گھاڙ واھه تي لاڙڪاڻي جي ڏاھي جمن فقير جي جھوپڙي
لاڙڪاڻي جي جديد دور جي تھذيبي و ثقافتي، تجارتي و معاشي تاريخ جي پنن ۾ ھي حقيقت عيان آھي ته ماضي قريب ۾ سنڌ جي ھن خطي کي معاشي حب جي صورت ڏيڻ ۾ گھاڙ واھ جي وھڪري جو وڏو ھٿ رھيو آھي. گھاڙ واھ سان منھنجي تعلق ۽ محبت جو جيڪو سفر تقريبن اٺھٺ ستر سالن جو رھيو آھي، جيڪو منھنجي لاءِ ھڪ وڏو سرمايو آھي. لاڙڪاڻي جي سماجي ڪھاڻي ۾ ھڪ ڪردار ڏاھي جمن فقير سومري جو آھي. جيڪو پنھنجي ڳوٺ قنبر کي الوداع ڪري ھميشہ لاءِ اچي لاڙڪاڻي ۾ رھيو. جڏھن ھو لاڙڪاڻي ۾ وارد ٿيو تڏھن ھن جي حالت نھايت مسڪيني واري ھئي. ھو زماني جي ستم ظريفي جو شڪار ٿيل ھو. لٽيل ۽ برباد ٿيل انسان ھو جنھن کي مٿو لڪائڻ لاءِ به ڪو وسيلو نه ھو. ويڳاڻو پريشان روح ڪنهن ويري شھر ۾ ڀٽڪندو ڀٽڪندو اچي گھاڙ واھ جي ڪڙ تي ويھي رھيو. عزت، غيرت ۽ حيا وارو ماڻهو ھو جي ڀر ۾ عيش گھرن جي ڪنھن ڪنڊ پاسي ھٿ ٽنگي بيھي رھي ھا ته کيس ھوٽلن تان پيٽ پوڄا لاءِ ماني ٽڪر ۽ چانھن جو چڪو ملي پوي ھا مگر مٿي تڙ تي پنھنجا ذات ڀائي ڏسي گھاڙ جي ڪنٺ تي ھليو آيو. جنھن مسجد ۾ اسان درويش ۽ ولي اللہ بڻجڻ لاءَ تلاوتون ڪيون ھيون ۽ رات جو چلو ڪڍيو ھو تنھن ۾ هو نماز پڙھي رات جو سمھي رھيو تڙڪو نڪرڻ وقت ڌوٻين کي چانھ پاڻي جي صدا ڪيائين. ڌوٻين به عزت آبرو سان پنھنجي نيرن ۾ جمن فقير کي حصي دار بڻايو. گھاٽ جي ڌوٻين حال احوال وٺي کيس ڪم ڪار جي آڇ ڪئي مگر نھايت دل شڪستو ھو وائڙن روحن وانگر ھيڏي ھوڏي ڏسڻ لڳو ڌوٻين به درويش سمجھي نه پڇيس ذات نه پات گھاڙ واھ جي ڪڙ تي پئي ماني کارائي.
جمن فقير جيترو ڏاھو ھو اوترو اداڪار به ھو جن ماڻھن هن جا گفتا ۽ فقرا سلوڻي انداز ۾ بيان ڪندي ٻڌا ھوندا انھن کي ھن ٻيجل جي جادوگري جي خبر بخوبي ھوندي. گهاڙ جي ڪڙتي ٿورو سھارو ڏسي جمن گھاڙ جي ڀڪ تي مسجد جي اولھ پاسي واري ڀت سان نم جي ڇانوَ ۾ ڪکائين جھوپڙي اڏي ويھي رھيو. اھا پڪ ناھي ته ھن وٽ گڏھ ڪٿان آيو پاڻ سان گڏ قمبر مان کنيو آيو يا لاڙڪاڻي ۾ ڪھل کائي ڪنھن تحفي طور کيس عنايت ڪيو ھو. مونکي ياد آھي ته شروع ۾ ھو پنھنجو چانھ پاڻي پاڻ تيار ڪندو ھو. ھڪ ڀيري سانوڻ جي سخت گرمي وارن ڏينھن ۾ کيس عجيب و غريب زميني آفت جي ڪري تڪليف پھتي جنھن ڪري ٻٽي مھينا وياڪل رھيو. اھا قدرتي آفت ھئي اھو نم جو وڻ جنھن جي ھيٺان جمن جي جھوپري اڏيل ھوندي ھئي. مون پاڻ زندگي ۾ پھريون دفعو ڏٺو ته ڪو نم به وھندي آھي. گھاڙ واھ جي پاڻي جو لقاء ھو يا ڪو ٻيو اسرار. اوچتو نم جي ھڪ وڏي ٿڙ مان گج سميت ڀوري رنگ جو شربت جھڙو پاڻي لار ڪري وڻ جي پاڙ ۾ جمع پئي ٿيو. جتان وري ريلا ڪري ڪجھ جمن جي جھوپڙي ڏانھن ويو پئي ته ڪجھ ٽاپ ڏانھن وھي نڪتو. نم جي وھندڙ پاڻي جي گج ۾ گھڻي بدبو ھئي ان جي ڀرسان مسلسل ويھڻ يا بيھڻ مشڪل ۽ محال ھو. جيسيتائين نم جو وهڻ بند ٿيو تيسيتائين خبر ناھي ته اھي ڏينھن ھن ڪيئن گذاريا. ھڪ ڏينھن مون جمن فقير کي مڇي مارڪيٽ جي عين داخلي دروازي تي جنھن تي مارڪيٽ جي معمار امير علي لاھوري جي نالي جو ڪتبو لڳل هوندو هو تنهن جي آڏو روڊ تي بيٺل ڏٺو، هو اتي ايندي ويندي کي ويچاريءَ وارين نگاهن سان ڏسندو هو. فقير کي ڪنھن کان پيسو پنجڙ ڪڍڻو ھوندو ھوس ته جھيڻي ۽ معنا خيز نگاھن سان ڏسي بس ايترو چوندو ھو. رب ڏسئي ٿو. مٿان بيٺو ٿي. بس خيال ڪري ھل...