تاريخ مان ڪجهه به نه پرايوسين!
ايئرمارشل (ر) محمد اصغر خان جي انگريزي ڪتاب We never learn from History جو سنڌي ترجمو ڪجهه سال اڳ ڇپيو هو، اهو ڪتاب آڪسفورڊ پريس طرفان انگريزي ۽ اردوءَ ۾ ڇپيو ويو هو. محمد اصغر خان، ماضي جو سرگرم، پر تڪراري ۽ هاڻ رٽائرڊ يعني بزرگ سياستدان آهي، هو پاڪستان جو هوائي فوج جو پهريون سربراهه ۽ پوءِ پي آءِ اي جو چيئرمين به رهيو ۽ 1968ع ۾ پي آءِ اي جي چيئرمين شپ تان رٽائرڊ ٿيو ۽ ڪجهه وقت کانپوءِ جيئن اڪثر پاڪستاني فوج جا وڏا آفيسر ڪندا آهن، اصغر خان به ملڪي سياست ۾ سرگرم ٿيو، هن 1972ع ۾ تحريڪ استقلال ٺاهي، 1977ع جي چونڊن ۾ هو قومي اسيمبليءَ جو ميمبر چونڊيو ويو، اصغر خان جو وڏو الميو اهو به رهيو ته جن شخصن پنهنجي سياست ”تحريڪ استقلال“ کان شروع ڪئي، اهي اڳتي هلي اقتدار جي ايوانن ۾ پهچي ويا، جيئن ميان نواز شريف، محمود علي قصوري ۽ ٻيا، نواز شريف ”تحريڪ استقلال“ لاهور جو ميمبر هو، اڳتي هلي 1990ع جي چونڊن ۾ لاهور جي ماڊل ٽائون واري علائقي مان اصغر خان پنهنجي پارٽي جي اڳوڻي ڪارڪن ميان نواز شريف جي سامهون قومي اسيمبليءَ جو اميدوار ٿيو ۽ چونڊ هارايائين، اڳتي هلي تحريڪ استقلال کي عمران خان جي تحريڪ انصاف ۾ ضم ڪري ڇڏيائين.
اصغر خان جي هن ڪتاب ۾ جتي پاڪستان جي ماضي قريب جي سياسي تاريخ جون ڪيتريون ئي جهلڪيون پَسجن ٿيون، اتي ڪيترا سوال پڻ ذهن ۾ اُڀرن ٿا، ڪتاب ۾ ليکڪ ايوب خان، يحيٰ خان، ذوالفقار علي ڀٽو ۽ جنرل ضياءَالحق جي دور ۾ پنهنجي سياسي سرگرمين جو سربستو ذڪر ڪيو آهي، آخر ۾ هن ”جنرل مشرف جا پنج سال“ جي عنوان سان هڪ مضمون ۾ جنرل مشرف جي اقتدار جي پنجن سالن جو تجزيو پڻ ڪيو آهي، اصغر خان، ايوب خان خلاف هلايل تحريڪ جي اڳواڻي جو سڄو ڪريڊٽ به پاڻ ڏانهن ڇڪي ٿو، سندس لکڻ موجب هو 1968ع تائين پي آءِ اي جو چيئرمين رهيو ۽ پوءِ باعزت رٽائرڊ ٿيو ۽ پوءِ ايوب خان جي خلاف هلايل جمهوري تحريڪ جي اڳواڻي ڪئي، ان وقت ذوالفقار علي ڀٽو جيل ۾ هو، هو لکي ٿو: ”ان تحريڪ جي اڳواڻي مون ڪئي هئي“ (ص:87) ايوب خان جي استعيفيٰ ۽ يحيٰ خان جي مارشلا لاڳو ڪرڻ واري واقعي جو ذڪر ڪندي اصغر خان لکي ٿو، ”جمهوريت کان غداري جي واردات تي سموري ملڪ مان احتجاج جو اڪيلو آواز منهنجو هو، ان عمل جي نندا ڪندي ٻي ڏينهن مون پنهنجي بيان ۾ چيو ته مارشل لا لاڳو ڪرڻ جو ڪوبه سبب نه هو.“
