ٺاروشاه جا ٻيڙين جا ٻاڌا
انسان سائنس جي کيتر ۾ ڦيٿو ٺاهي ترقي جي شروعات ڪئي، مطلب ڦيٿو سائنس جي وڏي مان وڏي ايجاد ڳڻڻ ۾ اچي ٿو. اهڙي طرح پنهنجي جسم ۽ ذهن جي سڪون لاءِ تماڪ وڏي مان وڏي ايجاد سمجهي وڃي ٿي. تماڪ واپرائڻ جي انساني تاريخ انتهائي قديم آهي. ٺاروشاه ۾ پراڻن زمانن کان تماڪ واپرايو ويندو هو. هتي سگريٽ جو رواج ته 1843ع کانپوءِ پيو، جڏهن انگريزن سنڌ کي فتح ڪيو. جڏهن ته ان کان اڳ سنڌ ۾ پپر جي پن مان ٻيڙي ٺاهي ڇڪڻ جو رواج عام هو. ٺاروشاه ۾ به پراڻي وقت کان ٻيڙين جا ٻاڌا هئا. جن جون ٺهيل ٻيڙيون سڄي هندستان ۾ شوق سان پيتيون وينديون هيون. هنن ٻيڙن کي پن واري ٻيڙي بعد ۾ انڊيا جي ٻيڙي جي نالي سان سڏيو ويو. اسحاق سولنگي، آبو سولنگي، عمردراز خانزاده، اسماعيل ميمڻ، غلام رسول ميمڻ، خادم شاه ۽ ايوب ڏهراج سميت هن هنر سان لاڳاپيل سوين ڪاريگر پنهنجي هٿ جي صفائيءَ سان اهڙيون ته زبردست ٻيڙيون ٺاهيندا هئا، جيڪي اڄ جي سگريٽن جي سٺن برانڊن کان به بهتر هيون. ٻيڙين جي ان مختصر تاريخ ۽ انهن جي تعريف بيان ڪرڻ مان منهنجو مقصد هرگز اهو نه آهي ته ڪو نوجوان اٿي ۽ ٻيڙي ڇڪڻ شروع ڪن، ڀلي تماڪ انساني زندگيءَ جي وڏي مان وڏي ايجاد ڇو نه هجي پر هر زماني ۾ صحت لاءِ انتهائي هاڃيڪار رهيو آهي.