پوڙهين جو ڏينهن ۽ هوجمالو
جپاني ماڻهو شادين مرادين جا ڪاڄ هوٽل ۾ ئي ملهائين. ملهائين ڇا، ويهارو کن مهمانن کي يا وڏو ڇيهه ته پنجاهه کن مهمانن کي گهرائي، ماني کارائين. ڳائڻ وڄائڻ يا ڪو گوڙ گهمسان نه ان هوٽل ۾ ڪن ۽ نه وري پنهنجي گهر يا گهٽي ۾ ڪن. سال جا ڪجهه ثقافتي فنڪشن اهڙا آهن جن ۾ مڙيئي بئنڊ باجو وڄائين ۽ نچن ٽپن- جهڙوڪ ڇوڪرن جي بالغ ٿيڻ تي، ڇوڪرين ۽ ڇوڪرن جي ست سال عمر ٿيڻ تي، بهار جي موسم ۾ گل کڙڻ تي- انهن فنڪشنن جي ڊگهي لسٽ آهي جن مان ڪجهه سڄي جپان ۾ ملهائين ته ڪجهه خاص صوبن، ٻيٽن ۽ ضلعن تائين محدود آهن. ڪن ڏينهن تي ته سڄي جپان ۾ موڪل به ٿئي.
اسان جي گهٽي ڪوگاني ني چومي (Kogane 2. Chome) جي آخري ڇيڙي وٽ هڪ ننڍڙو پارڪ آهي. (ٻن کي جپاني ۾ ”ني“ سڏجي ٿو. جپاني ائڊريسن ۾ انگ لکجن کڻي انگريزي ۾ ٿا پر پڙهجن جپاني ۾ ٿا...اِچي، ني، سان، شي...هڪ، ٻه، ٽي، چار...وغيره وغيره). ٻن ڏينهن کان ان پارڪ مان لنگهڻ وقت ڏٺم پئي ته ان کي عورتون صاف ڪري رهيون هيون. وچ ۾ رکيل پينگهن ۽ گسڪڻ کي هٽائي ڪنڊ ۾ رکيو هئائون ۽ پوءِ وچ تي هڪ اسٽيج به ٺاهي هئائون. سوچيم ته پڇان ته ڇا جي تياري ٿي رهي آهي پر هر هڪ عورت صفائي وغيره ۾ سخت مشغول ٿي لڳي. مون کي ائين ئي لڳو ته ڪو سندن ڪاڄ آهي يا موڪلون آهن، سو ان پارڪ جي ڀر وارن گهرن جون هي عورتون ٻارن جو ڪو فنڪشن يا ڊرامو ڪري دل وندرائڻ ٿيون چاهين.
۽ پوءِ سج لٿي مهل گهر ويٺو هوس ته نغارن ۽ ڪلاسيڪل راڳن جا آواز آيا. مون کي اهو ئي لڳو ته ان پارڪ مان ئي اچي رهيا آهن. دل چاهيو ته ڪئميرا کڻي چڪر ڏئي اچان. گهٽي گهوٽيءَ ۾ ڪنهن جپانيءَ جي شادي ته نه ٿيندي آهي پر هي نمونو شادي جي فنڪشن وارو پيو لڳي.
