انچولي سوسائٽي فيڊريل بي ايريا ڪراچي ۾ رشتي جون ڳالهيون ۽ شادي
انچولي سوسائٽي فيڊرل بي ايريا ۾ رهائش دوران اسان جي زندگي جو نقشو ئي نئون ٿي پيو هو. پنهنجي والده ۽ ننڍي ڀاءُ سان هتي گڏجي رهڻ ۾ جيڪو لطف ۽ جيڪي مزو هو تنهن کي بيان نٿو ڪري سگهجي. انهن ڏينهن لاڙڪاڻي کان منهنجو دل گهريي دوست مولا بخش جي فيڊرل سي ايريا جي گورنمنٽ سراج الدوله ڪاليج ۾ بحيثيت ليڪچرار جي تقرري ٿي. انهن ڏينهن بشير احمد پٺاڻ، محمد يوسف شيخ ۽ مولا بخش ڀٽو هڪ ٻئي جو ايترو ويجهو اچي ويا هئاسين جو اسان کي هڪ ٻئي کان پري رهڻ مشڪل لڳندو هو. هڪ ٻئي جي ياد ۾ جيڪي اڪير ڀريا خط انهن ڏينهن ۾ لکندا هئاسين تن جا بنڊل اڄ به گهر جي الماڙين جي خانن ۾ پيا آهن. مولا بخش جو ڪراچي ۾ ليڪچرار ٿي اچڻ منهنجي لاءِ هڪ وڏو آٿت هو. مون سندس آجيان ڪندي کيس پنهنجي گهر وٺي آيس ۽ هو اسان جي گهر ۾ ايستائين رهيو جيستائين هن جي رهڻ جو بندوبست ڪنهن ٻئي هنڌ ٿيو. مولا بخش ڀٽو جي عادت هوندي هئي ته هر هڪ ڪم ۾ اسان دوستن تي ڀاڙيندو هو. جيتوڻيڪ ڪراچي ناظم آباد ۾ سندس سالو علي محمد ڀٽو ڪنهن زماني کان مقيم هو تنهن هوندي به جيئن ئي هن کي ليڪچررشپ جو آرڊر مليو تيئن ئي مون وٽ هليو آيو. ٻئي ڏينهن صبح جو ٺهي سنڀري نيرن پاڻي ڪرائي دوست کي سراج الدوله ڪاليج ۾ ڊيوٽي جوائن ڪرائڻ لاءِ وٺي ويس.
اسان ٻئي دوست شهري گهماگهمي، وٺ پڪڙ ۽ جهميلين کان ٻاهر رهڻ ۾ عافيت ۽ قرار محسوس ڪندا هئاسين. اها عادت اسان ۾ لاڙڪاڻي کان ئي هئي. انچولي سوسائٽي محلي ۾ ان وقت زندگي جون وڏيون رونقون هيون. وک وک تي کاڌي پيتي جا دڪان، اسپتال ڪلينڪس ميڊيڪل اسٽور، بيڪريون سويٽ مارٽس، ڇولن ڏهي ڀلن جا ٺيلا بٺيلا. بار بي ڪيو ۽ چانهه کير جا هوٽل موجود هئا مطلب ته هن علائقي ۾ زندگي جون وڏيون مصروفيتون ۽ وڏيون هماهميون هيون