جپان جي هڪ جهوني گيشا
ڪيتريون ئي گيشائون جپاني معاشري ۾ سونهن سوڀيا، هنر، فن ۽ پئسي ڏوڪڙن کان علاوه تمام اهم ۽ طاقتور پڻ سمجهيون وڃن ٿيون، جو هنن جي ملڪ جي امير ترين ۽ اهم سياسي ۽ سماجي شخصيتن سان ويجهڙائي رهي ٿي ۽ هنن جي پيٽ ۾ انهن ماڻهن جا ڪيترائي راز ۽ ڪار گذاريون لڪل ٿين ٿيون. گيشائن جي سخت Code مطابق ڪابه گيشا مرندي مري وڃي ٿي، پر پنهنجي قدردان ۽ پيارن جا راز عام اڳيان نٿي کولي. اها ٻي ڳالهه آهي ته پنج ئي آڱريون برابر نه آهن. رکي رکي ڪا گيشا اهڙو دٻڙاٽ ڪڍندي آهي جو ملڪ جي ميڊيا مشغول ٿي ويندي آهي ۽ ان همراهه کي منهن لڪائڻ لاءِ ڪو ڪنڊ پاسو نه ملندو آهي. 1989ع ۾ ان وقت جي وزيراعظم سَوسُوڪي جو سر هليو ويو هو. جڏهن ان دور جي هڪ گيشا ماڻهن کي وزيراعظم سان هلندڙ افيئر بابت ٻڌايو. جپاني عوام توڙي ملڪ جي سياستدانن لاءِ اها ايڏي ته وڏي بي عزتي ثابت ٿي جو ٻي اليڪشن ۾ سوسوڪي جي سياسي پارٽيءَ کي ذليل طرح هارائڻو پيو.
ان راز کولڻ واري ڳالهه جو نه فقط وزيراعظم ۽ ان جي پارٽيءَ کي نقصان رسيو، پر سڄي گيشا برادريءَ کي پڻ. گيشائن وٽ وڃڻ وارا اُهي جيڪي گيشائن وٽ پنهنجين زالن جي شڪايتن کان وٺي غير قانوني طور ڪمايل پئسي جون ڳالهيون ويهي ڪندا هئا، سي جاني عاشق ڊڄي ويا ته جن کي پنهنجي پيشي جي پهرين اصول مطابق پنهنجي گراهڪ جي ڳالهه ٻاهر ناهي ڪڍڻي، انهن کي هي ڇا ٿي ويو! ملڪ جون گيشائون مٿي تي هٿ رکي گراهڪن جي سڏ جو انتظار ڪنديون رهيون. جپان جي هيءَ وڏي انڊسٽري ڏيوالي جي حد تي پهچي وئي هئي.
1981ع ڌاري جپان مان آخري جهاز هاڪارڻ وقت جپان جي مشهور ۽ وڏي عمر واري گيشا هارو ڪاٽو جون خبرون اڪثر اخبار ۾ پڙهڻ جو موقعو ملندو هو. مئڊم هاروءَ ٻئي وڏيون لڙايون ڏٺيون. هوءَ 1894ع ۾ ڄائي هئي. منهنجي جپان ڇڏڻ وقت هوءَ 86 سالن جي هئي. پورن 16 سالن بعد 1996ع ۾ هوءَ 102 سالن جي ڄمار ۾ گذاري وئي. مون به هفتيوار انگريزي رسالي نيوز ويڪ ۾ پڙهيو ته جپان جي پوڙهي ۾ پوڙهي ”هارو ڪاٽو“ نالي گيشا ٽوڪيو اسپتال ۾ گذاري وئي.
هارو ڪاٽو لاءِ چيو وڃي ٿو ته هن 80 سال پنهنجي پروفيشن ۾ لڳايا ۽ جپان جي Rich & Powerful ماڻهن کي وندرايو، جن مان جپان جو وزيراعظم تاڪاشي هارا، ٻي وڏي لڙائيءَ جو بدنام جنرل هيديڪي توجو، هونڊا موٽر ڪمپنيءَ جو فائونڊر مسٽر ”سوئي چيرو هونڊا“ هن جا ڪجهه گراهڪ هئا. پر سوال ٿو پيدا ٿئي ته ڇا انهن مان ڪنهن سان هن گيشا جو عشق ٿيو، جڏهن ته ٻئي ڌريون جوان هيون؟ هاروءَ ان بابت ڪڏهن به نه ٻڌايو. هوءَ اهو ئي چوندي هئي ته سٺي گيشا کي ان بابت ٻڙڪ به ٻاهر نه ڪڍڻ کپي.
هارو ڪاٽو جو جيتوڻيڪ ڄمڻ وقت اهو ئي نالو هو، پر پوءِ هوءَ پاڻ کي Tsuta kiyokomatsu Asaji (تسوتا ڪييو ڪومتسو اَساجي) جي نالي سان سڏائڻ لڳي. منهنجي خيال ۾ هن کان وڏو جپاني نالو ڪنهن نه ٻڌو هوندو. ”اَساجي“ سندس ذات ڪڍي ڇڏجي ته به چڱو نالو رهي ٿو.
اَساجي 1905ع ۾ جڏهن يارهن سالن جي هئي ته جپان جي Entertainment جي دنيا ۾ داخل ٿي، يعني گيشا ٿيڻ لاءِ گيشا گهر ۾ آئي. پنجن سالن اندر هوءَ مختلف هنر سکي مڪمل گيشا ٿي ۽ پنهنجي پروفيشن جي شروعات ٽوڪيو جي يانا گيباشي علائقي ۾ ڪئي، جتي هوءَ زندگيءَ جي آخري ڏينهن تائين پنهنجي فن جو مظاهرو ڪندي رهي.
جپان جي روايتي راڳ (Okiwazu bushi) جيڪو ڪابوڪي (Kabuki) اسٽيج ڊرامن ۾ ڳايو وڃي ٿو، ان جي پاڻ ماهر هئي. 1989ع ۾ پاڻ ڪلچر ايوارڊ به کٽيائين ۽ مرڻ کان ٻه سال اڳ 1994ع ۾ سندس زندگيءَ بابت لکيل آتم ڪهاڻي ڇپي. ٻڌو اٿم ته ويجهڙائيءَ ۾ سندس ان Autobiography جو ڪتاب انگريزيءَ ۾ به ترجمو ٿيو آهي. هن قسم جي گيشائن جي زندگيءَ جو احوال ڪنهن فوجي جانيل يا سياستدان جي آتم ڪهاڻيءَ کان وڌيڪ دلچسپ ٿئي ٿو. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هارو ڪاٽو (اَساجي) پراڻي جڳ جي هڪ صحيح قسم جي گيشا هئي. جهور پوڙهي ٿيڻ جي باوجود کيس پنهنجي قابليت ذريعي ماڻهن کي وندرائڻ جو آرٽ هو. هن گيشا لاءِ چيو ويندو هو ته:
"She is one of the last links to a fading and much misunderstood artistic tradition."
هارو ڪاٽو (اَساجي) گيشا وڏي عمر ۾ هڪ پاڻ کان وڏي سان شادي به ڪئي، جيڪو پوءِ ستت ئي گذاري ويو. پاڻ پونئيرن ۾ ڪُنيڪو نالي فقط هڪ ڌيءَ ڇڏي آهي.