ڪپڙا بدلائي ڪئميرا کڻي لفٽ ذريعي پنهنجي اٺين فلور تان پهرين تي آيس. (جپان، ڪوريا ۽ هانگ ڪانگ پاسي گرائونڊ فلور فرسٽ فلور ٿئي ۽ يورپ پاسي يا پاڻ وٽ پاڪستان ۾ زمين سان ليول واري فلور کي گرائونڊ فلور سڏيون ۽ ان بعد پهرين، ٻي ٽي ماڙ ڳڻيون). پارڪ پاسي وڌيس ته آواز وڌيڪ چٽا ٿيندا ويا ۽ بتين جي روشني به وڌندي وئي. پارڪ جي چوڌاري ماڻهن جو ميڙو متل هو، خاص ڪري عورتن ۽ ٻارن جو. اسٽيج تي ڏهاڪو کن جپاني عورتون خوبصورت ۽ تکن رنگن وارن ڪمونو وڳن ۾ نچي رهيون هيون. ڪيتريون ئي اهڙن ئي ويس وڳن ۾ سنواريل ۽ سجايل گهوڙن وانگر هيٺ بيٺيون هيون. خوبصورت رنگن وارن ڪمونن ۾ ايتريون ساريون جپاني عورتون سو به دوستاڻي ماحول ۾ ڏسي آئون سندن فوٽا ڪڍڻ ۾ مشغول ٿي ويس ۽ اهو پڇڻ رهجي ويو ته ڇا جو فنڪشن آهي. عورتن جو ڪو گروپ هِتي بيٺو هو ته ڪو هُتي. ڪن جا اڪيلا فوٽو سندن گروپ سان ڪڍيم ته ڪنهن گروپ ۾ آئون پاڻ ٿي بيٺس. اتي اوچتو هوش جاءِ آيا ته پائوڊر جي ليپ هيٺان اهي سڀ پوڙهيون آهن سو ڪنهن جوان جو به ته فوٽو ڪڍجي. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته بذات خود ڪمونو (جپاني وڳي) جي ايڏي سونهن آهي جو پهريندڙ جي سونهن سوڀيا سيڪنڊري شيءِ ٿيو پوي ته به هيترن سارن فوٽن ۾ ڪنهن جوان عورت جو به ته فوٽو هجڻ کپي. مون کي ڪمونن جو دڪان ته نه آهي کولڻو جو رڳو ڪموني کي نظر ۾ رکي فوٽو ڪڍندو وتان. آخر هيڏانهن هوڏانهن لوڻا ڦيري جاچيم ته نه هيٺ هار سينگار ڪيل عورتن ۾ ڪا هئي ۽ نه اسٽيج تي ”وڄندڙ رڪارڊ تي بنا قدم ملڻ جي“ ڊانس ڪندڙن ۾ ڪا اهڙي نظر آئي جيڪا پنجاهه سٺ سالن کان ننڍي هجي. جوان عورتون ۽ نوجوان ڇوڪريون سڀ مون وانگر ڏسڻ لاءِ آيل هيون ۽ پينٽ شرٽ يا اسڪرٽ ۾ هيون.
”ڇا ڪنهن جي شادي آهي؟“ هڪ منهنجي عمر جي مرد مون کي هوا هڻڻ جو خوبصورت پکو ۽ ٽوال تحفي طور اچي ڏنو ته مون يڪدم پڇيومانس.
”اوه نه! نه! بان او دوري آهي.“ هن وراڻيو. چئبو ته اها ڳالهه آهي. حق تي محلي جون پوڙهيون نچي رهيون آهن. جپان ۾ ”بان اودوري“ سال ۾ هڪ ڏينهن پوڙهين جو ڏينهن ٿيندو آهي، جنهن ۾ هو نچنديون ٽپنديون ۽ ڊانس ڪري خوش ٿينديون آهن ۽ ڏسڻ وارا سندن سر تال ۽ ناچ نخري جي تعريف ڪندا آهن. هتي هن فنڪشن ۾ آيل مهمانن کي هنن ته پکو ۽ ٽوال ٿي ڏنو پر ٻين شهرن ۾ مختلف تحفا ڏين. بهرحال آئون جپانين جي ان ڳالهه کي ڏسي خوشي ۽ حيرت ۾ رهيس ته هي ماڻهو ننڍين ننڍين ڳالهين ۾ ڪيڏو خوش ٿين ٿا ۽ هنن جي ڪنهن به فنڪشن ۾ جهيڙو جهٽو يا ٽريفڪ جئم نٿي ٿئي. سڄو سال پاڙي جون پوڙهيون پئسا گڏ ڪري هن ڏينهن تي آيل مهمانن کي تحفا به ڏين ٿيون ته کارائين پيارين به ٿيون. سرڪار به خوش جو اُن بهاني پارڪ کي خراب نه پر صاف سٿرو ڪريو ڇڏين ۽ پاڙي وارن کي به ڪا شڪايت نٿي رهي جو هتي ڪو به راڳ روپ جو پروگرام ڏهين بجي کان مٿي نٿو ڪري سگهجي ۽ ان جي هڪ ٻه ڏينهن اڳ پرئڪٽس جي اجازت فقط نائين بجي تائين هوندي آهي. مجال آهي جو سرڪار طرفان مقرر ٿيل وقت کان ڪو هڪ منٽ به مٿي لائوڊ اسپيڪر جو استعمال ڪري. پوليس نه هوندي آهي ته به امن امان هوندو آهي ۽ خير خوبيءَ سان ڪم ختم ٿي ويندو آهي، جو هتي جي ماڻهن کي سندن پوليس جي اکين جي خبر آهي. اها ڪنهن کي به غير قانوني ڪم ۾ بخش نٿي ڪري، چاهي هو مسٽر سونيءَ جي خاندان جو هجي يا مسٽر سوزوڪيءَ جي.
