گيشائن بابت ڪجهه وڌيڪ ڳالهيون
گيشائن جي زندگيءَ تي ڪيتريون ئي ڪهاڻيون (عشقيه توڙي الميه)، افسانا، ڪتاب ۽ فلمون ٺهي چڪيون آهن. گهڻيون ڪهاڻيون ۽ ڪتاب يورپ ۽ آمريڪا جي ماڻهن جا لکيل آهن. مغربي ماڻهو، جيڪو هر شيءِ کي خريد و فروخت جي نگاهه سان ڏسي ٿو ۽ هن لاءِ عورت (خاص ڪري ايشيا جي غريب ملڪن جي عورت) پڻ پئسن جي بدلي ۾ حاصل ڪرڻ جي Commodity آهي، اهو هتي جپان ۾ گيشا وٽ پهچيو سخت ناڪام ٿئي ٿو. هو پئسي جو گهڻو ئي زور لڳائي ٿو، عشق جو چڪر پڻ هلائي ٿو پر گيشا جو فقط وقتي پيشيورانه قرب ته حاصل ڪري سگهي ٿو پر هن کي هميشه لاءِ پنهنجو نٿو ڪري سگهي.
گيشائن جي لاءِ جپان جا ماڻهو توڙي گائيڊ بڪ اسان جهڙن بيوقوف ڌارين کي خبردار ڪندا رهن ٿا ته هي سهڻن وڳن، خوبصورت ميڪ اپ، اعلى ڄاڻ رکندڙ ۽ اتم اتاهن ادب آدابن کان واقف، جپان جون هي تربيت يافته عورتون، جيڪي گيشائون سڏجن ٿيون، اهي ڪي رنڊيون کَنڊيون نه آهن پر روايتي جپاني آرٽسٽ “Traditional Japanese Artist-Entertainer” آهن، جن جو ڪم امير مردن جي محفل يا ميٽنگ ۾ ويهي ڪچهري، راڳ روپ يا ناچ گاني ذريعي شام جا ڪجهه ڪلاڪ وندرائڻ آهي. دئٽ از آل! ان سروس جو هو ڪلاڪن، بلڪه منٽن جي حساب سان ڳاٽي ٽوڙ ملهه وٺن ٿيون.
اهي معزز مرد حضرات جيڪي گيشائن جي محفل ۾ گهڻو پيئڻ يا مستيءَ ۾ اچڻ سان ڇيڳرا ٿيو پون، اُهي دلپشوري لاءِ شهر جي ڪنهن نائيٽ ڪلب، ڪئبري ڊانس يا ريڊ ايريا ۾ وڃي سگهن ٿا_ جن شين سان جپان ڀريو پيو آهي (يا جيستائين جپان غريب هو ته ڀريو پيو هو، هاڻ اهڙن اڏن جي ٿورڙائي ضرور ٿيندي وڃي.) بهرحال هڪ گيشا توهان سان شام ته ملهائي سگهي ٿي پر رات هرگز نه. ان ڪري گيشائن کي جپان ۾ Evening Entertainer سڏجي ٿو. جيئن هڪ ٽي وي يا فلم جي فنڪاره يا ائڪٽريس کي اسان Prostitute نٿا سڏي سگهون، جو هوءَ هڪ آرٽسٽ آهي. هوءَ ائڪٽنگ جي هنر جي ڄاڻو آهي. اهڙيءَ طرح گيشا به آرٽسٽ آهي، بلڪه لفظ ”گيشا“ جي معنى ئي ”هنرمند عورت“ آهي. هوءَ ناچ گاني ۽ سُرندي وڄائڻ کان وٺي چانهه يا ساڪي (جپاني شراب) پيارڻ، ڪچهري جاري رکڻ ۽ روزمره جي مڪاني ۽ بين الاقوامي خبرن کان واقفڪار آهي. هوءَ مردن جي بور کان بور ڳالهه کي به وزن ڪرائي ٿي ۽ مُرڪي کين اهو احساس ڏياري ٿي ته هو وڏي دلچسپ شخصيت جا مالڪ آهن ۽ هو بيحد سٺيون ڳالهيون پيا ڪن. پاڻ به هنن ۾ دلچسپي رکي سندن دل خوش ڪري ٿي ۽ ارادتن يا غير ارادتن رکي رکي پنهنجي ڪمونو ڊريس جي تهن کي ٿورو هٽائي ڪڏهن ڪڏهن کين پنهنجي ٻانهن جا ڏورا ۽ وارن کان صاف ڪڇون ڏيکاري ٿي ته ڪڏهن سٿرن جي جهلڪ سان سندن اکيون ٺاري ٿي_ جنهن کي پاڻ گرمائڻ به چئي سگهون ٿا. ۽ پوءِ مقرر وقت- ڪلاڪ، ٻه يا اڍائي گذرڻ تي هوءَ متل محفل ڇڏي پنهنجي گيشا گهر رواني ٿي وڃي ٿي، يا جي ڪنهن ٻئي هنڌ Appointment اٿس ته ان هوٽل، ڪلب يا چانهه گهر ڏي رواني ٿي وڃي ٿي.