جن کان ٻاهر نڪرڻ لاءِ اسان ٻئي شام جو فيڊر بي ايريا بلاڪ 22 جي ڀرسان پل جي ٻئي پاسي سهراب ڳوٺ ڏانهن نڪري ويندا هئاسين جتي ان وقت خالي پٽ ۽ ميدان پيا هوندا هئا. ان وقت سهراب ڳوٺ به سنڌي ۽ بلوچن جي هڪ ننڍي وستي هوندي هئي جنهن جي چوڌاري نم ۽ گدامڙي جا گهاٽا وڻ بيٺا هوندا هئا. مولا بخش ۽ مان پل جي پار ميدانن جي کليل فضا ۾ ساهه کڻڻ جو مزو وٺي ڪلاڪ اڌ گهمي ڦري روح تازو ڪري گهر موٽندا هئاسين. خبر ناهي ته ڪهڙن سببن ڪري مولا بخش جي بدلي سراج الدوله ڪاليج کان جامعيه مليه ڪاليج ملير ۾ ٿي. ان زماني ۾ جامعيه مليه ڪاليج باقاعدي هڪ يونيورسٽي لڳندو هو. منجهس ڪيترا بلاڪ ۽ ڊپارٽمينٽ هوندا هئا ان کان سواءِ هن جي ڪمپائونڊ ۾ هڪ ايجوڪيشنل ڪاليج ۽ هڪ ٽيڪنيڪل انسٽيٽيوٽ به موجود هوندو هو. ڪراچي کان ٻاهران آيل شاگردن لاءِ جامعيه مليه ڪاليج ۾ هڪ ڪشادي هاسٽل به هوندي هئي. تنهنڪري مولا بخش هاسٽل جي سهولت جو فائدو وٺندي اسان وٽان شفٽ ڪري جامعيه مليه ملير ڪاليج ۾ رهڻ لڳو.
انچولي سوسائٽي ۾ اسان جا گهرو تعلقات ظهير الدين صديقي جي فيملي سان هيا جيڪي لاڙڪاڻي کان ئي قائم هئا. تنهن ڪري هتي هڪ ٻئي جي ڀرسان رهڻ ڪري اهي تعلقات اڃا وڌيڪ گهاٽا ٿيندا ويا. هر پل هر گهڙي هر معاملي ۽ مسئلي ۾ هڪ ٻئي جو ساٿ رهندو هو. ان زماني ۾ ظهير الدين جا والدين لاهوري محلي مان پنهنجا گهر ۽ ملڪيتون وڪڻي انچولي سوسائٽي ۾ پنهنجي اولاد سان اچي گڏ رهڻ لڳا هئا. انهن جي ڪراچي ۾ اچي رهڻ ڪري منهنجي ماءُ ۽ ڀاءُ کي وڏو سک ۽ آٿت ٿي پيو. ظهير جي والده ۽ ڀينرن جي منهنجي والده سان گهڻي سڪ محبت هئي. هڪ ڀيري لاڙڪاڻي ۾ رهڻ دوران ظهير جي والده منهنجي ڀيڻ ۽ والده کي اشارتن ۽ ڪڏهن صاف لفظن ۾ اظهار ڪيو هو ته مان پنهنجي ننڍي ڌي جي شادي توهان جي پٽ سان ڪرڻ چاهيندم جي ڪڏهن توهان چاهيندا ته.
