ٺاروشاه جون رانديون
ماضي قريب ۾ ٺاروشاه، علمي، ادبي، سماجي ۽ سرگرمين سان گڏ راندين جو به مرڪز سمجهيو ويندو هو. هن شهر ۾ ڪرڪيٽ ته پنهنجي عروج تي هئي پر شوٽنگ بال، بيڊمنٽن، ٽيبل ٽينس جون به ٽورنامينٽون منعقد ٿينديون هيون. اڄ جي ٺاروشاه ۾ جيتوڻيڪ اهي رانديون ته مختلف صورتن ۾ کيڏيون وڃن ٿيون پر بقول پراڻن توڻي نون رانديگرن جي انهن ۾ ساڳيو چاهه ناهي رهيو. اسان هتي هن شهر جي راندين جو الڳ، الڳ نموني ذڪر ڪري رهيا آهيون. جيئن ايندڙ وقت ۾ ٺاروشاه جي تاريخ پڙهندڙن کي آساني ٿئي. راندين جي تذڪري ۾ هنن جو ماضي ۽ حال شامل آهي.
ڪرڪيٽ:
ٺاروشاه ۾ هن وقت ٻه ڪرڪيٽ ڪلب ڊسٽرڪٽ گونمينٽ نوشهري فيروز وٽ رجسٽرڊ آهن. پهريون اليون اسٽار ڪرڪيٽ ڪلب ۽ ٻيو سچل سرمست ڪرڪيٽ ڪلب. ٺاروشاه ۾ هونءَ ته پاڪستان کان اڳ به ڪرڪيٽ جي راند وڏي شوق سان کيڏي ويندي هئي. پر 1965ع کانپوءِ هن گيم کي تمام گهڻو فروغ حاصل ٿيو. هتان بهترين قسم جا رانديگر اڀريا جن سنڌ سطح تائين ٺاروشاه جي نمائندگي ڪئي. انهن سٺن رانديگرن ۾ صوفي عبدالڪريم، قاضي عبدالڪبير، قاضي عبدالرشيد، اختيار خانزاده، فوجدار خانزاده، ٽڪا خان خانزاده، صديق جمال عرف سائين گڊو، ارشد سهتو، نثار منگي، ذوالفقار سهتو شامل آهن. جڏهن ته حال ۾ ذوالفقار بڙدي، عامر منگي، ذوهيب عرف سني منگي، ڪاشف خانزاده، ڪامران قريشي ۽ عمران قريشي سٺن رانديگرن ۾ شامل ٿين ٿا. ٺاروشاه ۾ جيئن ته مٿي لکي آيو آهيان ته ٻه ڪلب رجسٽرڊ آهن. هي اهي ڪلب آهن. جيڪي ليڌر جي بال تي کيڏن ۽ سڄي سنڌ ۾ ٿيندڙ ٽورنامينٽس ۾ پڻ حصو وٺن ٿا. ٺاروشاه جي هنن ٻنهي ٽيمن محرابپور، دوڙ، دادو، دولتپور ۾ ٿيندڙ ڪافي مقابلا پڻ کٽيا آهن. اليون اسٽار هڪ ڀيرو پنجاب ۾ به کيڏڻ لاءِ وڃي چڪي آهي. ليڌر بال جي مٿي ذڪر ڪيل ٻنهي ٽيمن کانسواءِ هن شهر ۾ سستي ڪرڪيٽ يعني ٽيپ ٽينس بال تي به عام جام راند ٿئي ٿي. جن ۾ پڻ مختلف ڪلب شامل آهن جيئن: احسان ڪرڪيٽ ڪلب، عنايت شاه، ابراهيم شاه، المهراڻ، هري پور، ڏهراج، ساند سومرا. ٺاروشاه ۾ ڪرڪيٽ جا ٻه ميدان آهن. هڪ هاءِ اسڪول جو ميدان ٻيو هري پور جو جنڪشن جي ڀرسان گرائونڊ، هن شهر جي رجسٽرڊ ڪرڪيٽ ڪلبن کي ڊسٽرڪٽ گورنمينٽ طرفان في ڪلب کي 20 هزار ساليانو فنڊ ڏنو ويندو آهي. جيڪو منهنجي خيال ۾ هن مهانگائي جي دؤر ۾ ڀڳڙن جي مٺ برابر ٿيندو. باقي خرچ ٽيم ۾ شامل رانديگر شوق جي ڪا به بها ناهي هوندي جو مقولو اڳيان رکي ڪندا آهن. هتان جي ڪرڪيٽ ميدانن جو حال به مخدوش آهي. جنهن تي پڻ ڪو به توجهه نه ٿو ڏنو وڃي. ٺاروشاه جا رانديگر توڻي ڪرڪيٽ جا شوقين ان جي وچ ۾ تمام گهڻي ڪوشش ڪري چڪا آهن ته هنن جا ڪلب پاڪستان ڪرڪيٽ ڪلب وٽ رجسٽرڊ ٿين پر نتيجو مايوسي کانسواءِ ڪجهه به حاصل نه ٿي سگهيو آهي. بلاشڪ ڪرڪيٽ، ٺاروشاه جي سڀ کان وڌيڪ کيڏي ويندڙ گيم آهي پر ان جو حشر جو ههڙي ريت آهي ته ٻين راندين جو ڇا هوندو؟ اهڙا ڪافي جملا، جيڪي پنهنجي اڳيان سواليه نشان ڇڏي وڃن ٿا.