1973ع جي آئين موجب ذوالفقار علي ڀُٽي ملڪ ۾ ٻيون عام چونڊون ڪرايون ته پ پ جي سامهون مخالف ڌر ٺاهي چونڊ وڙهڻ لاءِ ”قومي اتحاد“ ٺاهڻ ۾ به اصغر خان پنهنجو ڪردار ادا ڪندي نظر ٿو اچي ۽ چونڊن کانپوءِ، چونڊن ۾ ڌانڌلين جو الزام هڻي 1977ع ۾ قومي اتحاد جي تحريڪ کي پنهنجي اڳواڻيءَ ۾ هلائڻ جي ڳالهه ٿو ڪري. ڪتاب پڙهندي، اهو تاثر ٿو اُڀري ته اصغر خان پنهنجي سڄي سياسي جدوجهد ۽ عمل جمهوريت جي بحالي ۽ جمهوريت جون پاڙون پختيون ڪرڻ لاءِ ڪئي، پر جيئن ته اصغر خان جي سرگرم سياست ماضي قريب جو حصو آهي، تنهنڪري گهڻيون ڳالهيون، گهڻن کان وسريون ناهن.1977ع ۾ جڏهن قومي اتحاد ٺهيو ته عام تاثر هو ته اهو ٺاهڻ ۾ آمريڪا جو هٿ هو ۽ ان وقت مخالف ڌر ايتري ته ورهايل ۽ غير سنجيده هئي، جو خود اصغر خان کي ڪتاب ۾ لکڻون پيو ته، ”تحريڪ استقلال عام چونڊون ڪرائڻ جي سڀني کان وڏي حامي هئي... تڏهن به ان مطالبي کي يو ڊي ايف جي خاص حمايت حاصل نه هئي، اهي ماڻهو سياسي عمل ۾ حصو وٺي عوام تائين پنهنجي پهچ جي فائدن کي اهميت نه ڏئي رهيا هئا.“ (ص:140) پوءِ جڏهن اصغر خان نئون چونڊ اتحاد ٺاهڻ جي ڪوشش ڪئي ته ان ۾ به يو ڊي ايف جا اڳواڻ ڪيترا سنجيدا نه هئا، تنهن جو اندازو اصغر خان پاران 8 ڊسمبر 1976ع تي پروفيسر غفور کي لکيل خط مان ملي ٿو، ”مونکي شاهه احمد نوراني جي زباني اهو ٻڌي حيرت ٿي ته گڏجاڻيءَ کان رڳو هڪ ڪلاڪ اڳ توهان کيس فون ڪري ٻُڌايو ته گڏجاڻيءَ بابت اوهان کي ياد ئي نه هو ۽ اُن شام جو اوهان ڪنهن ذاتي ڪم ڪار سبب گڏجاڻي ۾ اچي نه سگهندا.“ ساڳئي خط ۾ اصغر خان وڌيڪ لکي ٿو، ”تعاون ۽ گڏجي ڪم ڪرڻ جي خواهش ۽ ان تي عمل بابت اهڙي غير سنجيده رويي ۾ تضاد جو واضع مثال ته يو ڊي ايف جي صدر جي 4 ڊسمبر تي ٿيڻ واري ڳالهه ٻولهه آهي، ان انتهائي سنجيدگيءَ سان مونکي چيو ته جيئن ته حرن ايندڙ چونڊن لاءِ ڪجهه نه ڪرڻ جو فيصلو ڪيو آهي، انهيءَ ڪري هو چونڊن جي طريقي بابت ڪابه ڳالهه ٻولهه ڪرڻ نٿو چاهي (ص:142) مٿين حوالن مان اها ڳالهه ظاهر ٿي ته 1977ع جي چونڊن کان اڳ پير پاڳاري جي سربراهي ۾ ٺهيل مخالف ڌر جو اتحاد يو ڊي ايف، جنهن ۾ شاهه احمد نوراني، مولانا مفتي محمود ۽ ٻيا چونڊن ۾ حصو وٺڻ جي لاءِ سنجيده نه هئا، پوءِ اوچتوئي اوچتو رات وچ ۾ قومي اتحاد ٺهي ويو، جنهن جي پٺيان آمريڪا جو هٿ هو ۽ چونڊن کانپوءِ ڀُٽي جي خلاف قومي اتحاد جي تحريڪ کي آمريڪا جي ئي مالي سپورٽ هئي، عام طور تي اها ”ڊالري تحريڪ“ طور مشهور هئي، ڇو ته ان وقت پاڪستان ۾ ڊالر عام