سنڌ ۽ حلوو
هوڏانهن نيپئر مير علي مراد کي خيرپور جي گاديءَ تي ويهاري، 23 جنوري تي حيدرآباد ڏانهن روانو ٿيو. واٽ تي هي بي پرواهه انگريز درياءَ جي ڪپن واريون ڪاٺيون وڍائڻ لڳو. حيدرآباد جي ميرن جي منع ڪرڻ تي هن فرعون صفت جرنيل جواب ڏنو ته ”نه صرف ٻيلن جون ڪاٺيون وڍائيندس، پر گاديءَ جي هنڌ حيدرآباد کي به ساڙي رک ڪندس.“ بلوچ هن مغرور سالار جو رويو ڏسي ڏاڍا ڪاوڙيا ۽ انديشو هئن ته سنڌ ۾ هڪ ڀنڀٽ نه ٻري پوي، ان ڪري مير محمد نصير خان () پنهنجي وفادار وزير مرزا خسرو بيگ کي نيپئر سان ملاقات ڪرڻ ۽ ٺاهه جي رستي ڳولڻ لاءِ موڪليو. مرزا صاحب هن سان ڀرين جي ڳوٺ ۾ ملاقات ڪري مٿس واضح ڪيو ته: ”علي مراد خان وارو فيصلو نونهار جي بلوچي جرڳي ۾ ٿيوآهي ۽ اهو سندن خانگي معاملو آهي. اوهين وچ ۾ نه اچو. مير رستم خان کي حق موٽائي ڏيو ڇو ته مير صاحب بي گناهه آهي. باقي ٻيون ڳالهيون اوهان ۽ اسان جي وچ ۾ ڳالهه ٻولهه سان طئي ٿيڻ گهرجن.“ اها بي باڪ دليريءَ واري گفتگو ٻڌي نيپئر تپي ڳاڙهو ٿي ويو ۽ چيائين ته: ”ڏسان ڪيئن ٿيون ٻروچن جون تلوارون، انگريزي بندوقن سان مقابلو ٿيون ڪن.“ ان تي وزير صاحب نهايت برجستگي ۽ بهادريءَ سان کيس جواب ڏنو ته: ”نپيئر صاحب، سنڌ ڪو حلوو ناهي جو آسانيءَ سان کائي ويندين. اڳيان هتي به بلوچن سان ڪم پيو اٿئي.“ اهو ٻڌي نيپئر ڪاوڙجي ويو ۽ منهن سڄائي مرزا کي اٿاري ڇڏيو.
اوهان کي خبر آهي ته 17 فيبروري 1843ع ۾ مياڻي جي جنگ لڳي، جنهن ۾ سنڌين پنهنجي پياري ديس لاءِ پنهنجي خون جو آخري ڦڙو به وهايو. خود انگريزن لکيو ته: ”هو اهڙي طرح وڙهي رهيا هئا، جيئن ڪو پنهنجي سڀ کان قيمتي شيءِ کي بچائڻ لاءِ وڙهندو آهي.“ اهڙيءَ طرح هنن انگريزن کي ايڏو ته نقصان پهچايو، جو نپيئر کي پڇتائڻو پيو ۽ دنيا کي ڏيکارڻ لاءِ چوڻو پيس ته: ”سنڌ فتح ڪرڻ جو عظيم گناهه ڪيو اٿم.“
ان کان پوءِ نيپئر سڀني ٽالپر حڪمرانن کي گرفتار ڪرايو. هن وير ۽ ڪيني کي دل ۾ رکيو. پهرين مرزا خسرو بيگ کي گرفتار ڪري، ايتري ته مار ڏني، جو هو بيهوش ٿي ويو. پوءِ کيس نوڙيءَ سان ٻڌي، سندس حويليءَ کي لٽيائين. هڪ ڏينهن، هن بازار مان حلوو گهرائي، هڪ ڍاڪونءَ ۾ وجهي پنهنجي خاص ماڻهوءَ هٿان مرزا خسرو بيگ کي ڏياري موڪليو، جيڪو ميرن سان گڏ بندي خاني ۾ هو. حلوو آڻيندڙ ماڻهوءَ مرزا صاحب کي نيپئر جو هيءُ نياپو به ڏنو ته: ”مون حلوو پاڻ ته کاڌو آهي، پر ڪجهه توڏانهن به موڪليان ٿو.“ مرزا صاحب اهو نياپو ٻڌي موڪليل حلوو کڻي هڪ ڪتي اڳيان ڦٽو ڪيو ۽ نيپئر کي چوائي موڪليائين ته: ”جو حلوو، جنهن جو وَڙُ هو، تنهن کي پهچي ويو ۽ ان کائي به ڇڏيو. باقي جنهن حلوي جو مون ڀرين ۾ ذڪر ڪيو هو، تنهن مان مراد سنڌين جي دلين تي حڪومت ۽ سندن محبت جي حاصلات هئي ۽ اها شيءِ توکي ڪڏهن به نصيب نه ٿيندي.“
۽ ٻارو اهو خسرو بيگ جو جواب ٻڌي نيپئر جا ٺپ ئي ٺري ويا ۽ سمجهائين ته سنڌ جا هي سپوت خودداري ۽ حب الوطنيءَ جا ايڏا ته ڪوڏيا آهن، جن جي هن سچي جذبي ۽ ولولي اڳيان سر نوائجي.