جڏهن اسان لاهوري محلي کان پنهنجي جوڙيل جاءِ علي گوهر آباد ۾ شفٽ ٿي ويا هئاسين ان وقت ظهير احمد صديقي جي ڀيڻ لاڙڪاڻي گرلس اسڪول مان ميٽرڪ جو امتحان پاس ڪري چڪي هئي. جڏهن ته ڪراچي ۾ اچڻ بعد هن انٽر جو امتحان پاس ڪيو. تن ڏينهن ۾ منهنجي ذاتي دلچسپي پڻ ان رشتي ڪرڻ ۾ هئي. تنهن ڪري وسيم صاحب جيڪو هاڻي منهنجو بزرگ ۽ هم خيال دوست بڻجي چڪو هو تنهن کي مون پنهنجي دل جي ڳالهه ڪئي. هن وراڻيو ته مان ظهير الدين سان ان ڳالهه جو ذڪر ڪندس ۽ ٿيو به ائين هن جڏهن ظهير الدين کي منهنجي رشتي جو پروپوزل پهچايو ته ظهير الدين ڪجهه ڏينهن پنهنجن وڏن سان صلاح مصلحت جي سلسلي لاءِ وقت گهريو. مگر ڪجهه ڏينهن کان پوءِ هنن جي والدين اهو چئي جواب ڏنو ته اسان جي ڪن قريب احبابن هندوستان مان اسان کان ڇوڪري جو رشتو گهريو آهي جن کي اسان ڪنهن به سبب انڪار نٿا ڪري سگهون. اهڙي صورتحال جي پيش نظر ظهير الدين منهنجي بزرگ دوست محمد وسيم کي رشتي جي سلسلي ۾ سهڻي نموني جواب ڏئي ڇڏيو. ٻه ٽي ڏينهن رکي مون کي ظهير الدين چيو ته جڏهن لاڙڪاڻي مان تنهنجي گهر دعوت تي آيو هوس ته تون ان وقت مون سان ڇو نه اهڙي ڳالهه ڪئي هئي. مون وراڻيو ته خير آهي ڪا ڳالهه ناهي رشتن جون ڳالهيون ته آسمانن تي طئي ٿينديون آهن. ڪجهه ڏينهن گذرڻ کان پوءِ ظهير الدين منهنجي گهر آيو. چوڻ لڳو ته جي توکي شادي ڪرڻي آهي ته مان توکي سٺو رشتو ڪرائي ٿو ڏيان. مون پڇيو ڪهڙو چيائين ته اهو توکي پوءِ ٻڌائيندس. ويڪيشن جا ڏينهن هئا ان زماني ويڪيشن گذارڻ لاءِ هر سال اسان لاڙڪاڻي ويندا هئاسين. لاڙڪاڻي ۾ منهنجي وڏي ڀيڻ منهنجي لاءِ رشتا پئي ڏٺا. هڪ رشتي جي ڳالهه هوءَ هلائي به چڪي هئي جيئن اسان لاڙڪاڻي پهتاسين. هن والده کي ان جي باري ۾ ٻڌايو. اهو رشتو آيو هو ڳوٺ ڊکڻن جي سومرن جي گهراڻي مان. ڊکڻن جي سومرن جي عزيزن جا گهر لاڙڪاڻي ۾ بندر روڊ بينڪ اسڪوائر جي ڀرسان هئا. اسان جون ان سلسلي ۾ انهن سان ڳالهيون هليون. هڪ ٻئي ڏي آيا وياسين. ڳالهين ۾ رشتي تي اتفاق ٿيو. ڇوڪريءَ وارن چيو ته ڏاج ۽ حق مهر وغيره جي ڳالهه اسان ڇوڪري سان طئي ڪنداسين. مون کين جوابن چيو مان ڳالهه ٻولهه لاءِ تيار آهيان. ڊکڻن کان ڇوڪريءَ جو وڏو ڀاءُ ڪهي لاڙڪاڻي آيو ۽ اسان جي وچ ۾ ڳالهيون هليون. رشتي جي طئي ٿيڻ کان اول ڇوڪريءَ وارن ڪي شرط وڌا ته ڇوڪري وارا ونواهه کان اڳ ٻه ڳوڻيون کنڊ جون موڪليندا. شادي ۾ ڪنوار لاءِ معياري ويهه جوڙا ڪپڙن جا تيار ڪندا. ڪابيني ۾ ڏهن تولن جا ڳهه ڏيندا ۽ ان کان علاوه خصوصي شرط هي هو ته ڇوڪرو جڏهن به ڪنوار کي ڊکڻين وٺي ايندو يا واپس وٺي ويندو ته ٽيڪسي ڪرائي وٺي ويندو. شرائط پنهنجي جاءِ تي معقول هئا يا نه پر انهن شرطن پٺيان جيڪا نيت ڏسڻ ۾ آئي تنهن کي ڏسي اسان پنهنجا پير پٺتي ڪرڻ ۾ عافيت سمجهي. اسان جي پنهنجي گهراڻي ۾ منهنجي پسند مطابق ڪو رشتو ڪو نه هو. ويڪيشن واري سيزن ۾ هڪ ٻن هنڌن تي جي ڪڏهن رشتي جي سلسلي ۾ ڪي رابطا ٿيا به ته انهن ما ڪو کڙتيل نه نڪتو. موڪلون پوريون ٿي ويون ته اسان به ڪراچي واپس هليا وياسين. هر سال جيان.