جام ٿي ويو هو، ان ڳالهه جو حوالو ڏيندي رائو رشيد پنهنجي ڪتاب ”جو مين ني ديکها“ ۾ لکي ٿو، ” ان وقت منهنجو هڪ دوست سعودي عرب ۾ هو ۽ اتان پاڪستان اچي رهيو هو، هن اتي ڪجهه ڊالر مٽائي پاڪستاني ڪرنسي وٺڻ ٿي چاهي ته سعودي شهريءَ کيس چيو، ”اوهين پاڪستان ۾ مٽائي وٺجو، اتي ڊالر جي قيمت صفا گهٽ آهي“، هن پڇيس ”اهو ڪيئن؟“ سعودي شهريءَ وراڻيو، ”اليڪشن... اليڪشن...“ (ص:210) هاڻ سڀ ان ڳالهه تي سهمت آهن ته اها تحريڪ ذوالفقار علي ڀُٽي جي خلاف آمريڪا جي هشي ۽ مالي مدد جي آڌار تي هلائي ويئي هئي؛ ان جو پس منظر اهو آهي ته جڏهن 1976ع ۾ آمريڪي وزير خارجه ڪسنجر پاڪستان جي دوري تي آيو هو ۽ هن ڀٽو کي جوهري پروگرام بند ڪرڻ جي لاءِ چيو ۽ ڀٽو جي انڪار تي ڪسنجر کيس ڌمڪي ڏني هئي ته We will make a horrible example (اسين توکي هڪ عبرتناڪ مثال بنائي ڇڏينداسين)
ڀٽو جي خلاف ان سازش جي حوالي سان رائو رشيد پي پي پي جي هڪ اڳواڻ ۽ وفاقي وزير رفيع رضا جي حوالي سان لکي ٿو (جنهن لاءِ اهو تاثر هو ته هن جا ڳجهي اداري سان لاڳاپا آهن): ”جڏهن چونڊن جو اعلان ڪيو ويو ۽ پارليامينٽ ٽوڙي ويئي ته رفيع رضا ذوالفقار علي ڀٽو کي چيو اها ته اوهان جي خلاف سازش آهي، اوهين نيوڪليئر پروگرام تان هٿ کڻي وڃو، نه ته اوهين ۽ اوهان جي فيملي مصيبت ۾ پئجي ويندي... هن اهو به چيو ته اوهين ان ڳالهه کي سرسري نه وٺو.“ (ص:264) رفيع رضا کي ان سازش جي ڪاميابيءَ جو ايترو ته يقين هو، جو ڀُٽي کيس اليڪشن جو انچارج بنايو هو، پر هن ان ۾ دلچسپي نه ورتي ۽ نه ئي وري ٽڪيٽ لاءِ درخواست ڏنائين، هن فوري طور تي ٻاهر وڃڻ جي تياري شروع ڪري ڇڏي، رفيع رضا جي حوالي سان ان ڳالهه جو ذڪر شهيد ڀٽو پنهنجي ڪتاب، ”جيڪڏهن مونکي قتل ڪيو ويو“ ۾ به ڪيو آهي، رائو رشيد اصغر خان جي آمريڪا سان ويجهڙائپ جو ذڪر ڪندي لکيو آهي، هڪ ڏينهن پشاور ۾ رهندڙ (رائو رشيد ان وقت پشاور ۾ انٽليجنس آفيسر هو) آمريڪي قونصلر ويلٽيئري مون وٽ آيو ۽ چيائين، ”مس مس وڃي سُک جو ساهه کنيو اٿم“. مون پڇيس، ”ڇو... ڇا ٿيو؟“ چوڻ لڳو، ”اصغر خان جي ڀاءُ افضل خان کي هن ملڪ مان ڪڍي ڪابل پهچائڻو هو.“ مون پڇيس، ”ڇو؟“ هن وراڻيو، ”هن هِتان لڪي نڪري وڃڻ ٿي چاهيو، منهنجي اها ڊيوٽي لڳل هئي ته کيس ڪيئن به ڪري ڪابل پهچايان، مون ان جو بندوبست ڪيو ۽ هاڻ ٽيلي فون آئي ته هو ڪابل پهچي ويو آهي.