ياڪوزا- جپان جي مافيا
جپان ۾ پيدا ٿيندڙ ’اوم‘ ڌرم جهڙا تخريبڪار ڌرم، سوسائٽيون ۽ ڪلب ننڍي پئماني تي هر وقت جنم وٺندا رهن ٿا، جن جا اڳواڻ ۽ ٽاپ جا ميمبر مختلف ڪاررواين ۾ حصو وٺن ٿا ۽ اهي جيڪي ملڪ ۽ ماڻهن لاءِ خراب ثابت ٿين ٿا، انهن تي حڪومت طرفان بندش وڌي وڃي ٿي يا اهي پنهنجو موت پاڻهي ئي مريو وڃن. ’اوم‘ ڌرم جو باني اساهارا پوليس جي اک کان بچي ويو ۽ ڪافي حد تائين تباهي آڻڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. پر ان کان به خوفناڪ ۽ خطرناڪ ياڪوزا (Yakuza) آهي، جيڪا ائين آهي، جيئن آمريڪا ۾ ”مافيا“ جنهن کان امن امان قائم رکڻ واريون ايجنسيون به ڊڄن ٿيون. جنهن شهر ڪوڪورا (فڪوئوڪا) ۾ رهان ٿو ۽ هي مضمون لکي رهيو آهيان، اهو ته ڄڻ ياڪوزا وارن جو ڳڙهه آهي. ان ڪري هن تر جي ماڻهن کي جپان جي ٻين شهرين کان وڌيڪ خوف رهي ٿو. اسڪول ۾ ايندڙ مائرن جي ڪچهريءَ جو عام عنوان ياڪوزا ۽ ان جي وارداتن جون خبرون هونديون آهن. ”فلاڻي علائقي ۾ اسين اڪيليون نه ٿيون وڃون، اتي ياڪوزا وارن جو اثر گهڻو آهي.“ هو ٻڌائينديون آهن. ”فلاڻي اسڪول ۾ گهڻا ٻار ياڪوزا جي ميمبرن جا آهن، ان ڪري اسين پنهنجا ٻار ان ۾ موڪلڻ نه ٿيون چاهيون، متان اسان جي ٻارن کي به غلط ڪمن ۾ Involve ڪيو وڃي.“ ياد رهي ته ياڪوزا جا غنڊا (Gangsters) ڏوهن جا ڪم ٻارن کان ڪرائين ٿا، جيئن پڪڙجڻ تي انهن کي سزا نه ملي يا گهٽ ملي.
ياڪوزا بابت هڪ دفعي ايسٽرن ايڪانامڪ رويو ۾ آيو هو ته:
"Yakuza is Japan's organized crime syndicate, which resembles the mafia. Both thrive on extortion, the protection rackets and giving public what it wants"
ياڪوزا اها ڏوهارين جي گئنگ آهي، جنهن جي وجود کان جپان انڪار ڪري نٿو سگهي. جپان جي سرڪاري گائيڊ بڪ ۽ عام معلومات ۾ به ان بابت لکيل ملي ٿو. هنن جي ڏوهن جو طريقه ڪار اهڙي Organized نموني جو آهي جو هنن جا ڏوهه ثابت ئي نٿا ٿين. هو کلئي عام پريس ڪانفرنسون ڪن ٿا ۽ ماڻهن ۽ حڪومت کي پنهنجي نيڪ هجڻ جو Image ڏين ٿا. نون ميمبرن کي پنهنجي هن سينڊيڪيٽ ۾ داخل ڪرڻ جي فنڪشن جا دعوتناما ڇپرائي ماڻهن کي ظاهر ظهور ڏين ٿا. بقول Economist هفتيوار رسالي جي:
"Being a Yakuza (gangster) is a legitimate profession in Japan."
ياڪوزا جا مختلف شهرن ۾ هيڊ ڪوارٽر آهن، جن جي ٻاهران وڏن اکرن ۾ سندن نالو لکيل آهي. ميمبرشپ لاءِ به هو کليو کلايو اخبارن ۾ اشتهار ڏين ٿا ۽ بقول ياڪوزا وارن جي ته هنن جا نوي هزار ميمبر آهن. ياڪوزا جي ميمبرن جي شرلاڪ هوم وانگر هڪ خاص Look ٿئي ٿي ۽ سندن جسم تي Tatoo جا نشان اُڪريل ٿين ٿا. هونءَ ته ڪنهن زماني ۾ ياڪوزا جي ميمبرن جي پنجابي فلم جي هيرو وانگر سٺي ناموس هئي، جو هنن جو ڪم پاڙي جي ”مائرن ڀينرن“ جي عزت بچائڻ ۽ غريبن جي جائداد جو خيال ڪرڻ هو. پر هاڻ هنن جو اهم ڪم ڌاڙا، خون، ڦرون، اغوائون ڪري امير ماڻهن مان ناڻو ڪڍڻ آهي.
