپون هڻڻ ۽ ٻيا اهڙا انيڪ ڪم، سندس سرگرم هئڻ جي نشاني هئا، انهن سماجي ڀلائيءَ جي سرگرمين مان ڪيترن ئي غريب ۽ بي پهچ ماڻهن کي رليف ملندو هو. ان دوران ڊاڪٽر اسلم خواجه صحافت به ڪندو هو. سندس صحافتي سرگرميون به سندس سياسي ۽ سماجي سرگرمين جيان پوري جوڀن تي هيون، پاڻ ملڪ جي هڪ وڏي اردو اخبار ”جنگ“ جي لاءِ ايل.ايم.سي ۾ رپورٽنگ ڪندو هو، مطلب ته اسلم خواجه پنهنجي ڊاڪٽري جي پڙهائي سان گڏ هاڪاري، انسان دوست، عوام دوست ۽ سنڌ دوست سرگرمين ۾ پڻ ڀرپور ڪردار ادا ڪندو رهندو هو.
پوءِ موٽر سائيڪل جي هڪ خطرناڪ حادثي کانئس زندگيءَ جي انيڪ سُندر سپنن سان گڏ اهي سرگرميون پڻ کسي ورتيون. موٽر سائيڪل جي ان حادثي سبب هو ڊگهي عرصي تائين موت ۽ حيات جي ڇڪتاڻ ۾ اسپتال ۾ داخل رهيو، ڊاڪٽر سندس زندگي ته بچائي ورتي، پر هميشه جي لاءِ اپاهج بڻجي بستري ڀيڙو ٿي ويو. بقول ڊاڪٽرن ته سندس باقي زندگي ائين ئي گذرڻي آهي، خير، سندس ڌڙ ڪم ڇڏي ويو، پير ڪم ڇڏي ويا، ٽنگون ڪم ڇڏي ويون، هٿ ۽ ٻانهن جي چرپر ختم ٿي وئي ته ڇا ٿي پيو، پر سندس ذهن، زبان ۽ روح سلامت رهيا. هاڻ هو بستري داخل هو، وقت گذرڻ سان گڏ ڊاڪٽر اسلم پنهنجو پاڻ کي حالتن جو هيراڪ بنايو ۽ زندگيءَ کي نئين انداز ۽ نئين رخ سان گذارڻ سکيو، هو ڪمري جي هڪ بيڊ تائين محدود هو ته ڇا ٿي پيو، پر هن دوستن سان رابطا رکڻ شروع ڪيا، موبائيل فون سندس ڪم اڃا به سولو ڪري ڇڏيو، ان زندگي گهارڻ ۾ سندس پيءُ، ڀائرن ۽ ڀيڻن جي ڪردار کي نه واکاڻڻ ٻيائي ٿيندي، هنن هردم ڊاڪٽر اسلم سان ساٿ ڏنو، هنن ڪڏهن به نه کانئس بيزاريءَ جو اظهار ڪيو ۽ نه ئي کيس ان ڳالهه جو احساس ٿيڻ ڏنو ته هو مٿن بوجهه آهي، ڊاڪٽر اسلم نه رڳو دوستن سان پيار ڪري ٿو، پر انهن سان سندن ڏک سُک ۾ پڻ گڏ هئڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. پاڻ اڪثر ڪري سجاول ۾ ٿيندڙ ادبي سرگرمي وهيل چيئر تي پاڻ کي کڻائي پهچي ٿو.
دوست به ڊاڪٽر اسلم خواجه سان بي حد پيار ڪن ٿا، سندس همت ۽ حوصلي مان اُتساهه وٺن ٿا، سندس سالگرهه جي تقريبن ۾ سنڌ جا ڪيترائي سياسي اڳواڻ، هڪٻئي سان اختلافن هوندي به گڏ ويٺل ۽ ڊاڪٽر اسلم کي ٽربيوٽ ڏيڻ اچن ٿا. ٻين لفظن ۾ ائين، کڻي چئجي ته ڊاڪٽر اسلم خواجه جي سالگرهه جي تقريبن ۾ اختلافن هوندي به دوست هڪ هنڌ ويهڻ کان نٿا لهرائين، اها ڳالهه خود دوستن جي ڊاڪٽر اسلم سان ۽ اسلم جي دوستن سان محبت ۽ احترام جي نشاني آهي.
ڊاڪٽر اسلم خواجه پنهنجي سڀاءُ ۾ ڏاڍو باذوق انسان آهي، اوهان سندس ڪمري ۾ گهڙندا ته سامهون اوهان کي سندس سالگرهه جي تقريبن جي فوٽوگئلري نظر ايندي، جنهن ۾ ڪيترائي يادگار فوٽو ڏسڻ لاءِ ملندا. ان فوٽوگئلري جي ڀر ۾ ڪتابن جو شيلفن، جنهن ۾ ڪيترائي سٺا ۽ ناياب ڪتاب ترتيب سان رکيل نظر ايندا. ائين به ڪونهي ته اهي ڪتاب رڳو شيلفن ۾ شوپيس طور رکيل آهي، پر ڊاڪٽر اسلم پنهنجي ڀيڻن ۽ ڀائٽن جي مدد سان انهن جو مطالعو به ڪندو رهندو آهي ۽ دوستن سان انهن بابت ڳالهائيندو به رهندو آهي. مون سميت سندس جيڪي دوست ليکڪ آهن، سي کيس پنهنجا ڪتاب ڏيندي وڏي خوشي محسوس ڪندا آهن.
اڄڪلهه ڊاڪٽر اسلم خواجه کي هڪ ٻيو شوق به اچي ٿيو آهي ته سندس ڪمري ۾ هڪ شيلف خوبصورت گفٽس جو به هجي، جنهن ۾ گوتم ٻُڌ جي مورتي ۽ ٻيون اهڙيون شيون شامل هجن، هونئن سندس شيلف جي هڪ طرف اهي شيلڊون به قطار ۾ رکيل نظر اينديون، جيڪي مختلف تنظيمن پاران کيس ڀيٽا ڪيون ويون آهن.
ڊاڪٽر اسلم خواجه هڪ اُتساهيندڙ ۽ زندگيءَ مان پيار ڪندڙ انسان آهي، منهنجي کيس دعا آهي ته ”شل نه تنهنجي سينڌ ميري ٿئي، شل نه تنهنجا موڙ مُرجهائجن.“