بادشاهي بک
ان زماني ۾ شاهه جهان وقت جو بادشاهه هو. خزانن جون خرزينون وٽس هميشه پُر هيون. نوڪرن جا دستا اڳيان پويان هيس. فلڪ بوس عمارتون، سندس حڪم تي اک ڇنڀ ۾ تمام ٿي وينديون هيون. ست رڇيون سندس نوشين جان لاءِ منظر هونديون هيون. ساري هندستان تي سندس ڌاڪو ڄميل هو پر تڏهن به هميشه ٻين ملڪن جي آزادي ۾ سندس اکيون هيون ۽ سندس حرص ۽ هوس پوري نه ٿيندي هئي. هڪ دفعي سندس فوجون دکن ۾ وڙهي رهيون هيون ته هو حضرت ميان مير رحه جي خدمت ۾ فوج جي فتح لاءِ دعا گهرڻ آيو. عرض ڪيائين ته: ”سائين اسان اسلام جي سربلندي ۽ سرفرازي لاءِ ڪوششون ڪري رهيا آهيون. دعا گهرو ته، الله اسان کي ڪامياب ڪري.“ پاڻ سندس ڳالهه ٻڌي، پر ماٺ ۾ رهيو. سندس چوڌاري جيڪي به عقيدتمند ويٺا هئا، تن مان هڪ مريد، چاندي جو سڪو ميان رحه جي هٿ تي رکي عرض ڪيو ته: ”قبلا، هي حقير نذرانو قبول فرمايو، جيڪو منهنجي پگهر جي ڪمائي جو نتيجو آهي.“ پاڻ اهو ٻڌي مريد کي چيائين ته: ”ابا، هن سڪي لائق اصل ۾ هي شهنشاهه هند آهي، جيڪو بادشاهه هوندي به گدا آهي، جيتوڻيڪ پاڻ هر شيءِ جو حاڪم آهي پر نادار ۽ مفلس آهي. سندس غريبي جو هي مقام آهي، جو ويچارو ٻين جي کاڌن تي نظر رکي بک کان بيتاب ٿيو آهي. سندس جهان داري جي بک ڍري نه ٿي آهي. سندس تلوار مان ڏڪر ۽ بيماريون ڦهليون آهن، رت جا درياءَ وهيا آهن. ٻار يتيم ۽ عورتون بيواهه ٿيون آهن. گهڻن جا سهاڳ لٽيا آهن. پنهنجن ڪاهن سان هن دنيا کي اجڙ ڪري ۽ ويرانو بڻائي ڇڏيو آهي. سندس ناداري جي ڪري، جهان فريادي آهي. سندس بالادستي غريبن کي مصيبت ۾ مبتلا ڪري ڇڏيو آهي. پاڻ کي فريب ڏي ٿو ۽ تخت ۽ تاج کي گهٽ سمجهي ٿو. هن جي ڪاهن جي ڪري، هزارين بي گناهه انسانن جو اجايو رت وهي ٿو. هن جي فوج به تباهه ٿئي ٿي ۽ دشمنن جي به، ٻنهي پاسي انسان مري ٿو. فقير جيڪڏهن بکيو آهي، ته ان جي بک جي باهه سندس جان کي ساڙي ٿي، پر بادشاهه جي بک ملڪن جا ملڪ، قومن جون قومون ۽ قبيلن جا قبيلا رک ۽ خاڪ جا ڍير ڪري ڇڏي ٿي.“
ميان رحه جو پيغام اهو هو، نياپو اهو هو ۽ سنيهو اهو هو. هن، هنن چند سٽن ۾ انسانيت جو ايڏو عظيم درس ڏنو، جيڪو معاشري جي بقا جو بنياد آهي. انسان ذات جي بلندي ۽ عظمت جي پيڙهه آهي. سچ آهي ته ڪنهن جو ناحق رت وهائڻ ماڻهپو نه آهي.
علامه اقبال چيو آهي ته:
حضرت شيخ ميان مير ولي
برحق از نور جان او جلي.