ٺاروشاه جا ڀٽ فقير
ٺاروشاه جي هڪ وڏي مزاحيه فنڪار نوري مشڪري جي نالي تي، هن ئي شهر جو هڪ ٻيو فنڪار نورو ڀٽ به هو. گهڻا ماڻهو ٻنهي کي ساڳيو سمجهن ٿا، جڏهن ته ائين نه آهي. نوري ڀٽ جو خاندان جنڪشن ڀرسان آباد آهي. هي ٺاروشاه جا قديم رهواسي آهن. نورو اڪثر ڪري جڏهن نور محل سئنيما جو عروج هو ته فلم جي شروعات کان اڳ پردي تي بيهي ناچ ڪندو هو. هن ماڻهوءَ ۾ ڪمال جو مزاح هو. چرچن تي اچي ته ماڻهن کي کلائي کلائي کيرو ڪري ڇڏي! هن جي ڀوڳن ۾ هڪ خاص ڳالهه هيءَ هوندي هئي جو گهڻو ڪري ڪچا گفتا استعمال نه ڪندو هو. ٺاروشاه م ڀٽن فقيرن جي اها روايت هئي ته جنهن گهر ۾ خوشي ٿيندي هئي، اتي هي ڀٽ فقير ٽولي ٺاهي ايندا هئا ۽ پوءِ جيڪو به گهر ڌڻي هنن کي الله جي نالي خيرات ڏيندو هو وٺي لک دعائون ڏئي روانا ٿيندا هئا. نورو هاڻي هن جهان ۾ ناهي رهيو. هن جي پوئينرن ۾ هڪ پٽ ڪالوءَ جي نالي تي آهي پر نوري جي گفتن جي سڪ نه ٿو لاهي.
ٺاروشاه جا مڱڻهار فقير
سنڌ جي تاريخ انهيءَ ڳالهه جي گواهه آهي ته ڌرتيءَ تي موجود هي خطو هزارين سالن کان شاد آباد رهيو آهيو. هتان جا ماڻهو پنهنجا سڀ غم هڪ پاسي ڪري جڏهن خوشيون ملهائن ٿا ته انهن جون اهي رسمون ڏسڻ وٽان هونديون آهن. سنڌ جي خوشين جو ڪلچر وري مڱڻهارن کانسواءِ اڌورو آهي. اهو ڪهڙو وڏو ڳوٺ هوندو، جنهن ۾ ٻه ٽي ڀونگا مڱڻهار فقيرن جا نه هجن. مڱڻهار سنڌ جا اهي سدا آباد فنڪار آهن، جيڪي ماڻهن جي خوشين کي پنهنجي سازن سان ٻيڻو ڪن ٿا ۽ پوءِ لوڪ به هنن کي گنج ڏيو ڇڏي. شادمانن جي ڏيهاڙن ۾ مڱڻهارن کي ايترو گنج مليو وڃي جو هو پنهنجي روزي روٽي ۾ مشڪلات محسوس نه ٿا ڪن. سڄي سنڌ جيان ٺاروشاه جا مڱڻهار به پنهنجو مٽ پاڻ آهن. جيڪي ٺاروشاه واسين جي خوشين کي پنهنجي سينن ۾ سانڍي اهڙا ته سر ڇيڙن ٿا، جن سان محفلن کي چارچنڊ لڳيو وڃن. ٺاروشاه جي تاريخ جيان، هن شهر جي مڱڻهارن جي تاريخ به ايتري پراڻي آهي. فقير احسان هجي يا بصر مڱڻهار جو والد غلام حسين هجي يا رمضان فقير، دلاور فقير يا فدا ڍولڪ وارو. سڀ پنهنجي فن ۾ يڪتا آهن. جيڪي هر پل ٺاروشاه واسين جي خوشين ۾ شريڪ ٿين ٿا. هونءُ به جنهن ڪاڄ ۾ مـڱڻهار فقير نه هجن سو ڀلا ڪهڙو ڪاڄ هوندو. مطلب ته هن شهر ٺاروشاه جو اهو ڀاڳ ته هن ۾ اسان جي خوشين جا ساٿي پنهنجي آل اولاد سان رهن ٿا. شل ڌڻي تعالى هنن جي خوشين ۾ واڌارو ڪري، ڇاڪاڻ ته هو ٻين جي خوشين جا شراڪتدار آهن. سندن کي به هر پل مسرت ملندي رهي.