جتي مغربي ڪاڻو به راڻو آهي
گذريل ڪالم ۾ جپان ۾ رهندڙ يورپي ۽ آمريڪي مردن ۽ عورتن بابت لکيو اٿم، جيڪي جپان ۾ تعليم يا نوڪري سانگي پنهنجن ملڪن کان هتي جپان جي مختلف شهرن ۾ اچن ٿا. ڪن جو واسطو پنهنجن ملڪن جي سفارتخانن، سامونڊي ۽ هوائي جهازن جي ڪمپنين سان آهي ته ڪن جو بين الاقوامي فرمن ۽ ادارن سان آهي. پوءِ جپان ايندڙ انهن ڌارين ۾ جيڪي اڪيلا ۽ بيچلر مرد آهن اهي گهڻو ڪري هتي جپان ۾ خوش زندگي گذارين ٿا جو هنن جي جپاني ڇوڪرين سان يڪدم دوستي ٿيو وڃي. هڪ جپاني ڇوڪريءَ لاءِ پنهنجي جپانيءَ وٽ زندگي گذارڻ کان ڌارئين وٽ وڌيڪ آرام، عزت ۽ آزاديءَ جي زندگي آهي ۽ ساڳي وقت ڌارئين مرد لاءِ پنهنجي يورپي يا آمريڪن ڇوڪريءَ کان وڌيڪ مڪاني جپاني ڇوڪري بهتر ثابت ٿئي ٿي، جنهن سان دوستي يا شادي ڪرڻ سان هن جون پنج ئي آڱريون گيهه ۾ ٿيو وڃن. رهائش ۽ رڌي پچي جي بار کان بچڻ کان علاوه هو اهو به محسوس ڪري ٿو ته هڪ جپاني ڇوڪري هن لاءِ وڌيڪ وفادار، خدمتگار ۽ چئيوان ثابت ٿئي ٿي. جپان ۾ رهندڙ يورپي ۽ آمريڪن ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين ۾ ڇوڪرا ته مزي ۾ نظر اچن ٿا پر يورپي ڇوڪريون اڪيلائيءَ جي زندگي گذارين ٿيون. ساڻن مڪاني جپاني ماڻهو ته دوستي نٿا رکن پر سندن ملڪي ماڻهو به کانئن ونءُ وڃن ٿا. ڇو ته جپاني مرد جيڪو عورت کي گهر جي جُتي سمجهي ٿو ۽ هر ڳالهه ۾ هو چاهي ٿو ته سندس مانُ مٿاهون هجي، اهو ڪيئن ٿو هڪ يورپي يا آمريڪن ڇوڪريءَ سان دوستي يا شادي ڪري جيڪا “Ladies First” واري ماحول مان آئي آهي، جيڪا مرد کان برابر جا حق گهري ٿي! ٻيا ته ٺهيو پر سندن ملڪ جا کٽل ۽ بيروزگار يورپي مرد به کانئن پري ڀڄن ٿا ۽ ڇونه کانئن پاسو ڪن جڏهن چوڌاري جپاني حسينائون ڦري رهيون آهن جيڪي هڪ خادم، هڪ نوڪر، هڪ خدمتگار ۽ هڪ وفادار زال جون هڪ ئي وقت ڊيوٽيون ڏئي سگهن ٿيون.
جنهن ٻارهن ماڙ بلڊنگ ۾ اسان رهون ٿا ان ۾ ٽوني نالي هڪ انگريزي ماستر هڪ جپاني عورت سان شادي ڪري هن سان ئي رهي ٿو. هن جيڪا انڌي منڊي نوڪري ڪئي ٿي هاڻ اها به ڇڏي ڏني اٿس. هاڻ رڳو گهر ۾ ويهي اخبارون پڙهندو آهي ۽ پنهنجي ملڪ انگلينڊ جي شان ۾ قصيدا پڙهي پنهنجي جپاني زال ۽ ان جي ساهيڙين کي Impress ڪندو آهي. نوڪري به سندس زال ڪري ته نوڪريءَ تان موٽي اچڻ بعد گهر جو ڪم ڪار به اهائي ڪري. هاڻ زال جو ويم ٿيو آهي سو مڙيئي کيس زال جي ٿوري گهڻي خدمت ڪرڻي پوي ٿي پر تنهن هوندي به ماني سسُ وٽان اچين جنهن جو گهر ڀرواري گهٽيءَ ۾ آهي. ههڙو نڪمو مڙس به هن جپاني عورت لاءِ رانجهو آهي، جنهن جي ڪري سندس ساهيڙين ۾ سندس مانُ مٿانهون آهي ته انگريز سان شادي ٿي اٿس.
