شيخ خضر
هڪ دفعي جي ڳالهه آهي ته سيوهڻ جو حاڪم ساڻس ملڻ آيو. ڏسي ته شيخ سخت ڪاڙهي ۾، گرم پٿر تي مراقبو ڪيو ويٺو آهي. بزرگ مٿو کڻي کانئس پڇيو ته ”تون ڪير آهين، هن ويراني ۾ تنهنجي اچڻ جو ڇا مقصد آهي“ ۽ حاڪم چيو ته ”اوهان جي زيارت لاءِ آيو آهيان. منهنجو مطلب آهي ته مون تي ڪو ڪم رکو ته اهو پورو ڪري سعادت حاصل ڪريان.“ شيخ جواب ڏنو ته، ”مون کي ڪو اهڙو ڪم ڪو نه ٿو سجهي، جيڪو اوهان سان واسطو رکندو هجي.“ ڇو ته دنوي ڏچن کان هو پري هو، ان ڪري دنيا جي حاڪم ۾ سندس ڪو ڪم نه هو. پر وري به هن عاجزي سان کيس چيو: ”چڱو، جيڪڏهن تون منظور ڪرين ته هڪ ڪم چوائين.“ حاڪم چيو ته منظور آهي، حڪم ڪريو ته شيخ وراڻيو: ”پهريون ڪم هي آهي ته پنهنجو پاڇو مون کان پري ڪر، ڇو ته جيڪو ماڻهو الله جي پاڇي هيٺ گذاري رهيو آهي، تنهن کي ٻئي ڪنهن به پاڇي جي گهرج نه آهي. ٻيو ته جتان آيو آهين، اوڏانهن هليو وڃ.“ حاڪم اتان اٿي پري ٿي بيٺو ۽ فقير تان سندس پاڇو هٽي ويو. حاڪم پوءِ عرض ڪيو ته ”اوهان جڏهن الله تعاليٰ جي يادگيري ۾ مشغول ٿيو، تڏهن منهنجي حق ۾ به دعا گهرندا ڪريو.“ شيخ وراڻيو ته ”ڌڻي تعاليٰ شل اها مهل نه آڻي، جو سندس ذڪر وقت ڪو غير دل ۾ اچي ۽ الله جي بندگي ۾ رخنو پوي ”ان چوڻ مان شيخ جو مطلب هي هو ته الله جي ذڪر وقت انسان جو تعلق صرف خدا سان هجي ۽ غيرالله ڏانهن ڌيان نه ڏجي ڇو ته اهڙي طرح بندي جو خدا سان تعلق ٽٽي وڃي ٿو. عبادت به اها قبول آهي، جيڪا عاجزي ۽ نوڙت سان ڪجي، سچي نيت ۽ دل جي خلوص سان ڪجي. من جي محبت صرف حقيقي محبوب سان هجي. انهيءَ جي دل ۾ تنوار هجي. هر وقت هڪ الله جي وائي هجي. جيتوڻيڪ هٿ ڪم ۾ رڌل هجن پر من ۾ پرين جو واسو هجي. شاهه ڪريم رحه چيو آهي ته ”هينؤن ڏجي حبيب کي، لڱ ته ڏجن لوڪ.“ شيخ رحه هينئون ۽ لڱ، جان ۽ جسم، روح ۽ بدن حقيقي محبوب جي حوالي ڪري موت کان اڳ مري چڪو هو، ان ڪري کيس دنيا جي ڪا به ضرورت ڪا نه هئي. شيخ جي خليفن مان محمد مير، جنهن کي ميان مير چوندا آهن، مشهور آهي، جنهن جو لاهور ۾ مقبرو آهي.