“ افضل خان کي ڪابل کان آمريڪا پهچائڻ ۽ اتي سيٽ ڪرڻ به ان جي ذميداري هئي. (ص:233) رائو رشيد لکي ٿو، ”ان وقت مون ڏٺو ته مشير پيش امام (تحريڪ استقلال جو جنرل سيڪريٽري) جون اڪثر آمريڪن سان ملاقاتون ٿينديون هيون، خاص ڪري چونڊن کان اڳ ۽ پوءِ.“1977ع جي چونڊن ۾ اهو تاثر پکڙيل هو ته قومي اتحاد جي کٽڻ جي صورت ۾ ملڪ جو ايندڙ وزيراعظم اصغر خان هوندو، جنهن کي آمريڪا ان ڪم لاءِ تيار ڪيو هو، انهن چونڊن جي دوران ئي، مختلف هنڌن تي جلسن ۾ تقريرون ڪندي اصغر خان اهو چوڻ شروع ڪيو هو ته، ”انهن چونڊن ۾ اسان جي فتح کانسواءِ ٻيو ڪو نتيجو نڪتو ته اهو اسين ڪونه قبولينداسين.“ ڇا ڪو جمهوريت پسند اڳواڻ ائين چئي سگهي ٿو، ان مان اصغر خان جي جمهوريت پسندي ظاهر آهي.
اصغر خان تي اهو به الزام آهي ته هن ڀٽي ۽ قومي اتحاد جي وچ ۾ هلندڙ ڳالهين کي ڦٽائڻ جي ڪوشش ڪئي. 4 جولاءِ 1977ع تي ڀٽي ۽ قومي اتحاد جي وچ ۾ هڪ ٺاهه ٿي ويو هو، ان تي ٻي ڏينهن صحيحون ٿيڻيون هيون، پر ان کان اڳ ملڪ ۾ مارشل لا لاڳو ڪئي ويئي، ان ٺاهه جي حوالي سان قومي اتحاد جي اڳواڻن کي جيڪا پريس ڪانفرنس ڪرڻي هئي، اصغر خان ان کان اڳ پريس ڪانفرنس واري هنڌ پهتو ۽ اتحاد جي اڳواڻن کي گاريون ڏنائين ۽ کين چيائين ته ڀٽي کين بي وقوف بنايو آهي، اوهين ته کيس گهڻو ڪجهه ڏيئي آيا آيو، تنهنڪري ڪوبه معاهدو قبول ڪونهي، آئون ان کي نٿو مڃيان، پوءِ ڇاتيءَ تي هٿ هڻي کين چيائين ته اوهين ڪوبه معاهدو نه ڪريو، آئون نوي ڏينهن جي اندر چونڊون ڪرائيندس، هو نوابزادي ۽ مفتي محمود کي ڪرسين تان اُٿاري پاڻ ويٺو ۽ پريس ڪانفرنس ڪيائين ته ڪوبه ٺاهه نه ٿيو آهي، اسان جا ڏهه نقطا ٻيا به آهن.
اصغر خان جي ايڏي خود اعتماديءَ جو سبب ڪهڙو هو؟ ظاهر آهي ته اصغر خان فوج ۽ جنرلن سان مليل هو ۽ جيڪا مارشل لا لڳي، ان جي اصغر خان کي خبر هئي ۽ اصغر خان جي کين هُشي به هئي ۽ هن سياسي طور تي مارشل لا جي لاءِ راهه هموار ڪئي هئي، هن جيڪا نوي ڏينهن جي چونڊن جي ڇاتيءَ تي هٿ هڻي ڳالهه ڪئي، اها ڪا ائين ته ڪونه هوندي.
اصغر خان، جيڪو پاڻ کي جمهوريت پسند اڳواڻ ٿو سڏائي ۽ پنهنجي ڪتاب ۾ ڀٽي لاءِ لکي ٿو ته ”هن يحيٰ جي مارشل لا جي آجيان ڪئي هئي ۽ ڀٽي کي جمهوريت جي پُڄاڻيءَ ۾ نوان گس نظر ايندا هئا.“ تنهن خود مارشل لا جي راهه هموار ڪئي ۽ پي اين اي جي تحريڪ دوران فوج کي خط لکي پنهنجون ذميداريون ادا ڪرڻ جي اپيل ڪئي هئي، ڇا ڪنهن جمهوريت پسند اڳواڻ کي اها ڳالهه سونهين ٿي ته هو جمهوري عمل ۾ فوج کي مداخلت جي اپيل ڪري.