جپان ۾ اهڙا ڪيترائي مثال چوڌاري نظر ايندا. ڪيترن ئي پاڪستانين، عربن ۽ ايرانين به جپاني عورتن سان شادي ڪري ڄڻ مڪاني يونيورسٽيءَ مان ڊگري ۽ نوڪري حاصل ڪري ورتي آهي. بلڪ رٽائرمينٽ حاصل ڪري ورتي آهي ۽ هاڻ کين رڳو آرام جي زندگي گذارڻي آهي، باقي ڪم جپاني جوين حوالي.
اسان جي ئي بلڊنگ جي ڇهين فلور تي پئٽريڪا نالي هڪ ننڍي عمر جي خوبصورت انگريز ”اسڪول ٽيچر“ رهي ٿي جيڪا ڪنهن بين الاقوامي اداري جي Exchange پروگرام مطابق پنهنجي ملڪ انگلينڊ کان ٽن سالن لاءِ بدلي ٿي هتي جپان ۾ آئي آهي. انگريز، يورپي يا آمريڪن نوجوان ڇوڪريءَ جي زندگيءَ ۾ جيڪڏهن هفتي جي موڪل وارا ٻه ڏهاڙا (Week end) بنا ڪنهن بواءِ فرينڊ جي گذرن ته سندس لاءِ ان کان ٻي وڏي مايوسي نه آهي. هونءَ به هنن ترقي يافته ملڪن ۾ هڪ نوجوان ۽ اڪيلي ڇوڪريءَ جي سوشل لائيف ته بواءِ فرينڊ سان ئي آهي. چوڌاري جپاني ڇوڪرا پنهنجي هم عمر جپاني ڇوڪرين سان پيا هلن. اهي قد جا بندرا ۽ احساس ڪمتريءَ جو شڪار هن انگريزي ڳالهائيندڙ قدآور انگريز ڇوڪريءَ سان ته هرگز نه هلندا. رهيا سندس ملڪ انگلينڊ جا ڇڙا سي هن سان دوستي رکي ڇو پنهنجي زندگي عذاب ۾ وجهن جڏهن ته چوڌاري جپاني ڇوڪريون جام پيون ڦرن.
مٿين انگريز ڇوڪري پيٽريڪا سان منهنجي اڪثر بلڊنگ جي لفٽ ۾ يا بس اسٽاپ تان ايندي ويندي ملاقات ٿيندي آهي. پڇندو آهيانس ته ڪيئن پيا جپان ۾ ڏينهن گذرن ته هر وقت بيزاريءَ مان ساڳيو جواب ڏيندي آهي، Just so so جيتوڻيڪ هن جي جاءِ تي ڪنهن مرد انگريز يا يورپيءَ کان پڇ ته خفتي جپان ڇڏڻ جو نالو نه وٺندو. هڪ ڏينهن جمعي جي شام جو بس اسٽاپ کان گهر ڏي ايندي سندس هٿ ۾ کاڌي پيتي جا ڪجهه ٿيلها ڏسي پڇيومانس ته ڇا ٻن ڏينهن جي پڪنڪ تي ڪيڏانهن وڃين پئين ته يڪدم وراڻيائين ”مسٽر الطاف تون ته هن ملڪ جي ماحول کان واقف آهين. هتي يورپي عورت لاءِ ڪهڙي سوشل لائيف آهي. اسڪول جي هڪ ٻن جپاني ماسترياڻين کي گهر ۾ دعوت ڪئي اٿم، انهن لاءِ هي شيون ورتيون اٿم. شايد ڪا اچي وڃي.“
واندڪائيءَ جون گهڙيون گذارڻ لاءِ هن وٽ فقط هڪ ئي ذريعو آهي: ٽي وي ڏسڻ يا ناول ۽ رسالا پڙهڻ. سندس فليٽ رهائش کان وڌيڪ ڪتابن جي لائبرري لڳندو آهي جتان اسان جي بلڊنگ ۾ رهندڙ انگريزي ڳالهائڻ وارن ملڪن جا رهاڪو پڙهڻ لاءِ اوڌر تي ڪتاب وٺي اچن.