گيشا هڪ سستي قسم جي ناچڻي يا رنڊيءَ وانگر پنهنجي خدمت جو ملهه اڳواٽ يا وڃڻ وقت هرگز نٿي وٺي. هوءَ ان وقت پئسن جي ڳالهه آڻڻ بدران شان سان اٿي وڃي ٿي. سندس خدمت جو چِٺو (بل) گيشا گهر جي مالڪڻ- جيڪا ان گيشا جي مسٽريس، باس يا ”ماما سان“ آهي، طرفان ميزبان يا ڪمپنيءَ ڏي هفتي ڏيڍ کان پوءِ موڪليو وڃي ٿو، جيڪو ڪجهه هن ريت ٿئي ٿو؛
”ميشرس سوني اليڪٽرانڪ ڪمپني اوساڪا جي نالي مس فلاڻي گيشا جي ٻن ڪلاڪن لاءِ ڏنل خدمتن جو بل جيڪي هُن مانواري ڪمپنيءَ جي معزز مهمانن جي شام بهتر نموني وندرائڻ لاءِ سرانجام ڏنيون.“
گيشا مس فلاڻي جي ميڪ اپ، تياري ۽ سواري جا 20 هزار يين.
مانوارن مهمانن کي کِلي کيڪارڻ جا 10 هزار يين.
مهمانن سان خبرون چارون ڪرڻ جا 10 هزار يين.
مهمانن جا بيئر سان گلاس ڀرڻ جا 15 هزار يين.
پندرهن منٽ نچڻ ۽ پندرهن منٽ ڳائڻ جا 25 هزار يين.
ساميسن (جپاني سُرندو) وڄائڻ جا 15 هزار يين.
ٻي ننڍي ننڍي اُٿ ويهه (مهمانن کي ٽشو پيپر ڏيڻ، مهمانن کي آرام سان ويهڻ لاءِ گادي کڻي ڏيڻ وغيره) جا 35 هزار يين.
جملي بل هڪ لک ٽيهه هزار يين.
يعني انهن ٻن ڪلاڪن جي خدمت جي في ٿي پنجهٺ هزار رپيا (ڇو جو اڄ ڪلهه هڪ رپئي ۾ ٻه يين آهن.) ان مان گيشا جو هڪ هڪ پَلُ مهانگو هجڻ جو اندازو لڳائي سگهجي ٿو ۽ ان قسم جا خرچ سوني، ٽويوٽا ۽ ياشيڪا جهڙيون امير ڪمپنيون ۽ ماڻهو برداشت ڪري سگهن ٿا. اهي به اهڙا خرچ سوچي سمجهي انهن گراهڪن لاءِ ڪن ٿا جيڪي سندن پراڊڪٽ جي لکين ڊالرن ۾ خريداري ڪن ٿا. جيئن اسان وٽ دڪاندار ان گراهڪ کي ئي ٻه ٻه ڪوڪا ڪولائون پياريندو جنهن مان هن کي ڪمائڻ جي اُميد هوندي يا جيڪو کانئس ڳري اگهه تي خريداري ڪري چڪو هوندو.