اصغر خان کي اقتدار ۾ اچڻ جو ايڏو ته يقين ۽ شوق هو، جو رائو رشيد لکي ٿو، ”ڪنهن پريس ڪانفرنس ۾ محمود علي قصوريءَ چيو ته جيڪڏهن اسين اقتدار ۾ آياسين ته هي ڪنداسين...هو ڪنداسين... ان تي اصغر خان کيس رهڙ پٽيندي چيو، ”جيڪڏهن مان ڇا مطلب اٿئي... اسين اقتدار ۾ اينداسين“. (ص:212) ڇاڪاڻ ته آمريڪا کيس پڪ ڏني هئي ته، کيس ئي ملڪ جو ايندڙ وزيراعظم بنايو ويندو، ان جو هڪ ثبوت اهو به آهي ته جنرل ضياءَالحق مارشل لا هڻڻ ۽ اقتدار سنڀالڻ کانپوءِ، اصغر خان کي خاص طور تي ايران موڪليو هو، جتي هن شاهه ايران سان خصوصي ملاقات ڪئي ۽ وٽائنس ڪليئرنس ورتي ته هو ايندڙ وقت لاءِ پاڪستان جي لاءِ مناسب رهندو، ان وقت شاهه ايران هن سڄي خطي ۾ آمريڪي مفادن جو رکوال ۽ ڪمدار هو، اڳتي هلي بين الاقوامي حالتون بدليون، خاص ڪري روس پاران افغانستان ۾ فوجي مداخلت کانپوءِ، آمريڪا، اصغر خان مان هٿ ڪڍي ويو، هنن ڏٺو ته کين جيڪو ڪم وٺڻون آهي، سو ته جنرل ضياءَالحق خوشيءَ سان ڪري رهيو آهي، تنهنڪري اصغر خان جي ڪهڙي ضرورت آهي.
اصغر خان آءِ جي آءِ کي ٺهرائڻ جي جنرل حميد گل آءِ ايس آءِ جي اڳوڻي ڊئريڪٽر جي دعويٰ ۽ سياستدانن ۾ ڏوڪڙ ورهائڻ جي اعتراف تي سپريم ڪورٽ جي چيف جسٽس کي خط لکي، انهن فوجي آفيسرن جي ڪردار جي حوالي سان پاڻ مرادو نوٽيس وٺڻ جي درخواست ڪئي. سپريم ڪورٽ ان جو نوٽيس به ورتو ۽ ان جون ڪجهه شنوايون هليون به، پر پوءِ ڪن ڳجهن هٿن ان ڪيس کي سرد خاني ۾ اڇلائي ڇڏيو، بقول اصغر خان جي ته، ”1996ع کان ان ڪيس جي ٽي چار ڀيرا شنوائي ٿي ۽ 1999ع کان اهو ڪيس سرد خاني ۾ پيل آهي، (ص:233)
اخبارن ۾ شايع ٿيندڙ فهرست ۾ ملڪ جي ڪجهه ناميارن ۽ ڪامياب سياستدانن جا نالا به شامل هئا، بقول اصغر خان جي، ”پاڪستان عوام جي سياسي شعور جي گهٽتائي جو اندازو اُن مان لڳائي سگهجي ٿو ته جڏهن به عام چونڊون ٿينديون آهن ته اهي انهن ئي ماڻهن کي چونڊي اسيمبلين ۾ اماڻين ٿا.“
اصغر خان صحيح ٿو چوي، پر ان ڏوهه جي ڏوهاري خود اصغر خان به آهي، جنهن خود اقتدار ۾ اچڻ جي لاءِ جنرلن کي خط لکيا ۽ انهن جو سهارو وٺڻ جي ڪوشش ڪئي، سچي ڳالهه اها آهي ته ائين ٿيڻ نه گهرجي، پر پاڪستان جو سياسي ڪلچر ئي ان قسم جو بنجي ويو آهي، جو اصغر خان چواڻي، ”اڄ به ڪامياب سياسي جماعتون ۽ انهن جا اڳواڻ پنهنجي عوامي حمايت کان اکيون ڦيرائي اقتدار ۾ اچڻ جي لاءِ فوج جي مدد ۽ مهربانيءَ جون گهرجائو رهن ٿيون.“ هاڻ جڏهن اصغر خان جي سياست جو انڌو منڊو سج لهي چڪو آهي ته کيس ان ڳالهه جو اعتراف ڪرڻ گهرجي ته هن اقتدار جي حاصلات لاءِ ڪهڙا هٿڪنڊا استعمال ڪيا ۽ پي اين اي جي ڊالري تحريڪ هلائڻ جي لاءِ آمريڪا کان گهڻا ڏوڪڙ ورتا هئا ۽ خود انهن ڏوڪڙن جي ورهاست دوران پي اين اي جون پارٽيون پاڻ ۾ ڪيئن وڙهيون هيون ۽ هنن اصغر خان تي اهي الزام هنيا هئا ته هو فنڊن جو وڏو حصو پاڻ هڙپ ڪري ويو. (جيڪڏهن اصغر خان ائين ڪيو ته اهو هن ملڪ جي ماڻهن تي وڏو احسان هوندو.)