اسٽيج جي چوڌاري ڪيترائي جوان ڇوڪرن جا ٽولا پئي ڦريا پر ڪنهن به ڪا اجائي سجائي هوٽنگ يا لوفرپائي نٿي ڪئي. هڪڙا ٽي ڄڻا سي به شايد نيڪ نيتيءَ ۾ يا شايد مستيءَ ۾، رکي رکي اسٽيج تي اچي ٽپ پائي ماڻهن کي کلائي ويا ٿي پر مون ڏٺو ته ڪيترن کي انهن جي اها بي ترتيب ۽ بي وقتائتي ٽرڙپائي پسند نٿي آئي. منهنجي ڀر ۾ منهنجي عمر جو هڪ جپاني مڪينڪ پنهنجي يونيورسٽي گريجوئيٽ پٽ سان بيٺو هو، تنهن مون سان خوش خير عافيت ڪندي شڪايت طور چيو: ”اڄ جو نوجوان جپاني ڪيڏو بي افعالو ٿيندو وڃي، هن کان پراڻو ڪلچر ۽ وڏن جي عزت نڪرندي وڃي!“
مون سندس ڳالهه تي تعجب کائي مرڪندي کانئس پڇيو:
”ويجهڙائي ۾ تون يورپ يا آمريڪا ويو آهين؟“
”نه“.
”ڀلا ملائيشيا، انڊونيشيا يا ٿائلينڊ؟“
”نه.“
”دراصل دنيا الائي ڪٿان وڃي نڪتي آهي. اڄ وري به جيڪي ڪجهه پراڻا قدر ۽ اخلاق موجود آهن سي هتي جپان ۾ آهن. سواءِ ان ايڪڙ ٻيڪڙ بداخلاقي ۽ ڏوهن جي، جپان اڄ به فضيلت وارو ملڪ آهي. توهان جي ٽي وي ڊرامن ۽ فلمن ۾ مار ڌاڙ جا سين هوندي به جپان جون گهٽيون آڌي رات جو به Safe آهن.“ مون چيومانس. هن کي انگريزي به سٺي آئي ٿي. سندس پٽ تازو انجنيئرنگ جي ڊگري حاصل ڪئي هئي پر اڃا ڪا نوڪري حاصل ڪري نه سگهيو هو جنهن لاءِ هو فڪرمند لڳو ٿي. دنيا جي هر ملڪ وانگر جپان ۾ به نوڪري هٿ ڪرڻ وڏو مسئلو آهي ۽ نه وري هتي ناروي، سئيڊن ۽ ڊئنمارڪ وانگر نوجوانن کي بيروزگاريءَ جو ڪو الائونس ملي ٿو. ڌارين ماڻهن لاءِ جپان ۾ نوڪري هٿ ڪرڻ اڃا به ڏکيو ڪم ٿي پيو آهي پر تنهن هوندي به هٿ پير هڻڻ سان ڪيترن کي مليو وڃي.
ڏهن ۾ ويهه منٽ هئا ته آخري راڳ ۽ ناچ شروع ٿيو جنهن ۾ ٻين کي به سڏيو ويو. ماڻهو ايترا ٿي ويا جو ڪيترا اسٽيج کان هيٺ بيهي نچڻ لڳا. اهو هنن جو هڪ قسم جو هوجمالو هو، جنهن ۾ مون کي به ڇڪي شامل ڪيائون. هنن ۾ آئون هڪ ڌاريو هجڻ ڪري سڀني جون نظرون مون ۾ کتل هيون.