جپاني ڪمپنيءَ جا مهمان جيڪڏهن هتي جا جپاني ئي آهن ته هو گيشا جي ڪلچر کان ڀلي ڀت واقف آهن ته گيشا جي مرڪ يا سندس مهمان جي هر ڳالهه ۽ ادا کي پسند ڪرڻ ۽ مٿانئس اکين اکين ۾ قربان ٿيڻ پٺيان هن جي پيشيورانه تربيت آهي ۽ اهو جادو فقط انهن ٻن ٽن ڪلاڪن لاءِ محدود آهي، جنهن لاءِ گيشا کي payment ٿيڻ جو وعدو ڪيو ويو آهي. مقرر وقت (ڀاڙي تي ڪٿيل ڪلاڪ) گذرڻ بعد ”جوڳي نه ڪنهن جا مِٽ“ وارو حساب هوندو آهي ۽ جپاني مهمان ”رات گئي بات گئي“ بلڪه شام جي پوري ٿيڻ تي ان سهڻي ۽ سهاني شام جون يادون، اتي ئي ان هوٽل جي هال ۾ وڇايل تيتامي (تڏي) تي ئي ڇنڊي اٿي کڙا ٿيندا آهن. پر مهمانن ۾ جي يورپي يا آمريڪن آهن ته هن مشرقي ڪلچر ۽ فضا جي ڄاڻ هجڻ جي باوجود هنن مان ڪو هڪ اڌ گيشا جي هنن عارضي ادائن جو تاب نه جهلي يا انهن کي هميشه لاءِ جو تصور ڪري هو غلط فهمي (بلڪه خوش فهميءَ) جو شڪار ٿي ويندو آهي. هڪ اهڙي غلطي جي بنياد تي منهنجو ترجمو ڪيل ناول ”ٽوڪيو جي گيشا“ (مس سدا بهار چنبيلي) آهي، جنهن ۾ آمريڪا کان آيل هڪ انجنيئر پهرين دعوت ۾ ئي گيشا جي انهن پيشيورانه ادائن کي حقيقت تي مبني سمجهي هن کي هميشه لاءِ دل ڏئي ويهي ٿو ۽ وتي ٿو هن پويان خرچ ڪندو. جپاني ڪمپنيءَ جي مجبوري هي آمريڪن انجنيئر آهي ۽ هن آمريڪن نوجوان جي ڪمزوري اها هڪ خاص گيشا مس سدا بهار چنبيلي آهي جيڪا ٽوڪيو جي اعلى ترين گيشا هجڻ ڪري سندس منٽ منٽ جو ڳالهائڻ هزارين رپيا آهي، جيڪو خرچ جپاني ڪمپني برداشت ڪندي ڪندي ڏيوالپڻي ۾ هلي وڃي ٿي. ڪمپني گهڻو ئي چاهي ٿي ته سندن مانَ وارو آمريڪن مهمان (جنهن جي معرفت هنن کي پنهنجي ڪمپنيءَ جي اليڪٽرانڪ پراڊڪٽ جي آمريڪا ۾ Sale وڌائي وڏو فائدو حاصل ڪرڻو هو اهو) ان گيشا بدران ڪنهن هيٺاهين درجي جي ناچڻي، ڳائڻي يا اڃا به وڌيڪ عيش ڪرائڻ واري ڪنهن فاحشه (جنهن جو اگهه گيشا جي اگهه کان ڪئين دفعا گهٽ ٿئي ٿو) تي راضي ٿي وڃي. پر هو ان ئي غلط فهميءَ ۾ رهيو ته گيشا کيس دل سان چاهي ٿي ۽ هن جي سڏڻ تي ايندي رهي ٿي. هن کي اها خبر ئي نه ته هر دفعي هن وٽ اچڻ جو لکن ۾ بل ڪمپنيءَ طرفان گيشا جي مسٽريس (موڪلڻ واري پوڙهيءَ) ڏي گيشا گهر روانو ٿئي ٿو.
ائين به نه آهي ته گيشائن کي فقط وڏيون ڪمپنيون پنهنجن مهمانن کي وندرائڻ لاءِ مسواڙ تي (يا کڻي چئجي ته هنن جي مقرر ٿيل في يا اگهه تي) Hire ڪن ٿيون پر ڪي ڪي جپاني بزنيس مين، ڪارخانيدار يا زميندار، جهازن جا مالڪ يا سرڪاري ڪامورا اهڙا به آهن، جيڪي فقط پنهنجي دل وندرائڻ لاءِ اعلى قسم جي گيشائن کي Engage ڪن ٿا ۽ انهن امير ماڻهن جي بار بار ساڳي گيشا کي گهرائڻ ۽ ان تي وڏو خرچ ڪرڻ تي اها گيشا پهرين ترجيح هميشه ان سيٺ کي ڏئي ٿي ۽ جپان ۾ ڪنهن ناليري گيشا کي ڳوٿريون نوٽن جون ڏئي پاڻ لاءِ Reserve ڪرڻ Status Symbol آهي. يعني ان مان اُن ماڻهوءَ جي دولت، بلند معيار ۽ اعلى سماجي رتبي جو ڏيک ملي ٿو. چوندا، فلاڻي همراهه جو ڌنڌو سٺو هلڻ لڳو آهي. کيس لوڪل جپاني ڪار بدران جرمن مرسڊيز ڪار آهي. وڌيڪ سٺو ڌنڌو ٿيڻ تي چي، ”فلاڻي کي هن هن شهر ۾ پنهنجا بنگلا ۽ گاڏيون آهن. نوڪر چاڪر، بورچي ۽ چوڪيدار آهن. ڪمپني جي اڃا به وڌيڪ ڪمائي ٿيڻ تي ان جو مالڪ گيشا رکي ٿو.