هن ڀيري به لاڙڪاڻي ساهه سيباڻي مان گرمين جون موڪلون گذاري اسان خير سان ڪراچي پهچي پنهنجي زندگي جي معمولات ۾ لڳي وياسين. ڪراچي جي مردم خيز شهر ۾ رهندي مون کي پنهنجي ننڍي ڀاءُ اڪبر جو فڪر رهندو هو ته کيس ڪنهن نه ڪنهن ڌنڌي سان لڳائجي. لاڙڪاڻي ۾ رهائش دوران مون غلام اڪبر کي پنهنجي هڪ دوست رئيس احمد وٽ ايئر ڪنڊيشن جو ڪم سکڻ لاءِ دڪان تي رکايو هو. هن اتي ايئر ڪنڊيشن جو چڱو ڪم پرايو هو. موٽر وائينڊنگ ۽ اليڪٽرڪ-سٽي جي ڪم ۾ کيس اڳ ۾ ئي مهارت حاصل هئي تنهن ڪري مون کيس صلاح ڏني ته هو ايئر ڪنڊيشن جي ڪم ۾ اڃا پنهنجيون صلاحيتون وڌائي پرفيڪٽ مڪينڪ ٿي ته جيئن ڪراچي ۾ اسان پنهنجو ڪاروبار ڪري سگهون. هو سخت محنتي ۽ اورچ هو جنهن ڪم ۾ هٿ وجهندو هو ته ان کي توڙ رسائيندو هو. پنهنجي مدد پاڻ جي اصولن مطابق هن وڃي سنڌي مسلم هائوسنگ سوسائٽي ۽ پي اي- سي ايڇ ايس سوسائٽي، نرسري مارڪيٽ ۾ ايئر ڪنڊيش جي ماهر پروپرائيٽر استاد فضل احمد کي ڳولهي لڌو ۽ ان وٽ ڪم سکڻ شروع ڪيو. پنجن ڇهن مهينن جي اندر جڏهن هو پنهنجي ڪم ڪرڻ جي لائق ٿيو ته مون کيس پنهنجي گهر ۾ مين انچولي سوسائٽي روڊ تي پنهنجو سمورو سامان وٺي دڪان کولي ڏنو. ماشاءَالله هاڻي هو به ڪمائڻ کي لڳو ويو ۽ اسان جي گهر ۾ ڪيتريون آسانيون پيدا ٿي پيون ۽ والده جي به دل جمعي ٿي پئي.