بهرحال جپان جي هر شهر ۾ هر هنڌ توهان کي ڪانه ڪا اهڙي جپاني ڇوڪري ضرور نظر اچي ويندي، جنهن جي قدآور مڙس مان توهان کي ڄاڻ ٿي ويندي ته هو ڪنهن ڌارئين ملڪ جو آهي. مڙس پنهنجي پَرِ ۾ خوش نظر ايندو ته جپاني ڇوڪري پنهنجي حساب کان خوش هوندي. ڇو جو جپاني ڇوڪِري جپاني مرد جي ڏهن نخرن کڻڻ کان بچيو وڃي ۽ انگريز يا آمريڪن مرد لاءِ پنهنجي هم وطن داداگير مغربي عورت کان هڪ جپاني عورت گهڻو بهتر آهي.
سو ڪيترن يورپي ۽ آمريڪن مردن جون زالون جپاني آهن. هو هتي جپان ۾ نوڪري يا گهمڻ لاءِ آيا ۽ هڪ عدد جپاني ڇوڪريءَ سان شادي ڪري کيس پنهنجي وطن وٺي ويا يا ڪيترا کُٽل هتي جپان ۾ ئي پنهنجي جپاني جوءِ وٽ رهي پيا ۽ خوشحال زندگي گذاري رهيا آهن. چوندا آهن ته سٺي زال اها جيڪا جوانيءَ ۾ مڙس جي دوست ٿي رهي. مڙس پوڙهو ٿئي ته هوءَ نرس وانگر سندس خدمت ڪري. پر جپاني عورتون پنهنجن ولائتي مڙسن جون جواني توڙي ٻڍاپي ۾ سچيون سنگتياڻيون، پيار ڏيڻ واريون، زور ڏيڻ واريون، ڳائي يا سرندو وڄائي دل وندرائڻ واريون، نرس ٿي خدمت ڪرڻ واريون، سندن مڙسن جي ڇڏي وڃڻ تي يعني کيس ڇڏي ڪنهن ٻيءَ کي سير تي يا ڪلب ۾ وٺي دل پشوري ڪرڻ تي ٻڙڪ نه ٻاهر ڪڍڻ واريون، نوڪر چاڪر، بورچي ۽ ٻهارو پوچو ڪرڻ واري ماسيءَ جا جملي ڪم پاڻ سرانجام ڏيڻ واريون اهڙيون ثابت ٿيون آهن جو انهن گورن (يورپي ۽ آمريڪن) کي به، جن جون زالون يا محبوبائون جيڪي پنهنجي ملڪ جي معيار کان سٺيون سڏيون وڃن، هتي اچي اهي به کين ڇتريون، رعب ڄمائڻ واريون ۽ Miss Give بدران Miss Take، بلڪ وڏيون Mistakes لڳن ٿيون.
