سنڌ سون ۽ جواهر
هن ان وقت مغل حاڪم محمد شاهه کان سنڌو درياءَ جي الهندي وارا ڪنارا ٺٽي سميت وٺي، پنهنجي حوالي ڪيا، ان ڪري سنڌ کي هن پنهنجي جاگير سمجهيو پر سنڌ سندس بالادستي کي ڪو نه ٿي مڃيو، تنهن ڪري هو 27 نومبر 1739ع تي ڪابل مان سنڌ تي حملو ڪرڻ لاءِ روانو ٿيو. 16 فيبروري 1740ع جي آچر جي ڏينهن تي هو لاڙڪاڻي پهتو. عام ڦرلٽ ڪرڻ کان پوءِ بيٺل فصل به تباهه ڪري ڇڏيائين. جڏهن ميان نور محمد ڪلهوڙي کي هن جي اڳيان پيش ڪيو ويو، تڏهن نادر غضبناڪ ٿي کيس چيو ”ٻڌو اٿم ته تو وٽ سون جو هڪ کوهه ۽ هڪ بي بها لعل آهي.“ ميان جواب ڏنو: ”هڪ نه، پر ٻه آهن!“ نادر پوءِ کيسي مان رومال ڪڍي، هوا ۾ لهرائي، کيس چيو: ”هن ۾ ڇا ٿو ڏسين.“ ميان جواب ڏنو ته” ”اوهان جو ڦڙڪندڙ جهنڊو، فوجون ۽ هٿيار.“ نادر رڙ ڪندي چيو: ”پوءِ هڪدم حاضر ڪر، پنهنجو سون ۽ لعلون.“ ميان نور محمد ڪجهه دير کان پوءِ درٻار ۾ موٽي آيو ۽ پاڻ سان ڪڻڪ جو ڇڄ ۽ گيهه جي دکي ڀرائي کڻي آيو ۽ آڻي نادر جي اڳيان رکي چيائينس: ”مان هن ديس جو اصلي رهاڪو آهيان، ڀاڳيو آهيان، منهنجي ڪرت ٻني پوکڻ ۽ مال ڌارڻ آهي. منهنجو سون به اهو آهي ته اصلي لعلون به اهي آهن! جو ڪجهه اٿم سو اهو اٿم!“ چون ٿا ته نادر سنڌ مان هڪ ڪروڙ رپين کان وڌيڪ رقم جي ڦرلٽ ڪئي. ان سان گڏ هڪ قيمتي هيرو به کيس هتان هٿ آيو. مٿان هڪ لک ويهه هزار پائونڊ ساليانو ڏن مقرر ڪري، سنڌ جي وحدت کي ٽوڙي، ان جا ٽي حصا ڪيائين جن مان رڳو هڪ حصو نور محمد ڪلهوڙي کي ڏنائين، باقي هڪ حصو پاڻ وٽ رکيائين ۽ ٻيو شڪارپور وارو صادق محمد خان کي ڏيئي، ديري اسماعيل خان سان گڏي ڇڏيائين.
نادر جي سنڌ تي ڪاهه، سنڌجي تاريخ جو المناڪ واقعو آهي. هزارين ماڻهو گهر ٻار ۽ اجهو ڇڏي، دربدر ۽ خاڪ بسر رلندا رهيا. سندن ميڙي چونڊي سڀ لٽجي ويئي. جتي جتي نادر جو پير پيو، اتي بستيون ۽ فصل ويران ٿي ويا. ملڪ جي عام وسيلن کي ڪافي نقصان پهتو. ڪلهوڙن ٻن پيڙهين جي حڪمرانيءَ ۾ آئيءَ ويل جي ضرورتن کي پورو ڪرڻ لاءِ، جيڪي ڪجهه پاڇي ڪيو هو، اهو سڀ نادر ميڙي سيڙي پاڻ سان کڻي ويو. ”نامئه نغز“ جو مصنف لکي ٿو ته: ”نادر جي فوج جتي جتي پهتي اتي لٽ مار جي بازار گرم ٿي ويئي. ايراني فوج ملڪ کي تباهه ۽ برباد ڪري ڇڏيو. جنهن به طرف آباديءَ ٿي نظر آين ان کي ويران ڪرڻ کان سواءِ دم نه ٿي پٽيائون.“
نادر جو سنڌ تي حملو، بغداد ۾ چنگيزيءَ واري حملي کان گهٽ نه هو. ظالم نادر نه صرف خزانن کي ٻهاري ڏني، پر جنهن کان جيڪي ٿي آيس، سو ٿي ڦريائين. سندس وڃڻ کان پوءِ، سنڌ ۾ صرف قتل ۽ غارت جو ماتم، خونريزي ۽ لٽمار جا قصا، آهون ۽ دانهون، روڄ ۽ راڙو هئا. اهڙيءَ طرح هن ظالم سنڌ جو سون ۽ جواهر کسي، سنڌ کي سڃو ڪرڻ چاهيو، پر تاريخ جي ورقن ۾ نادر دفن ٿي ويو ۽ سنڌ اهائي زندهه آهي. سنڌ جي هيءَ سدا سهاڳڻ سرزمين اڄ به سرسبز ۽ خوشحال آهي، تاقيامت دائم ۽ قائم رهندي.
”هي هر ڪنهن جي ڪرڻي ڀرڻي آ،
پر سنڌ اياز نه مرڻي آ.“