هڪ ڏينهن شام وڳڙي ظهير الدين گهر آيو حال احوال کان پوءِ چوڻ لڳو، مون تنهنجي لاءِ مناسب رشتو تلاش ڪيو آهي. چيو مانس ٻڌاءِ، وراڻيو ته جنهن ماڻهو جي هٿ تون مون ڏي رشتو موڪليو هو ان جي گهر ۾ تنهنجي لاءِ مناسب رشتو آهي جي چوين ته مان کيس چوان. مون کيس وراڻيو نيڪي ۾ ڪهڙي دير. چوڻ لڳو ڏينهن ٻه رکي مان ساڻس ڳالهه ڪندس. پندرهن ڏينهن کان پوءِ ظهير الدين ٻڌايو ته محمد وسيم کي ڳالهه سمجهه ۾ آئي آهي پر هو پنهنجي ڀاءُ ۽ ڀينرن سان مشاورت ڪري پوءِ اسان کي جواب ڏيندو. مون وراڻيو ته اهو پاڻ سٺو خانداني ۽ اشراف ماڻهو ائين ئي ڪندا آهن. همراهه هڪ مهيني گذرڻ بعد جواب ڏنو ته وسيم صاحب هاڪار ڪئي آهي. هاڻي مان توهان ٻنهي کي هڪ هنڌ ويهاري آمهون سامهون ڪندس باقي ڏسڻ ڪرڻ ۽ اڳتي جون ڳالهيون توهان پاڻ ۾ طئي ڪجو. ان ڳالهه کي به پندرهن ڏينهن لنگهي ويا. ظهير الدين ٻي پهري جي نماز تي مون کي اطلاع ڏيندي چيو ته اڄ شام جو محمد وسيم سان گهر ۾ ملاقات رکيل آهي تيار رهجان. ساڳئي ڏينهن شام جو اسان جي ميل ملاقات ٿي اوڀاريون لهنواريون ڳالهيون ڪرڻ کان پوءِ پنهنجي مدي تي آياسين. ظهير الدين پنهنجي پوزيشن صاف ڪندي ٻنهي ڌرين کي چيو ته هن جاءِ تي مون توهان کي آڻي بيهايو آهي هاڻي باقي رشتيداري جا سمورا معملات توهان ويهي پاڻ ۾ طئي ڪريو جي ضرورت پوي ته مون کي وچ ۾ آڻجو. ٻه ٽي ڏهاڙا رکي منهنجي والده محمد وسيم بخاري جي گهر رشتو ڏسڻ جي غرض سان وئي. کيس جيڪا ڇوڪري پسند آئي ان جي باري ۾ محمد وسيم جي گهر واري سان پنهنجي راءِ جو اظهار ڪري آئي ۽ اچي مون کي پنهنجي پسند جو ٻڌايائين. هڪ ٻن ملاقاتن ۾ جڏهن هڪ ٻئي سان بي تڪلف ٿياسين ته خير سان وسيم احمد بخاري پنهنجو تعارف ڪندي ٻڌايو ته هو بخاري جي ناتي ذات جو سيد ناهي. وڌيڪ هن ٻڌايو ته ڏيڍ صدي کن اڳ هن جا وڏا وچ ايشيا جي شهر بخارا مان لڏي اچي هندوستان ۾ رهيا هئا تنهن ڪري بخارا جي ناتي سان اسان بخاري سڏائيندا آهيون. پر جي توهان اسان سان رشتيداري ڪري رهيا آهيو ته توهان به سوچيو ۽ سمجهو. ڇاڪاڻ ته مان توهان کي پنهنجي وڏي ڀاءُ ۽ ڀينرن ۽ سهري سان ملائيندس جي اهي مون سان متفق راءِ ٿيا ته پوءِ رشتي کي پڪو ڪنداسين. محمد وسيم بخاري جون ڳالهيون سڀ بهتر هيون مگر ڳالهيون گهڻيون ڊريگهه واريون هيون. مون چيو خير آ توهان پنهنجو رشتو دل جمعي سان ڪريو.