شوٽنگ والي بال:
ڪو دؤر هو جو ٺاروشاه، شوٽنگ والي بال جو ڄڻ گهر هوندو هو. جتي هن شهر ڀلا رانديگر پيدا ڪيا. اتي هن شهر ۾ شوٽنگ والي بال جي راند جي سمجهڻ جا شوقين به هئا. جيڪي هن راند جي صرف ڏسڻ جي شوق ۾ پاڪستان جي ڪنهن به ڪنڊ ۾ وڃڻ ۾ دير نه ڪندا هئا. ٺاروشاه ۾ ملڪي سطح تي رانديون پڻ ٿينديون هيون. جنهن ۾ سڄي ملڪ جا بهترين رانديگر پنهنجي راند جو مظاهرو ڪندا هئا. شهر جي هاءِ اسڪول گرائونڊ تي هن راند جي ٻن رجسٽرڊ ڪلبن مهراڻ ۽ عنايت شاه جي چڱن پليئرن بشير ڏهراج ۽ ارشاد خانزاده جو راڄ هوندو هو. انهن ٻنهي رانديگرن کي وري جيڪڏهن سرور کوکر جهڙو نيٽي ملي وڃي ته ڌماڌم مست قلندر ڪرائيندي دير ئي نه ڪندا هئا. ٺاروشاه جي اها بدقسمتي جو هاڻي هتي شوٽنگ والي بال پنهنجو دم خم ختم ڪرائي چڪي آهي. ڪجهه ڏينهن کان شهر جي ڪجهه پراڻن رانديگرن هڪ ڀيرو ٻيهر راند شروع ڪرائي آهي. ڏسجي ته اها ڪيسيتائين ٿي هلي؟
بيڊ منٽن:
ٺاروشاه ۾ ڪرڪيٽ ۽ شوٽنگ والي بال کانپوءِ بيڊ منٽن جي راند گهڻي مقبول آهي. اها ٻي ڳالهه ته هي راند عام ماڻهن کان هٽي ڪجهه خاص ماڻهن تائين محدود آهي. شهر جي ٽائون ڪاميٽيءَ جي گرائونڊ تي هن راند جي تاريخ 50 سال پراڻي آهي. ڪجهه سال اڳ هن راند جو به عروج ٿيو، جڏهن هتان جي رانديگرن پنهنجي شوق جي پورائو لاءِ ملڪ جي مختلف شهر مان بيڊ منٽن جو ٽيمون گهرائي مختلف چيمپئنشپ ڪرايون. هن وقت توڻي ماضيءَ ۾ اختيار خانزاده، نثار ڀرٽ، احمد نواز ڀرٽ، اختيار سومرو، ڊاڪٽر ممتاز سومرو، مٺل بڙدي، خالد راجا، ظهور خانزاده، بشارت علي سومرو ۽ سيد شفقت شاه، ٺاروشاه ۾ بيڊ منٽن جا بهترين رانديگر آهن.
فٽبال:
ٺاروشاه ۾ فوٽبال جي راند کي ڪا خاص پذيرائي حاصل نه ٿي. هاءِ اسڪول جي ميدان تي شام جي ٽائيم ڪجهه رانديگر اچي کيڏندا هئا، جن ۾ محمد الياس خانزاده، عبدالغني خانزاده، بابو اسلم فوجي، امين راول، مظهر خانزاده شامل آهن. هاڻي هن شهر ۾ فوٽبال جي راند بلڪل نه ٿي کيڏي وڃي.
ڪٻڊي يا ڪوڏي ڪوڏي:
ڪٻڊي يا ڪوڏي ڪوڏي جي راند سنڌ جي قديم راندين منجهه شمار آهي. هن راند ۾ تمام گهڻي ڦڙتي ۽ طاقت جي ضرورت هوندي آهي. ان سان گڏ شايد برداشت جي به جيئن جيئن ملڪ مان برداشت ختم ٿيندي وئي. هن راند جو به زوال اچي ويو. ٺاروشاه به سنڌ کي پنهنجي وس آهر ڪوڏي ڪوڏي جا بهترين رانديگر ڏنا جن ۾ قربان ڏهراج، سليمان ڏهراج، غلام قادر منگي، غني سيال، دوست محمد سيال، محمد ايوب خانزاده، انور خانزاده، خورشيد راجپوت، جاني راجپوت، فتح محمد خانزاده شامل آهن.
ملهه:
ملهه سنڌ جي قومي راند آهي. ٺاروشاه ۾ به ملهه جو شوق اعلى پائي جي درجي جو موجود آهي، پر شايد ڏسڻ جي حد تائين ڇاڪاڻ ته موجوده دؤر ۾ ٺاروشاه جو ڪوبه اهڙو ملهه نه آهي، جنهنجو نالو سنڌ سطح تائين هجي. ان جي باوجود ڀنڀو خان چانڊيو، مجنون چانڊيو، صوف مهيسر جا نالا هتان جي ملهن ۾ اچن ٿا.
ٽيبل ٽينس:
ٽائون ڪاميٽي جي ميدان جي ڀرسان ٺهيل وڏي هال ۾ ئي ٽيبل ٽينس کيڏي ويندي هئي. فقط ڪجهه رانديگر هن گيم ۾ حصو وٺندا هئا. مطلب ته هن راند کي ٺاروشاه جي مقبول راند نه ٿو چئي سگهجي. انهيءَ جي باوجود غلام حسين منگي، اڪبر سومرو، محمد شريف ڏهراج ٽيبل ٽينس جا ناليارا پليئر هئا. موجود دؤر ۾ ٽائون ڪاميٽي جي انتظاميه جي مهربانين سان ”نه هو بانس، نه بجي بانسري“ وارو ڪم اختيار ڪندي. اها ٽيبل ئي ڀڃي ڀور ڪئي وئي. جنهن جي مٿان راند کيڏي هڪ شوق جي تڪميل ٿيندي هئي.