ان سلسلي ۾ هڪ دلچسپ ڪارٽون نظر مان گذريو، جيڪو هڪ فرينچ ٽوئرسٽ آرٽسٽ جو ٺهيل آهي. ڪارٽون چئن حصن ۾ آهي. آمريڪن همراهه جپان جي ڪنهن شهر ۾ آهي ۽ هن کي گهر موٽندي رستي تي جپاني ڇوڪريون ملن ٿيون، جن کي ڏسي هن کي پنهنجي فرينچ زال ياد اچي ٿي- پهرين نظر ۾ ته ڪجهه ائين ئي لڳي ٿو ته شايد سندس زال جپاني آهي جو جپاني ڇوڪريءَ کي اڪيبانا (گل سينگارڻ) جي اسڪول ڏي ويندو ڏسي هن کي ڌيان ۾ اچي ٿو ته گهر پهچڻ سان سندس جپاني زال به اڪيبانا سان سندس دل وندرائيندي. يا شايد ان ڇوڪريءَ کي ڏسي سوچي ٿو ته ان سان شادي ڪيان ها ته آفيس مان موٽڻ تي منهنجي دل گلن سان وندرائي ها. اڳتي هلڻ تي هڪ گيشا نموني جي جپاني عورت ڏسي هن کي اهو ڌيان ۾ اچي ٿو ته جپاني عورت منهنجي ڳائڻ سان دل وندرائي ها ۽ پوءِ ٽين تصوير ۾ هو هڪ جپاني ڇوڪريءَ کي صابڻ شيمپو وٺي گهر ڏي ويندو ڏسي هن کي اهوئي ڌيان ۾ اچي ٿو ته منهنجي اها زال هجي ها ته منهنجي گهر پهچڻ تي ٻين خدمتن سان گڏ مونکي وهنجارڻ جو ڪم به هوءَ ڪري ها.
پر حقيقت ڇا آهي جيڪا آرٽسٽ ڪارٽون جي چوٿين حصي ۾ ڏيکاري آهي ته هن جي زال جپاني نه پر پنهنجي فرينچ آهي. آفيس کان گهر پهچڻ تي پيار جا ٻه مٺا ٻول چوڻ بدران هُن ڏاڙهڻ شروع ڪيو اٿس ته ڪچن سڄي ٿانون سان ڀرجي وئي آهي، جلدي ڪري ٿانوَ ڌوئڻ شروع ڪر! ۽ هي سندس مڙس، موسٽ اوبيڊنٽ سرونٽ، ائپرن ٻڌي ٿانوَ ڌوئي رهيو آهي.
جپان ۾ رهي جتي ڌاريا پنهنجي هم وطن عورتن سان شادي نٿا ڪن اتي ڪهڙو جپاني مرد هڪ ڌارئين يعني آمريڪن يا انگريز عورت سان شادي ڪندو. پر ڪن ڌارين عورتن جپاني مردن جي به دل موهي ورتي آهي ۽ ڪجهه جپاني مردن پنهنجين جپاني عورتن بدران ڌارئين سان شادي ڪئي آهي. هڪ اهڙي فئمليءَ سان ملاقات ياماگاتا پريفيڪچر جي هڪ مسافر خاني ۾ ٿي جيڪو اتسوشي نالي هڪ جپاني همراهه جو آهي. سندس جيني نالي آمريڪن زال سئن فرانسسڪو جي آهي.
چوٽيهن ورهين جي جينيءَ ٻڌايو ته هوءَ جڏهن ايڪيهن سالن جي هئي ته آمريڪا جي Linfield ڪاليج طرفان Students Exchange پروگرام هيٺ جپان جي صوبي (پريفيڪچر) ڪانا گاوا ۾ ڇهن مهينن لاءِ اچي رهي هئي. اتي هن جي ملاقات اتسوشيءَ سان ٿي ۽ دوستيءَ مان وڌي شاديءَ تائين معاملو پهتو.
”منهنجو ڊاڪٽر ٿيڻ جو ارادو هو،“ جينيءَ ٻڌايو.
”پر پوءِ مون سڀ ڪجهه ڇڏي هن سان شاديءَ جو ارادو ڪيو ۽ اڄ آئون مڙس سان گڏ سندس ابي ڏاڏي جو ٺهيل هي جهونو ريوڪان (مسافرخانو) هلايان پيئي.“
”جپان توهان کي ڪيئن ٿو لڳي؟“ مون پڇيومانس.
”هتي مونکي آمريڪا کان وڌيڪ سڪون محسوس ٿئي ٿو.“ هن ٻڌايو.
”ڪيئن ڀلا؟“ مون پڇيومانس جنهن جي جواب ۾ هن وراڻيو:
“The temples, shrines, gardens, people wearing Kimono, all the traditional things have an aura of quiet serenity. Even in busy cities you are likely to see an old shrine next to a tall building. I really like that.”
جيني نه فقط جپاني ڳالهائي ٿي پر جپاني ڊريس (ڪمونو) به پهري ٿي. کين ٻه ٻار (ڌيءُ پٽ) آهن.