ڪراچي ۾ هن جي عزيز ۽ اقارب سان دعوتون ميل ملاقاتون ٿيون. پر آخري وڏو مرحلو هو ٺٽي ضلعي وڃي وسيم صاحب جي سهري محترم عبدالحفيظ سان ملڻ جو. بهرحال هڪ ڏينهن ڪڍي اوڏانهن به وياسين. ٺٽي وڃي ڇا ڏسان ته گجي ڳوٺ جي ٻهراڙي ۾ هڪ مسجد اڏيو هڪ بزرگ شخص ويٺو آ. چوڌاري ٻهراڙي جي ماڻهن جا ٽولا کٽن تي ويٺا آهن. ڪجهه ماڻهون ڦراسين ۽ گلمن تي حلقو لڳايو ويٺا آهن. مون وسيم صاحب کي چيو ته هن درگاهه تي مون کي ڇو وٺي آيو آهين. وراڻيائين ته هي درگاهه ناهي بلڪه منهنجي سهري جو گهر آ. مون چوڌاري نظر ڦيرائي ڏٺم ته ماحول جو سمورو اسٽرڪچر درگاهي پيو لڳي. ٻاهريون ڏيک، مسجد جو سائو گمبذ چوڌاري کجين ۽ ناريلن جا وڻ، گهر جي پويان پاڻي جو وڏو تلاءُ، آڳر ۾ بيٺل ڳئون ٻڪريون، ڪڪڙ، مرغ، بدڪون، مور ۽ ڊيلون. پري دور نگاهه تائين ساوڪ ٻنيون ٻارا، مگر اوسي پاسي نڪو گهر هو نه ڪا جهوپڙي اسان لنگهي به واهه جي ڪڙ تان آيا آهيون جي هي درگاهه ناهي ته پوءِ هتي هيٺ حلڪو لڳائي ماڻهو ڇو ويٺا آهن. بهرحال اڳتي وڃي ڏٺو ته هڪ سفيد پوش سفيد ريش بزرگ هستي پلٿي هڻي زمين تي ويٺو آهي. اسان کي جڏهن ويجهو ايندي ڏٺائين ته اٿي بيٺو. هن جي پويان سموري خلق اٿي بيٺي. سڀني کي سولي سنڌي ۾ چيائين بابا ماني تيار آ کائي پوءِ وڃجو. بيٺي بيٺي هن وسيم صاحب جو تعارف پنهنجي مريدن سان ڪرايو ۽ پوءِ اسان کي پنهنجي حجري ۾ وٺي آيو وسيم صاحب منهنجو تعارف ساڻس ڪرايو ۽ هن سامهون بيٺل هستي جو تعارف ڪرائيندي چيو ته هي منهنجو سهرو عبدالحفيظ شاهه صاحب آهي. ٿوري جهٽ ۾ ٻاهر ماني لڳي ۽ هڪ ماڻهو اندر داخل ٿيو. شاهه سائين سان سنڌي ٻوليءَ ۾ مخاطب ٿيندي چيائين سائين ماني لڳي وئي آهي. عبدالحفيظ شاهه اسان ٻنهي کي پاڻ سان گڏ دالي ۾ وٺي آيو. جڏهن ماني تان لٽو لاٿو ويو ته ڇا ڏسان ته وڏن ٿالن ۾ ڪرڙيون تريل پيون آهن ۽ هڪ ٿالهه ۾ تندوري مانيون رکيل هيون. عبدالحفيظ شاهه هيٺ ويهندي اسان کي به پنهنجي ڀر ۾ ويهڻ جو اشارو ڪيو. پاڻ هٿ ۾ هڪ ماني کڻي ان جي مٿان هڪ ڪرڙي رکندو هڪ هڪ ماڻهون جي هٿ ۾ ڏيندو ويو. جنهن کي وري ماڻهن ٽپال ڪري هر هڪ وٽ ماني هڪ ڪرڙي پهچائي. ماحول جو نظم و نسق ڏسي حيرانگي وٺي وئي کاڌ خوراڪ جي سادگي ماڻهن جو خاموشي ۽ سڪون سان دسترخوان تي کاڌو نوش ڪرڻ، سچ پچ ته هي منظر مون کي محو حيرت ڪري ويو. ماني کائي ٽي پهري جي نماز شاهه صاحب جي امامت ۾ ادا ڪئي سين تنهن بعد ڏهه پندرهن منٽ اسان جي ڪچهري ٿي جنهن ۾ ليمي جي ساون پنن جي ليمنيڊ چانهه پي موڪلائي گهر روانا ٿياسين. موڪلائيندي مهل عبدالحفيظ شاهه وسيم صاحب کي منهنجي منهن تي چيو ته ڇوڪرو سٺو آ مون کي وڻيو تون اهو رشتو ڀلي ڪر.