ٻي جنگ عظيم کان پوءِ آمريڪي فلمون ۽ ناول پڙهي ياڪوزا جا ميمبر به آمريڪا جي غنڊن وانگر پنهنجو ڏيک ڏيڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳا ۽ اڄ هنن جي سڃاڻپ ڪارو سوٽ ڪوٽ، اڇي قميص، ڪارو چشمو ۽ فوجين جهڙي هيئرڪٽ ٿي پئي آهي. ياڪوزا آرگنائيزيشن جي ميمبر ٿيڻ لاءِ ڪوبه خاص شرط ناهي. ڪنهن به شهر جو يا ملڪ جو ماڻهو ان جو ميمبر ٿي سگهي ٿو، چاهي ڪو ننڍو ٻار هجي، جنهن کي ماءُ پيءُ ڪڍي ڇڏيو هجي، يا اهڙا ٻار هجن جن کي پڙهڻ يا ڪو ڌنڌو ڪرڻ لاءِ پئسو نه هجي يا چين يا ڪوريا کان جپان آيل رفيوجي (پناهگير) هجي. ياڪوزا هر ان ماڻهوءَ جو خيال رکڻ جو ذمو کڻي ٿي جيڪو اڪيلو، بيڪار ۽ نڪمو محسوس ڪري ٿو يا هو پاڻ کي (يا سوسائٽي هن کي) Misfit سمجهي ٿي.
ياڪوزا جي لفظي معنيٰ ”اٺ، نو، ٽي“ آهي. جپانيءَ ۾ Ya معنيٰ 8، Ku معنيٰ 9 ۽ Za معني 3. انهن سڀني انگن جو جوڙ 20 ٿيو، جيڪو جپاني ڪارڊن جي راند Oicho-Kabu ۾ بيڪار عدد آهي، جيئن تاش جي پتي ۾ ٽيونجاهون ڪارڊ ”جوڪر“ آهي، جنهن جي ڪا حيثيت نه آهي. ان انگ 20 مان هن گئنگ جو نالو جڙيو آهي، معنيٰ بيڪار ماڻهو- اهو ماڻهو جنهن جو سوسائٽيءَ ۾ ڪو قدر نه هجي.
ياڪوزا جو اصل ڪم چون ٿا ته 1612ع کان شروع ٿيو، جڏهن ڪجهه ماڻهو جيڪي Kabuki Mono سڏبا هئا، يعني ”چريا مست“ . اهي عجيب چرين جهڙا ڪپڙا ۽ وڌيل وارن سان تلوار کڻيو پيا هلندا هئا، جنهن تنهن کي ڊيڄاريندا وتندا هئا ۽ ڪنهن کي ماريندي به دير نه ڪندا هئا. پر هنن جي هڪ ٻئي سان ٻڌي ۽ وفاداري ايتري هئي جو پنهنجي ساٿيءَ جي بچاءَ لاءِ پنهنجي مائٽ کي به ماري رکندا هئا.
بهرحال ياڪوزا وارا پنهنجو لاڳاپو انهن ’ڪابوڪي- مونو‘ سان جوڙڻ بدران Machi- Yakko سان جوڙڻ چاهين ٿا. ماچي ياڪو معنيٰ ’شهري نوڪر‘ يعني شهر ۾ امن امان رکڻ وارا آفيسر. هنن کي پنهنجا ڪم ڪاريون ۽ دڪان هئا. ڪابوڪي مونو جهڙن چرين، ڇڙواڳن ۽ لوفرن کي مار موچڙو ڪري هنن پاڙي جي ماڻهن کي سک جو ساهه کڻڻ ڏنو ٿي ۽ هنن ’ماچي ياڪو‘ وارن پنهنجو پاڻ کي انگلينڊ جو رابن هڊ سمجهيو ٿي، جنهن شهزادي جان ۽ ناٽنگهام جي پوليس سان مقابلو ڪري عوام کي خوش رکيو ٿي. ٻين لفظن ۾ ڏاڍن ۽ بدمعاشن کي ڦُري غريب ۽ بيوس ماڻهن کي خوش ڪيو ٿي.
