”صحيح“ بدران مُهر هڻڻ
هڪڙو ته ٺپو ٿئي ٿو، جنهن تي ماڻهوءَ جو نالو، عهدو ۽ ائڊريس پڻ ٿئي. انگريزيءَ ۾ اهو Stamp سڏجي ٿو، ٻي وري مُهر ٿئي، جنهن کي انگريزيءَ ۾ Seal سڏجي ٿو. پوسٽ آفيس ۾ وڃبو ته پوسٽ ماسٽر خاص پارسل بند ڪري ان مٿان گرم ٿيل لاک هڻي لوهي مُهر هڻندس ته پوسٽل ڊپارٽمينٽ جو لوگو (نشان) ٺهي ويندو. اها لوهه جي مهر آهي. اهڙي طرح رٻڙ ۽ ڪاٺ جون به مهرون (Seal) ٿين، جن تي ڪونه ڪو logo، مونو گرام يا ڪو ٻيو نشان ٿئي يا ڪنهن جي ذاتي صحيح يا نالو پور وانگر اڪريل ٿئي. ڪاٺ جي يا رٻڙ جي اها مهر مس مان ٻوڙي ڪاغذ يا ڪپڙي تي لڳائي وڃي ٿي.
پراڻي زماني ۾ جڏهن هر ماڻهوءَ لاءِ لکڻ عام نه ٿيو هو ته ڪيترا حاڪم ۽ بادشاهه صحيح ڪرڻ بدران پنهنجي خاص ”مهر“ نشاني طور هڻندا هئا ته جيئن عوام لاءِ ثبوت رهي ته هيءَ ڳالهه يا ڪم واقعي هن حاڪم جي آشيرواد سان ٿيو آهي. هاڻ انهن مُهرن بدران هرڪو پنهنجي صحيح استعمال ڪري ٿو. غريب غربو توڙي حاڪم يا رئيس، ويندي بئنڪ جا چيڪ ڪئش ڪرائڻ لاءِ هر هڪ پنهنجي مقرر ڪيل صحيح ڪري ٿو. وڌ ۾ وڌ ڪورٽ ۾ جاين جڳهين جي رجسٽريشن جي ڪاغذن تي صحيح ڪرڻ بدران يا آڱوٺو هڻڻ بدران ذاتي مهر (Seal) لڳائي وڃي ٿي، جنهن کي جپاني زبان ۾ Hanko هئنڪو سڏجي ٿو ۽ ڪٿي ڪٿي ان کي انڪان (Inkan) پڻ سڏجي ٿو.
هتي جپان ۾ گهر تي پارسل پهچائڻ وارو ٽپالي يا سامان آڻڻ وارو دڪاندار، پهچ جي رسيد تي صحيح کان وڌيڪ مهر هڻڻ لاءِ چوندو. جپان ۾ اڪثر هر ماڻهوءَ وٽ پنهنجي مُهر (Seal) ٿئي، جنهن تي ڪانجي لکڻيءَ ۾ سندس ذات اڪريل ٿئي. ڪڏهن ڪڏهن ذات سان گڏ نالو به نظر اچي ٿو. جپان ۾ رهندڙ فارينرن مان به ڪيترا ان قسم جي مهر (Hanko) ٺهرائي رکن.
جپاني ۾ استعمال ٿيندڙ هر مهر (Hanko) جي قيمت جو مدار ان جي مٽيريل، شڪل (Sample) ۽ سائيز تي ٿئي ٿو. سائيز جو مدار وري اکرن جي تعداد ۽ ڏکيائي تي آهي جو ڪانجي (شڪلين واري جپاني لکڻي) جا ڪي اکر سولا آهن ته ڪي تمام ڏکيا ۽ منجهيل، جن جي لکڻ (بلڪه جن جي شڪلين ٺاهڻ) تي گهڻي محنت ۽ ڪاريگريءَ جي ضرورت ٿئي ٿي.
هانڪو (جپاني مُهرون) گهڻو ڪري ٻن قسمن جون ٿين: گول ۽ چورس. گول ذاتي استعمال لاءِ ٿين ۽ چورس مختلف ادارن ۽ آرگنائيزيشن لاءِ. مثال طور آئون پنهنجي ذاتي استعمال لاءِ مهر ٺهرائيندس ته مون کي گول ٺهرائڻي پوندي، پر جيڪڏهن ڪو ڪنهن اداري يا سوسائٽي جي انچارج جي حيثيت سان ٺهرائي ٿو، جيئن ته سگا يا ميمڻ جماعت جي ڪنهن عهديدار جي حيثيت سان ته پوءِ اها چورس هانڪو (مهر) ٿيندي.
ڪي ڪي جپاني مهرون جن تي تمام گهڻو ٽُڪَ جو ڪم ٿئي ٿو ۽ بيحد اوچي مٽيريل مان ٺاهيون وڃن ٿيون، ويهه ٽيهه هزار روپين جي ماليت جون به ملن ٿيون. جپان ۾ نئين ڄاول ٻار کي هن جو نانو يا ڏاڏو تحفي ۾ اڪثر بئنڪ بڪ يا اوچي قسم جي هانڪو (مهر) تحفي ۾ ڏيندو آهي. جپان ۾ سرڪاري طرح ٻار جي بالغ ٿيڻ جي عمر ويهه سال آهي. بالغ ٿيڻ تي هو اها ڏاڏي يا ناني طرفان تحفي ۾ مليل مهر استعمال ڪري سگهي ٿو. ان کان اڳ ٻار پنهنجي ماءُ پيءُ جي مهر استعمال ڪن. ڪو ٻار اسڪول ۾ ڏنگائي ڪندو يا هوم ورڪ نه ڪندو ته ڪلاس ٽيچر کان مليل خط تي پنهنجي ماءُ يا پيءُ جي مهر هڻائي ايندو. يعني ٽيچر کي پڪ ٿئي ته هن جي ماءُ پيءُ کي خبر پئجي وئي. ائين ته ٻار پنهنجي ماءُ پيءُ کي ٻڌائڻ بنا هنن جي مُهر کڻي هڻي سگهي ٿو، پر هر هڪ جي مهر ايڏي قيمتي شيءِ آهي جو هو جان سان سانڍي رکي ٿو. جپاني ٻار کي ننڍي هوندي کان اهو سبق ڏنو ويندو آهي ته ڪو ڊاڪومينٽ پڙهڻ بنا مُهر نه هڻجي. ”دوستي ياريءَ ۾، بنا پڙهڻ جي، لڳايل مهر سر ڪپائي سگهي ٿي.“
”هن مون کي شاهدي طور مُهر هڻڻ لاءِ چيو. مون کي اها ڄاڻ به نه هئي ته اها مهر مون کي لکن جو قرضي بنائي ڇڏيندي.“
”ڪاغذ Attest ڪرڻ لاءِ مون دوست کي مهر هڻي ڏني. نتيجي ۾ منهنجي سڄي جائداد هن جي ٿي وئي.“ اهي هڪڙا عام جملا آهن، جيڪي جپان جي ڪورٽن ٻاهران ڪيترن ٺڳجي ويل جپانين جي واتان ٻڌبا جن ”بنا پڙهڻ“ جي اکيون پوري ٻين جي ڪاغذن تي پنهنجي مُهر هڻي ڏني. بهرحال اکيون پوري صحيح ڪرڻ جا اگرا نتيجا اسان به ننڍي هوندي کان انڊين ۽ پاڪستاني فلمن ۾ ڏسندا اچون ٿا.