جپان جو اعليٰ تعليم يافته ۽ امير معذور
همت، دليري، اڳتي وڌڻ جو جذبو ۽ پنهنجو پاڻ کي هر حال ۾ خوش رکڻ جو مدار انسان جي فقط جسماني صحت مندي ۽ بدني طاقت ۽ سونهن تي نه آهي. روزمره جي زندگيءَ ۾ اسان اڪثر اهڙا مثال ٻڌندا آهيون، جن ۾ ڪيترائي مرد جسماني طرح معذور هجڻ جي باوجود تعليم حاصل ڪري رهيا آهن يا ٻئي تي بار بڻجڻ بدران هو پاڻ ئي پورهيو ڪري پيٽ گذر ڪري رهيا آهن. انهن ۾ ڪي نابين هوندا ته ڪي هٿن پيرن کان لولا لنگڙا. اهڙي طرح عورتون پڻ.
جپان جي هڪ نوجوان کي سڃاڻان جنهن کي ڄائي ڄم کان هٿ پير نه آهن. سندس ٻئي ٻانهون ٺونٺين تائين آهن ۽ ٽنگون گوڏن تائين. هو هڪ ڀڀري مثل آهي، پر هن کي ان جو ذري برابر به ڏک ناهي. بس رب پاڪ هن کي ائين خلقيو. هو چاهي ڪيترو به روئي ڌوئي پر هن کي ائين ئي رهڻو پوندو. پوءِ ڇو نه زندگيءَ جا ڏهاڙا خوشيءَ ۾ گذاري. هو گوڏن تي ڊوڙي ٿو. نه فقط ڊوڙي ٿو، پر بيس بال ۽ فوٽ بال کيڏي ٿو. پين کي ڳل ۽ ٺونٺ جي وچ ۾ جهلي لکي ٿو ۽ هن عذر وارن (Handicap) ٻارن جي اسڪول ۾ پڙهڻ بدران عام ٻارن جي اسڪول ۽ ڪاليج مان پڙهي ٽوڪيو جي نامياري يونيورسٽي واسيدا (Waseda University) ۾ داخلا حاصل ڪئي. ويجهڙائيءَ ۾ هو پنهنجي لکيل ڪتاب ڪري سڄي دنيا ۾ مشهور ٿي ويو آهي. سندس سڄو نالو اوتوتاڪي هيرو (Ototake Hirotada) آهي، پر پيار مان کيس هرڪو ”اوتو“ سڏي ٿو.
اوتو 1976ع ۾ ٽوڪيو ۾ ڄائو. پاڻ چئن سالن جو هو ته مون کي پاڪستان جي سفير ظفر شيخ ڏيکاريو. ظفر انهن ڏينهن ۾ ٽوڪيو جي سفارتخاني ۾ فرسٽ سيڪريٽري هو. انهن ڏينهن ۾ هلندڙ فلو جي بچاءَ لاءِ اسان پنهنجن ٻارن کي سيون هڻائڻ لاءِ ٽوڪيو جي گنزا واري اسپتال ۾ آياسين ته ظفر اتي اسان کي اوتو ڏيکاريو، جيڪو ان وقت چئن سالن جو هو. کيس سندس آرڪيٽيڪٽ پيءُ سيون هڻائڻ لاءِ گاڏيءَ ۾ کڻي آيو هو.
اڄ 24 سالن بعد ٽوڪيو کان ڏور ڪيوشو ٻيٽ جي هن شهر ڪوڪورا ۾ ويهي جڏهن اوتو جون خبرون مقامي توڙي دنيا جي اخبارن ۾ پڙهان ٿو ته تعجب لڳي ٿو ته هن جپان جهڙي ملڪ ۾ جتي معذور ماڻهن جي نه اها پرگهور لڌي وڃي ٿي ۽ نه انهن لاءِ دل ۾ اها خاص جاءِ پيدا ڪئي وڃي ٿي (جيڪا سئيڊن، ناروي ۽ يورپ جي ڪيترن ملڪن ۾ تمام گهڻي آهي) هن دلشڪستو ٿيڻ بدران حالتن سان مقابلو ڪيو ۽ پڙهائي دوران نه فقط خوش مزاج ۽ کلڻو ملڻو شاگرد ٿي رهيو، پر سٺين مارڪن سان پاس به ٿيندو رهيو. تڏهن ته کيس ٽوڪيو جي واسيدا يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ملي.