انچولي سوسائٽي فيڊرل بي ايريا جو بلاڪ سترهون ۽ بلاڪ ويهون هڪ ٻئي جي آمهون سامهون هئا. انچولي مين روڊ تي ٻنهي پاسي لڳاتار دڪان کلندا ويا ۽ اسان جي سامهون انهن جو سلسلو بلاڪ اڻويهين النور سوسائٽي تائين وڃي پهتو. ستر واري ڏهاڪي ۾ سنڌ جي شهرن ۽ ضلعن مان اردو اسپيڪنگ ماڻهن هڪ سياسي و سماجي مفڪر جي شوشيبازي تي لڏ پلاڻ ڪري حيدرآباد ۽ ڪراچي ۾ اچي پنهنجيون رهائشون ۽ ڪاروبار قائم ڪيا. اهڙن سياسي محرڪات ۽ روين سبب نه رڳو ڪراچي شهر جي آبادي ۾ گهڻي ڀاڱي اضافو ٿيو بلڪه شهر جي ڪم ڪاروبار ۾ به وڏي پيماني تي واڌ ۽ ترقي ٿي. منهنجي ڀاءُ غلام اڪبر به پنهنجي دڪان تي گهڻي ڪم ڪار سبب هڪ ڪاريگر ۽ هڪ اڌ هيلپر رکيو. گروسري سيڌي سامان جي خريداري لاءِ پهريان آئون ايمپريس مارڪيٽ صدر يا جوڙيا بازار جونا مارڪيٽ ويندو هوس. مگر هاڻي شهر جي ڪاروبار ۾ وسعت آئي هئي تنهن جي نتيجي ۾ جيڪا ترقي واري لهر آئي تنهن ڪراچي جو مجموعي طور نقشو ئي مٽائي ڇڏيو. ان حقيقت ۾ ڪو شڪ شبهو ڪونهي ته ڪراچي ۾ اهڙي قسم جي ترقي ۾ پ پ پ سياسي پارٽي جيڪا ان وقت پنهنجي سياسي مضبوط اقتدار جي بنياد تي ملڪ جي اڇي ڪاري جي مالڪ هئي. تنهن جي پاليسين جو وڏو هٿ هو. ڪراچي ۾ اهڙن سياسي و سماجي ڦيرين گهيرين جي ڪري فيڊرل بي ايريا ۾ ٻن وڏن تجارتي مرڪزن جو قيام عمل ۾ آيو. انهن ۾ هڪ ڪريم آباد جو مارڪيٽ هئو ۽ ٻيو واٽر پمپ جو مارڪيٽ. انهن ٻنهي مارڪيٽن جي ڪري اسان جي زندگي تي پڻ خوشگوار اثرات پيا. جن هول سيل شين جي خريد لاءِ صدر ۽ جوڙيا بازار وڃڻُ پوندو هو سي پاڙي جي مارڪيٽ ۾ دستياب ٿيڻ لڳيون.