پنهنجي هڪ ڪتاب ”جپان جن جي جيءَ سان“ ۾ لکي چڪو آهيان ته ڪيترن پوڙهن اميرن جون زالون به اهو پسند نه ڪنديون ته سندن مڙسالو سج لهڻ کان اڳ گهر اچي نڪري ۽ پاڙي وارن کي شڪ پوي ۽ طعنو ڏين ته ڌنڌي ۾ نقصان پئجي ويو آهي ڇا؟ امير ۽ وڏي سيٺ جي شام ته گيشا سان گڏ ڪنهن ٽي هائوس يا ريسٽورنٽ ۾ گذرڻ کپي ۽ واقعي جيڪو پنهنجي شام ڪنهن گيشا سان ٿو گذاري، لکاپتي يا ڪروڙ پتي ته ڇا ارب پتي ئي هوندو، جيڪو هن ڌارئين عورت جي فقط ڪجهه ڪلاڪن جي مرڪ ۽ مٺين ڳالهين پٺيان ايڏو ڌن دولت خرچ ڪري ٿو.
اهو بار بار چيو وڃي ٿو ۽ ان ۾ گهڻي ڀاڱي حقيقت آهي ته گيشا جو ڪم ڪچهري، راڳ، سُرندي يا ناچ جهڙين شين سان معزز مردن کي وندرائڻ آهي. گيشا جو بستر يا وهاڻي سان تعلق ناهي. هن جو عشق يا دل لڳائڻ سان واسطو ناهي پر اها سؤ سيڪڙو ڳالهه صحيح به نه آهي. گيشائون به انسان آهن. هنن جي سيني ۾ به هڪ جذبات سان پُر دل آهي. هو Entertainment جي سفر ۾ ڪنهن هنڌ ڪنهن کي دل به ڏيو وجهن پر اهو آهي ته ان لاءِ هو بيحد امير ترين (پوءِ اهو توڙي کڻي وڏي عمر جو هجي) مرد ڳولين ٿيون، جيڪي هنن جا نه فقط انگل آرا کڻي سگهن، مستقبل جا خرچ برداشت ڪري سگهن پر انهن گيشائن جي مالڪياڻين کي، جن هنن کي ننڍي لاڪون پالي وڏو ڪيو، کين مختلف هنر سيکارڻ لاءِ محنت ۽ پئسو خرچ ڪيو، ان جي به بمع فائدو ادائگي ڪري سگهن.
