پنرو بڊاماڻي
اهو سورهين صدي عيسويءَ جو زمانو هو. ارغون سنڌ جا مالڪ ٿي چڪا هئا، ٺٽي ۽ ٻين شهرن تي قبضو ڪري انهن کي ڀڙڀانگ ڪري ڇڏيو هئائون. جڏهن پنري سنڌ جون اهي حالتون ڏٺيون، تڏهن رات جو ننڊ ۽ ڏينهن جو آرام حرام ڪري ڇڏيائين. هر وقت پنهنجن جانباز ساٿين سان گڏ راتاها هڻي، ڇاپا ماري، دشمنن کي پسپا ڪرڻ لڳو. هڪ دفعي سندس گهرواري کيس ڪجهه چيو ته ان کي جواب ڏنائين ته ”اسان کي جيئڻ ڪارڻ اهي سڀ جنگيون جوٽڻيون پون ٿيون. اسان جا دشمن گهڻا آهن ۽ واهرو گهٽ آهن. ارغون سنڌ جا مالڪ بڻجي ويا آهن، جن ٺٽي کي ڦري تباهه ڪري ڇڏيو آهي. هنن جون ٻين سردارن ۾ اکيون آهن. آءٌ هن راڄ جو چڱو مڙس آهيان ۽ راڄ جي هرڀاتي جي بچاءَ جو ذميوار آهيان، جي مان چپ ڪري ويهي رهان ته اهو سڄڻ ۽ ساڻيهه ٻنهي لاءِ هاڃيڪار آهي. ان ڪري آءٌ روزانو رات جو انهن گسن ۽ پنڌن تان ٿي ايندو آهيان ۽ سندن سار سنڀال لهي، ماڻهن کي ياد ڏياريندو آهيان ته مان اڃان جيئرو آهيان، اوهان بي ڊپا ٿي آرام ڪريو.
پنرو ارغوني حڪومت لاءِ ڪُک جو ڪانُ ۽ اک جو ڪنڊو هو. ڀلا اهڙي سوڍي ۽ محب وطن سنڌي کي ڌاريو سامراج ڪٿي برداشت ڪري ٿي سگهيو. آخر هڪ رات ارغونن جو وڏو لشڪر پنري جي ڪوٽ تي ڪاهه ڪري آيو، جيڪو ٻنگارا شهر ۾ هو. ان وقت پنرو ٻاهر ويل هو. ڪوٽ ۾ سندس ڀاءُ ۽ ڪٽنب جا ٻيا ڀاتي رهيل هئا. ارغونن ڪوٽ کي مڪمل گهيرو ڪري پيغام موڪليو ته ”پيش پوندؤ ته زندگي ملندوَ، مقابلو ڪندؤ ته موت ملندوَ.“ پر پنري جا مائٽ جيڪي هڪ سورهيه جي گهر ۾ پليل هئا تن چوائي موڪليو ته ”غاضب ارغون، ياد رک، اسان توهان جي هٿان مليل آزاديءَ جي نالي ۾ غلامي کي ڪڏهن به قبول نه ڪنداسين، اسين آزاد آهيون ۽ حياتي جي پوئين پساهه تائين آزاد رهنداسين. ڪنهن کي به حق ناهي جو هو اسان جي ڌرتي تي اسان کان اسان جي آزادي کسي، جنهن اهڙي ڪوشش ڪئي تنهن کي ترارن جي زبان سان جواب ملندو.“ پنري جي ڪٽنب جا ڀاتي وڏي بهادري سان وڙهيا پر اوچتو ارغونن ڪوٽ کي باهه ڏني. ان ڪري سڀ شهيد ٿي ويا. پنري کي جڏهن اها خبر پئي تڏهن ساٿين کي چيائين ته ”اسان جي سينن ۾ ارغونن کان وير وٺڻ جو قسم باهه وانگر ڀڙڪا پيو کائي هي ملڪ توهان جو آهي. ارغونن ٿوري وقت ۾ جيڪي هن ڌرتي تي ڪيس ڪيا ۽ ويل وهايا آهن سي اوهان کان لڪل ڪونهن. جيتوڻيڪ اسان تمام ٿورا آهيون ۽ اسان جو مقابلو حڪومتي ڪارندن سان آهي، پر اسان سچائي ۽ انصاف جي جنگ جوٽي آهي. اچو! اڳتي وڌون ۽ هنن کي ٻڌايون ته اسان جون ترارون اڃا ڪٽيون ڪونهن ۽ جيستائين اسان جي زندگي آهي تيستائين اهي چمڪنديون رهنديون.“ اهڙي طرح هن ارغوني لشڪر تي زوردار حملو ڪيو ۽ انهيءَ آزاديءَ جي جنگ ۾ ترارن جا گهاءَ کائيندي جان ديس کي نذرانو ڏيئي آزادي جي تاريخ ۾ پنهنجو نالو روشن ڪيو.
پنرو بڊاماڻي سنڌ جو اهو سرويچ سپاهي هو جنهن کي سنڌ جي سڄاڻ سگهڙن، سنڌ جي ستن سورهين ۾ ڳڻيو آهي.