ياڪوزا ۾ شامل ٿيڻ بعد ميمبرن کي سختيءَ سان پنهنجي گئنگ ليڊر جو حڪم مڃڻو پوي ٿو. ڪوبه غلط ڪم ڪرڻ تي يا ليڊر جي حڪم نه مڃڻ تي هن کي پنهنجي هٿ جي هڪ آڱر وڍي پنيءَ ۾ ويڙهي پنهنجي گئنگ ليڊر ڏي معافي لاءِ موڪلڻي پوي ٿي. اهڙي طرح ٻيو دفعو ڏوهه ڪرڻ تي ٻي آڱر ڪپي موڪلڻي پوي ٿي. وڏي ڏوهه تي يا سڄي سوسائٽيءَ جي خلاف ڪم ڪرڻ تي هن کي قتل ڪيو وڃي ٿو.
ياڪوزا وارن جو وڏو يعني گئنگ جو ليڊر پيءُ برابر سمجهيو وڃي ٿو ۽ کيس Oyabun سڏين معنيٰ بابو- God Father. هن جي هيٺان جيڪي آهن، اهي Walkashu (ٻار) ۽ ڪيو دائي (Kyodai) ڀائر سڏجن ٿا. هر ميمبر جو ڪم پنهنجي اويابون (پيءُ) جون اکيون پوري چيو مڃڻو آهي ۽ ان جي عيوض هو کين هر خطري کان بچائي ٿو. Oyabun پنهنجي علائقي جي ميمبرن جو ديوتا آهي، جنهن جو هر لفظ قانون جي حيثيت رکي ٿو. هر ميمبر کي هن جو حڪم بنا سوچي سمجهي مڃڻو آهي، چاهي کڻي ان ۾ موت سامهون نظر اچي رهيو هجي.
اويابون جي هٿ هيٺ هڪ صلاحڪار پڻ ڪم ڪري ٿو، جنهن وٽ ڪيترائي وڪيل، اڪائونٽنٽ ۽ سيڪريٽري ڪم ڪن ٿا.
پوليس جي انگن اکرن موجب ياڪوزا جي هر چئن ميمبرن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ٽي اهم آهن، جن کي اسڪول مان ڪڍيو ويو آهي يا امتحانن ۾ فيل ٿيا آهن. اهو ملڪ جتي تعليم تي سڀ کان گهڻو زور آهي ويندي ڀنگي ٿيڻ يا عمارتن جا شيشا صاف ڪرڻ لاءِ به انهن کي نوڪري ٿي ملي، جيڪي پڙهيل ڳڙهيل آهن، اتي ياڪوزا اسڪولن مان نڪتل ٻارن ۽ امتحان ۾ فيل ٿيندڙن کي حفاظت ۽ سڃاڻپ ڪارڊ ڏئي ٿي ۽ چڱو خاصو پگهار پڻ ڏئي ٿي، جنهن تي هن جو گذر سفر ٿي سگهي ٿو. ياڪوزا جي ڪُڌن ڪمن ۽ غلط تعلقات بابت فلم پڻ ٺهي چڪي آهي ۽ ڪتاب ته ڪيترائي لکجي چڪا آهن. هڪ اهڙو دلچسپ ڪتاب ٻه چار سال اڳ پڙهيو هوم، جيڪو ڊئوڊ ڪاپلان ۽ اليڪ ڊبرو جو گڏ لکيل آهي ۽ آمريڪا جو ڇپيل آهي. ڪتاب جو عنوان هو:
"Yakuza- the Explosive Account of Japan's Under World"
ياڪوزا بابت هڪ ٻي ڳالهه ته هن جا سڀ ميمبر مرد آهن. فقط هڪ عورت جيڪا ياڪوزا جي ڪمن ۾ ڀاڱي ڀائيوار ٿئي ٿي، اها اويابون جي زال هوندي آهي. ياڪوزا جو اهو چوڻ آهي ته عورتون جسماني طرح ڪمزور ٿين ٿيون، هو دل ۾ راز نه ٿيون رکي سگهن، ان ڪري انهن کي ياڪوزا جي ڳجهين ڳالهين کان پري رکڻ کپي. هونءَ به توهان کي هيستائين ڄاڻ ٿي چڪي هوندي ته جپاني سوسائٽيءَ ۾ غريب عورت جي حيثيت ڇا آهي؟