جيئن ئي گيشا پوڙهي ٿيڻ لڳي ٿي ته هن جي مالڪڻ جيڪا ”ماما سانَ“سڏجي ٿي، ڪجهه اهوئي چاهي ٿي ته هاڻ ڪو گرو گنجو، پوڙهو سيٺ بُل ۾ اچي وڃي، جنهن سان هن کي وڪڙائي ڇڏجي، جيئن هيءَ به وڃي خوشحال گهريلو زندگي گذاري ته کيس (ماما سان کي) به سندس باقي اجورو لم سم پئسن ۾ ملي وڃي. اهڙو ڪو پوڙهو امير سيٺ يا وڏيرو جپان ۾ ڦاسائڻ ڪو ڏکيو ڪم نه آهي. جپان ۾ لکين ڪمپنيون آهن جن جا امير مالڪ انهن گيشائن پٺيان ئي ڦرندا رهن ٿا ۽ گهڻو خرچ ڪرڻ ۽ هڪ ئي گيشا جي حاضري ڀرڻ ڪري پوءِ اها گيشا ٽَل شَل سان کين هٿڙو به گهمائڻ ڏئي ٿي ته اڳتي هلي هن کي رات ٽِڪڻ لاءِ به چوي ٿي. اها ٻي ڳالهه آهي ته ڪيترا پوڙها امير هنن گيشائن لاءِ بيحد Safe آهن. هو فقط گهر ڇڏي گيشا وٽ ان ڪري اچيو ٿا رهن ته پاڙي اوڙي تي سندن ۽ سندن زال جي لئه ويهي ته هو بزنيس ۾ گهڻو ڪمائي رهيا آهن ۽ ايترو افورڊ ڪري سگهن ٿا جو هو گيشا وٽ رات به گذاري سگهن ٿا. اها ٻي ڳالهه آهي ته هوڏانهن گيشا جي ڀرسان ليٽي هو ٻي ڪا ڦڏيبازي ڪرڻ بدران فقط فائننشل ٽائيمس جهڙي ڪا اخبار کڻي وهن ٿا. ان جو فقط چوٿو صفحو پڙهڻ سان کين ننڊ کڻيو وڃي ۽ گيشا جي گُڻن ۽ ڳالهين مان لطف اندوز ٿيڻ يا سندس قيمتي وڳي ۽ ترڪڻي جسم جي تعريف ڪرڻ بدران ماڳهين سڄي رات کونگهرا هڻي ڀر ۾ ستل گيشا کي اوجاڳي جي تڪليف ڏين ٿا.
گيشا جي مسٽريس (مالڪڻ)، جنهن هن کي مڪمل طرح گيشا ٿي ڪمائڻ لائق بنائڻ تي ننڍپڻ کان وٺي، سالن جا سال وڏو خرچ ڪيو، ان کي گيشا جي Engagements مان مليل پئسي جو هڪ حصو ملندو رهي ٿو يا جيسين هوءَ ڪا امير Patron ڳولي، ان کان پنهنجي مالڪڻ جي ڪيل Investment جي ادائگي ڪرائي، پنهنجو پاڻ کي آزاد ڪري. گيشا جي مالڪڻ کي اهو ايڏو پئسو ملي ٿو، جيڪو ٻئي کي ڪنهن ٻئي بزنيس، واپار يا سڄي Investment مان نه ملي سگهي. ان کان علاوه گيشا جي مالڪڻ ان مشهور رسم مان به وڏو ناڻو حاصل ڪري وٺي ٿي، جنهن کي جپانيءَ ۾ ميزو آگي (Mizuage) سڏجي ٿو، جنهن کي ننڍي کنڊ جي عياشيءَ جي اڏن تي نٿ يا بولي ڀڃڻ چيو وڃي ٿو.
ميزو آگي رسم ۾ گيشا جي مالڪڻ گيشا جي Virginity ڪنهن امير وٽ وڏي اگهه ۾ وڪڻي ٿي. ان هڪ رات بعد گيشا تي مالڪڻ طرفان ڪنهن به قسم جي پابندي نه آهي ته هوءَ مهمانن کي راضي ڪرڻ لاءِ سيڪس جو سهارو نه وٺي. اڄڪلهه جا سرڪاري جپاني گائيڊ بڪ جيتوڻيڪ اهو Claim ڪن ٿا ته جپان ۾ نٿ ٽوڙڻ Mizuage جي رسم ختم ٿي چڪي آهي پر ان هوندي به ان بابت انيڪ قصا ڪهاڻيون ٻڌڻ ۾ اينديون رهن ٿيون.
ڪجهه سال اڳ آمريڪن ليکڪ آرٿر گولڊن جو جيڪو گيشا جي زندگيءَ تي “Memoirs of Geisha” نالي ناول ڇپيو آهي، ان ۾ هن ناول جي مرڪزي ڪردار ”چييو“ نالي هڪ گيشا جي Mizuage واري رسم ادا ڪئي وڃي ٿي، جنهن جي ادائگي ڊاڪٽر ڪرئب نالي همراهه وڏو ملهه ڏئي ڪري ٿو. شروع ۾ لکي چڪو آهيان ته جپان جي گيشائن جي ڪهاڻين تي ڪيترائي ڪتاب ڇپجي چڪا آهن جن مان گهڻا تڻا آمريڪن لکيا آهن. ان عنوان تي ڪجهه مشهور ڪتاب (جيڪي مون پڙهيا آهن) هن ريت آهن:
• ليزا ڊالبي جو گيشا نالي ڪتاب. هن ڪتاب جي ليکڪا ليزا آمريڪا جي Anthropologist آهي هوءَ پنهنجي ٿيسز جي ريسرچ لاءِ جڏهن جپان ۾ آئي ته پاڻ گيشا بڻجي گيشائن جي مشهور شهر ڪيوٽو ۾ ٻه سال کن گذاريائين ۽ آيل مهمانن کي وندرايائين. هن ليکڪا پنهنجي ڪتاب ۾ گيشا جي زندگيءَ جي سلسلي ۾ پنهنجا تجربا لکيا آهن.