هڪ ڏينهن ٽي پهري جي نماز کان پوءِ مسجد جي هڪ پاسي وسيم صاحب ۽ منهنجي ڪچهري ٿي جنهن ۾ هن ٻڌايو ته اسان کي توهان جو رشتو قبول آهي مگر مهر عقد جو معاملو ۽ ڳالهه کي پڪو ڪرڻ لاءِ شام جو تون پنهنجي والده کي اسان جي گهر وٺي اچجان. شام جو اسان گهر جا ڀاتي رشتو پڪو ڪرڻ لاءِ وسيم صاحب جي گهر وياسين هن ڀيري اسان جي آجيان نهايت سهڻي نموني ڪئي وئي. ٻن اڍائي ڪلاڪن جي ملاقات ۾ اسان رشتي جي سلسلي جي مڙني ڳالهين کي طئي ڪري ورتو ۽ شادي جي تاريخ 1975 جي مهڙين مهينن ۾ ٻڌڻ تي اتفاق ڪيوسين. شادي جي تاريخ طئي ٿيڻ کان پوءِ منهنجي والده ۽ مان ڏيب جي لٽي ڪپڙي جي خريداري ۽ ٻين ڪم ڪارن ۾ لڳي وياسين. ڪراچي جي شهر ۾ ان زماني ۾ الله کان سواءِ اسان جو ٻيو ڪو نه هو. تنهنڪري اسان جون اڪثر شامون ڪراچي جي جامع ڪلاٿ مارڪيٽ ۽ صدر بازار ۾ خريداري پٺيان گذرنديون هيون. دير ٿي ويندي هئي ته اينڊريو چرچ جي سامهون عبدالله هارون روڊ تي ڪيفي جارج تان رات جي ماني کائي پوءِ گهر موٽندا هئاسين. سون جي ڳهن ڳٺن جي جوڙائي لاڙڪاڻي مان عبدالله سوناري کان ڪرائي سين. رب جي فضل و ڪرم سان سڀ تياريون مڪمل ٿي ويون. شادي جي موقعي تي منهنجي لاءِ سڀ کان وڏي خوشي جي ڳالهه اها هئي ته منهنجا سڀئي دل گهريا دوست ۽ احباب ڪراچي اچي شادي ۾ شريڪ ٿيا ها جن ۾ سڀ کان وڌيڪ محترم ۽ محبوب هستيون منهنجو چاچو غلام حسين، استاد محترم غلام الله شيخ منهنجي وڏي ڀيڻ ۽ منهنجو وڏو سئوٽ ڀيڻيئو محمد عمر پنهنجي اولاد سميت اچي شريڪ ٿيا هئا. ڪاليج جي اسٽاف ۽ پروفيسرس جي شرڪت سان شادي جي محفل ۾ رونق برپا ٿي وئي هئي. زندگي ان جا ڳانڍاپا ان جون خوشيون قدرت جي طرفان انسان لاءِ هڪ انمول تحفو آهن. انسان جو ڪردار رڳو ايترو آهي ته هو خوشين جو لطف وٺي. انهن کي پنهنجي اندر ۾ سانڍي رکي ۽ زندگي عمل سان ٺهي ٿي ۽ مان عملي زندگي گذارڻ جو ننڍي لاڪون عادي ٿي چڪو هوس. منهنجي نظر ۽ نگاهه ۾ سواءِ عمل جي زندگي ۾ ڪو ٻيو دڳ هئو ئي ڪو نه. اهي ئي منهنجا ارادا هئا ۽ اهو ئي منهنجو ايمان هو. نئين شادي شده زندگي ڪيترن معنائن ۾ خوشين سان مالا مال ۽ مزين هئي. نوان احساس نيون خوشيون نوان خيال ۽ نئين زندگي ائين پئي محسوس ٿيو ڄڻ اهو سڀ ڪجهه ڏاج ۾ آيو آهي. ٽن مهينن کان پوءِ گرمين جون موڪلون شروع ٿيون. پنهنجي گهر جي ڀاتين کي لاڙڪاڻي ساهه سيباڻي وٺي آيس. لاڙڪاڻي جون گرميون ڪراچي جي ڄائي ماڻهو لاءِ ڪيترو مشڪل ٿي سگهن ٿيون ان جو مون کي اندازو هئو پر منهنجي گهر واري لاءِ هتان جي گرمي هڪ وڏو مسئلو هو البته ان وقت سنڌ ۾ اليڪٽرڪسٽي جو ڪو مسئلو ڪو نه هوندو هو تنهن ڪري هر موسم سان منهن ڏيڻ آسان هئو. زندگي جو ڪبهي غم ڪبهي خوشي وارو تماشو جاري رهيو ۽ خير سان گرمين جا ڏکيا ڏينهن گذاري ڪراچي موٽي آياسين.