وفا جو پتلو
ميان محمد مرادياب جي وفات کان پوءِ، غلام شاهه ڪلهوڙو 1755 ۾ تخت تي ويٺو. هي بادشاهه تمام هوشيار، منتظم ۽ اعليٰ مدبر هو. سندس ڏينهن ۾ سنڌ هر لحاط کان ترقي ڪئي. غلام شاهه شالمين جو وڏو قدر ڪيو ۽ کيس اعليٰ عهدي تي مقرر ڪيو. 1768ع ۾ غلام شاهه حيدر آباد کي گاديءَ جو هنڌ بڻايو ۽ اتي هڪ قلعو تعمير ڪرايائين، جنهن کي اڄ حيدرآباد جو قلعو سڏيو وڃي ٿو. هن قلعي جي سنڀال لاءِ شالمين کي چونڊيو ۽ ان کي سپاهه ڏئي، اتي مقرر ڪيائين.
اوچتو ئي اوچتو ڪلهوڙن حاڪمن ۾ ڦيرو اچي ويو ۽ ميان عبدالنبيءَ 1877ع ۾ گادي تي ويٺو. هن تخت تي ويهڻ شرط مير عبدالله ۽ مير فتح خان کي دعوت ڏئي مارائي ڇڏيو، ڇو ته هن ٻنهي سندس مخالف ڪئي هئي. جڏهن مير فتح علي خان مير بهرام جي پوٽي کي اها خبر پئي تڏهن هو هڪ وڏو لشڪر وٺي، ميان عبدالنبي تي ڪاهي آيو ۽ هالاڻيءَ جي جنگ ۾ کٽيائين. ان کان پوءِ هن پنهنجي سپهه سالار حاجي احمد کي قلعي فتح ڪرڻ لاءِ حيدرآباد روانو ڪيو. جڏهن شالمين کي اها خبر پئي، تڏهن قلعي ۾ هر قسم جو انتظام اڳ ۾ ڪري ڇڏيائين. پاڻي جي 5 کوهن سان گڏ، اناج جا گدام ۽ بارود جي هڪ تجر جو به بندوبست ڪيائين. جڏهن حاجي احمد قلعي کي گهيرو ڪيو تڏهن شالمين فوجي کيڏ ڪري، قلعي جا دروازا بند ڪري ڇڏيا ۽ فوج تي تيرن ۽ بندوقن جا وسڪارا لائي ڏنا. پورا ٻه سال ٻروچن کي ٽوٽا چٻايائين ۽ قلعو سندن حوالي نه ڪيائين. اوچتو ڪن غدارن بارود کي باهه ڏني، تنهن ڪري قلعي جي اڀرندي طرف واري ڀت ڪري پئي. اهڙي طرح حاجي احمد ساري قلعي تي قبضو ڪري ورتو. هن شالمين کي گرفتار ڪري، مير فتح علي خان وٽ پيش ڪيو. مير صاحب کيس چيو ته: ”جيڪڏهن تون اسان جي اطاعت ڪرين ته اسين تنهنجو قدر سڃاڻي توکي چڱو عهدو ڏينداسون.“ ان تي شالمين بي باڪي ۽ بهادري سان چيو: ”بنده پرور وڏي عمر جي ڪري، پڇاڙيءَ ۾ پنهنجي مالڪ کي ڇڏي اوهان جي اطاعت جي هام ڀريان اهو مون کان هرگز نه ٿيندو. اوهان منهنجي جسم کي قيد ڪيو آهي نه منهنجي روح کي. منهنجو ضمير ۽ وطن دوستي جو جذبو سدائين ڌارين جي غلاميءَ کان آزاد رهندا. مرڻ قبول ڪندس، پر لالچ ۾ اچي وفاداري کي بدنام نه ڪندس.“ مير صاحب هن جي جرئت ۽ دليري ڏسي کيس آزاد ڪري ڇڏيو.
باقي حياتي جا ڏينهن هن گمناميءَ جي گوشي ۾ گذاريا. ان ۾ ڪو به شڪ ناهي ته شالمين سنڌ جو قومي هيرو هو، جنهن جو نالو ساري سنڌ ۾ زندهه رهندو. هن جي وفاداري، سرفروشي، وطن دوستيءَ جي جذبي ۽ دليريءَ کان متاثر ٿي، ايندڙ نسل پنهنجي مالڪ ۽ ملڪ سان وفاداري ۽ جان نثاريءَ جو سبق حاصل ڪندو ۽ هن جي سچائي ۽ بهادريءَ جا گيت ڳائيندو رهندو. جڏهن به ڪو سنڌ جي تاريخ لکندو، تڏهن هن سورهيه ۽ سرويچ جي ڪارنامن کي ڪڏهن به نه وساريندو.