• ليسلي ڊائونر نالي ليکڪ جي ڪتاب، “Women of the Pleasure Quarters: The Secret History of the Geisha” ۾ هن گيشا جي شروع وارن ڏينهن کان وٺي تاريخ لکي آهي.
• گيشائن جي زندگيءَ تي هڪ ٻيو ڪتاب هڪ جپاني عورت Mineko Iwesaki جو “A Life of Geisha” آهي. هن ۾ فل ٽائيم گيشا جي زندگيءَ جو احوال ڏنل آهي.
• De Becker نالي هڪ ليکڪ جو هڪ ڪتاب: “Nightless City of Geshia”
پر انهن سڀني ۾ گهڻو مشهور، گهڻو وڪرو ٿيندڙ نيويارڪ ٽائيمس ۾ 58 هفتن تائين Bestseller لسٽ تي ايندڙ ۽ دنيا جي تقريبن 30 زبانن ۾ ترجمو ٿيندڙ آرٿر گولڊن جو ڪتاب “Memoirs of a Geisha” آهي، جنهن تي اسٽيون اسپيلبرگ فلم به ٺاهي آهي.
ٻه اکر هن ڪتاب جي مصنف آرٿر گولڊن بابت:
“Memoirs of a Geisha” ڪتاب جو ليکڪ Aruthur Golden آمريڪا جي رياست ٽينيسي ۾ ڄائو ۽ هارورڊ ڪاليج مان ”آرٽ هسٽري“ ۾ ڊگري حاصل ڪئي. سندس ميجر سبجيڪٽ جپاني آرٽ هو. 1980ع ۾ هُن ڪولمبيا يونيورسٽيءَ مان جپاني تاريخ ۾ ايم اي ڪئي ۽ اتي جي هڪ مشهور چيني زبان منڊارن (جيڪا سنگاپور ۾ پڻ ڳالهائي وڃي ٿي) پڻ سکي ۽ پوءِ سال کن بيجنگ يونيورسٽي (چين) ۾ رهڻ بعد ٽوڪيو ۾ اچي نوڪري ڪئي. ان بعد واپس آمريڪا اچڻ تي هن آمريڪا جي بوسٽن يونيورسٽيءَ مان انگريزيءَ سبجيڪٽ ۾ ايم اي ڪئي. چين ۾ رهائش دوران هن جي واشنگٽن يونيورسٽي جي گريجوئيٽ ڇوڪري ٽرڊي سان ملاقات ٿي ۽ 1982ع ۾ شادي ٿي.
تعليم مان واندو ٿيڻ بعد آرٿر کي ”نيويارڪ ٽائيمس“ جهڙي اخباري دنيا ۾ سٺي پگهار تي نوڪري ملي وئي پر هن نوڪري ڪرڻ بدران لکڻ پسند ڪيو. ان سلسلي ۾ 1987ع ۾ هن جپان جي گيشا عورتن تي ريسرچ ورڪ شروع ڪيو ۽ بقول سندس، هن کي اها خبر پيئي ته اها دنيا ئي ٻي آهي.
“It is a subculture with its own strange rules.”