”جنرل مشرف جا پنج سال“ جو تجزيو ڪندي اصغر خان لکي ٿو، ”جنهن حڪومت ۾ اهڙن بدعنوان ٽولن جو وڏو انگ شامل هجي، جيڪي رڳو ذاتي مفادن خاطر سياست ۾ بهرو وٺندا هجن، اهڙي حڪومت مان اُميد نٿي ڪري سگهجي ته اها ملڪ ۽ قوم کي چار چنڊ لڳائي ڇڏي، اهو صاف ظاهر آهي ته جنرل مشرف جيڪي قدم کنيا آهن يا ست نڪاتي ايجنڊا کان ڦري ويو آهي، صرف انهي ڪري ته هو جمهوريت جي نالي تي اقتدار ۾ رهڻ چاهي ٿو“.
اصغر خان اهو ڇو ٿو وساري ته جيڪو به فوجي جنرل اقتدار ۾ ايندو آهي، اهو پهرين نهايت خوبصورت وعدا ۽ نوي ڏينهن ۾ چونڊون ڪرائڻ جا اعلان ڪري، بدعنوان سياستدانن کي پنهنجي چوڌاري ميڙي، پنهنجا پير پختا ڪري، پوءِ ڪرسيءَ کي سدائين جي لاءِ چنبڙي پوڻ جا جتن ڪندو آهي. خود، جڏهن جنرل مشرف، اقتدار تي قبضو ڪيو ته اصغر خان الائجي ڇو اهو وساري ٿو ڇڏي، يا لنوائي ٿو وڃي ته ان جي پهرين ڪابينا ۾ سندس پُٽ مرحوم عمر اصغر خان به شامل هو، جنهن لاءِ هن ڪتاب جو انتساب ڪندي لکيو آهي، ”هُو منهنجي اُميدن ۽ جدوجهد ۾ شامل هو.“ ٻن سالن تائين وفاقي وزير رهڻ دوران عمر اصغر وٽ پنجن اهم وزارتن جو قلمدان هو ۽ لازمي طور تي وزارت سنڀالڻ کان اڳ، هن پنهنجي پيءُ اصغر خان سان صلاح مشورو ڪيو هوندو ۽ هڪ فوجي حڪومت پاران اصغر خان جهڙي جمهوريت پسند (؟) سياستدان جي پُٽ وزارت جي آڇ ڪيئن قبولي، ڇا اصغر خان ان جو مطمئن ڪندڙ جواب ڏيندو...؟ ڇا ائين چئجي ته ان ۾ ڪيترو وڌاءُ هوندو ته مشرف حڪومت جي خرابين ۾ عمر اصغر خان به شامل هو.!؟
ماڻهو، ٻين تي تنقيد ڪندي ۽ تجويزون ڏيندي ڏاڍو بااصول نظر اچڻ جي ڪوشش ڪندو آهي، پر پنهنجي گريبان ۾ منهن وجهي نه ڏسندو آهي، اصغر خان به ائين ئي ڪيو آهي، اڌ سچ چئي، اڌ سچ لڪائي ويو آهي، پر کيس اهو ياد رکڻ گهرجي ته، ”عوام جو حافظو بهرحال ايترو ڪمزور به ڪونهي، جيترو هو سمجهي ٿو.“