سندس آتم ڪهاڻي جو جپانيءَ ۾ لکيل ڪتاب Gotai Fuanzoku (جنهن جي لفظي معنيٰ کڻي چئجي ”اڻ سڌا هڏ گڏ“) جپان ۾ سڀ کان گهڻو وڪرو ٿيڻ کان علاوه ڪورين، چيني، فرينچ ۽ هاڻ انگريزي زبان ۾ "No Body is Perfect" جي نالي سان ترجمو ٿي چڪو آهي. اهو ڪتاب ’بيسٽ سيلر‘ لسٽ تي ڪيترائي هفتا رهيو ۽ 45 لکن کان مٿي وڪرو ٿي چڪا آهن. ڪتاب جي هن معذور ليکڪ ان ۾ پنهنجي احوال سان گڏ عوام کي، خاص ڪري جپانين کي معذور ماڻهن جي حقن جي ياد ڏياري آهي ته هنن کي قدرت جي طرفان بدنصيب سمجهڻ بدران سندن خيال رکيو وڃي ۽ سهولتون مهيا ڪيون وڃن. اوتو پنهنجي ڪتاب ۾ هڪ هنڌ لکي ٿو:
"In Japan, everyone just assumes that the disabled are people you feel sorry for. But I am not pitiful. I enjoy my life, and I want to tell people that."
جنهن بيماري ڪري اوتو تاڪي کي هٿ پير نه ٿيا، ان جو نالو Tetra- Amelia ٻڌائين ٿا. ڄمڻ وقت اوتو جي پيءُ اوتو کي ماءُ کان مهينو کن لڪائي رکيو، جيئن هڪڙو عذر وارو ٻار ڏسي هن کي صدمو نه رسي، پر چون ٿا ته جڏهن ماءُ جي اڳيان اوتو کي آندو ويو ته اوتو جو سهڻو چهرو ڏسي هن جي وات مان ”ڪوائي ديس“- ڇا ته سهڻو آهي نڪري ويو. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته اوتو ننڍي هوندي کان سهڻو ٻار آهي. جهڙو به هن جو جسم آهي، پر هو اوچيون قميصون پائڻ جو شوقين آهي- خاص ڪري مارگريٽ هوويل جون هن جون دلپسند قميصون آهن. هو هر وقت مرڪندو رهي ٿو ۽ بقول سندس:
"Being handicapped is a little inconvenient, but it doesn’t make me un happy".
هن جو گهڻو وقت اليڪٽرڪ ڪرسيءَ تي گذري ٿو ۽ لکڻ پڙهڻ به ان ئي ڪرسيءَ تي ڪري ٿو. هو ان ئي خيال جي پرچار ڪري ٿو ته مون جهڙن معذور ماڻهن جي ڪوبه صحيح جسم وارو ماڻهو سٺي طرح وڪالت ڪري نه سگهندو. ان ڪري معذور ماڻهن جي حقن لاءِ مون جهڙن معذور ماڻهن کي ئي وڙهڻو پوندو.
اوتو اها ڳالهه به مڃي ٿو ته هڪ معذور ماڻهو مجبور رهي ٿو. ڪنهن کي ڪو عذر ٿيڻ سٺي ڳالهه ناهي، پر ساڳي وقت ان کي سبب بڻائي ماٺ ڪري ويهڻ به سٺي ڳالهه ناهي. پنهنجي ڪتاب ۾ هڪ هنڌ لکي ٿو:
"I don't suppose a disability is actually an asset in too many people's eyes, but don't let that stop you. In the end, it all comes down to what you, as a person, have to offer".
اوتو تاڪي اسڪول، ڪاليج ۽ يونيورسٽيءَ جي پڙهائيءَ مان واندو ٿي ويو آهي ۽ سندس لکيل ڪتاب کيس دولت ۽ ناموس به ڏني آهي ۽ هاڻ هن جو اڳتي جو پروگرام ڇا آهي. بنا ڪنهن شڪ شبهي جي هن جا Ambitions اهي ئي عام آهن، جيڪي ٻين ماڻهن جا ٿيڻ کپن. ايشيا ويڪ رسالي جي نمائندي جڏهن اهو سوال اوتو کان پڇيو ته جواب ۾ هن چيو:
"I would like to be married and have kids".
(آئون شادي ڪرڻ ۽ ٻارن وارو ٿيڻ چاهيندس.)
اوتو جون وڌيڪ خبرون ۽ تصويرون ساڻس وري ملاقات ڪرڻ بعد ٻئي مضمون ۾ ئي لکي سگهندس، جنهن ملاقات لاءِ ٽوڪيو ۾ رهندڙ روهڙيءَ جي قاضي طفيل کي چيو اٿم. طفيل ٽوڪيو ۾ اسان جي ملڪ جي سفارتخاني ۾ ٻن سالن کان سيڪريٽري آهي. آسٽريليا ۾ رهندڙ منهنجي ڪئڊٽ ڪاليج جي ڪلاس ميٽ اقبال قاضي ۽ اسان جي دلپسند ليکڪ جليل قاضي (امر جليل) جو هو مائٽ آهي.