اسان جي کدڙن وانگر جپان جون گيشائون پنهنجي دنيا جون حقيقتون ۽ تفصيلي خبرون ۽ راز ٻڌائيندي نٽائين ٿيون پر مٿئين ڪتاب جو مصنف خوش قسمت هو جو هن کي سندس ڪنهن دوست جي معرفت مينيڪو ايواساڪي نالي (هڪ 42 سالن جي شادي شده ۽ هڪ ٻار جي ماءُ) گيشا ملي وئي، جيڪا پاڻ جڏهن ننڍي هئي ته ان وقت رڪارڊ قيمت اٺ لک ڊالر يعني چئن ڪروڙ رپين ۾ وڪرو ٿي هئي. هن ”گيشا“ ڪتاب جي ليکڪ کي گيشائن جي دنيا ۽ سندن روزمره جي ڪارواين جي تفصيل کان آگاهه ڪيو. بهرحال هن ناول جي ڪهاڻي هن گيشا مينيڪو ايواساڪي جي زندگيءَ جي ڪهاڻي ناهي پر ناول جي هيروئن ”چييو“ جون ڪيتريون ڳالهيون ان سان مشابهت ضرور رکن ٿيون.
آرٿر گولڊن کي هي ڪتاب “Memoirs of Geisha” لکڻ ۾ ڏهه سال لڳي ويا ۽ 1996ع ۾ پورو ٿيڻ تي هن ڪتاب جو مواد ڇپڻ لاءِ Alfred A. Knopf اڍائي لک ڊالرن ۾ ليکڪ کان خريد ڪيو.
“Memoirs of a Geisha” (هڪ گيشا جون يادون) ڪتاب مهاڻن جي ڳوٺ جي هڪ خوبصورت نينگري ”چييو“ جي ڪهاڻي آهي، جيڪا وڏي ٿي، سن 1930ع ڌاري ڪيوٽو شهر جي بيحد مشهور گيشا ثابت ٿئي ٿي.
چييو جڏهن ننڍڙي هئي ته هڪ ڏينهن ڳوٺ جي امير مهاڻي جي هن تي نظر پوي ٿي، جيڪو ڇوڪريءَ جي پوڙهي پيءُ ۽ مرڻ ڪنڌيءَ تي بيمار ماءُ جي موڪل سان ڇوڪريءَ کي ڪيوٽو ۾ وٺي اچي ٿو. (ٽوڪيو کان اڳ ڪيوٽو جپان جي گاديءَ جو هنڌ هو. ڪيوٽو خوبصورت باغن، جهونن مندرن ۽ گيشائن جي اڏن کان اڄ به مشهور آهي). ڪيوٽو ۾ هوءَ هڪ گيشائن جي اڏي تي مسز نيٽا نالي هڪ ”ماما سان“ کي وڪرو ڪري ڏني وڃي ٿي. چييو جيسين هڪ مڪمل گيشا ٿئي ۽ گيشائي اڏي جي مالڪڻ لاءِ ڪمائيءَ جو ذريعو ثابت ٿئي، هڪ پورهيت وانگر ”ماما سان“ جي حڪم جي پوئيواري ڪرڻ سان گڏ مائٽن ۽ ڳوٺ کي به ياد ڪندي رهي ٿي، جتي سندس ننڍپڻ جو وقت کلندي ڪڏندي گذريو هو.
گيشا ٿيڻ جي ٽريننگ دوران ”چييو“ لاءِ اها مصيبت پڻ شامل هئي ته گيشا گهر ۾ ”هاتسو مومو“ نالي جيڪا ٻي گيشا موجو د هئي سا هن نئين آيل نينگري ”چييو“ جي ٺاهوڪي جسماني بيهڪ ۽ سهڻي نڪ چپ ۽ ڪبوتري اکين کي ڏسي سڙڻ لڳي ۽ چييو کي مختلف طريقن سان تنگ ڪندي رهي . هن چييو کي پنهنجو Rival سمجهيو ٿي ۽ چييو هر وقت هاتسومومو جي ڪوڙڪين کان پاڻ کي بچائيندي رهي ٿي. هن هڪ دفعو خودڪُشي ڪرڻ جي ڪوشش به ڪئي.
گيشا ٿيڻ بعد هوءَ پنهنجن گراهڪن مان هڪ (ڪمپنيءَ جي چيئرمين) کي پاڻ ارپڻ جي ڪوشش ڪري ٿي، جيڪو پهرين ته هن ۾ دلچسپي وٺي ٿو ۽ همدرديءَ سان پيش اچي ٿو پر پوءِ عجيب سرد رخيءَ سان پاسيرو ٿي وڃي ٿو.
جيتوڻيڪ هي هڪ افسانوي ڪهاڻي آهي پر ليکڪ گيشائن جي زندگيءَ جو ايڏو ته گهرو مطالعو ڪيو آهي جو هي ناول حقيقت تي مبني لڳي ٿو.