جيل ڊائري

ڪَتيون ڪيئن قيد ۾ گذريون

ڏاڏو متارو ڏاھري 1979ع ۾ گرفتار ٿيو. هن کي اذيتناڪ جسماني ٽارچر ڪيو ويو ۽ پوءِ لاڳيتو 5 سالن تائين جيل ۾ رهيو. متاري ڏاھري جي ھن ڊائريءَ جو وچور رڳو سندس جيل ياترا جو ذاتي احوال نہ پر ضياء جي فوجي آمريت جي ھڪ ڪاري دور خلاف خاص طور سنڌ جي قومي جمھوري ۽ ترقي پسند تنظيمن، اڳواڻن ۽ شخصيتن جي جدوجھد جي ھڪ تاريخ پڻ آھي. ھن ھڪ وڏي اڳواڻ کان وٺي ننڍي ڪارڪن جي موجودگي جو ذڪر ڪيو آھي،

  • 4.5/5.0
  • 273
  • 48
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ولي ڏاهري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Katyun Keay Qaid Mein Guzryun

يوم مئي

اڄ 1982-05-01 تي عظيم ڏينھن ان ڪري آهي جو اڄ سڄي دنيا جا مزدور يوم مئي ڪري ملھائي رهيا آهن، ان بين الاقوامي روايت ۽ يڪجھتي کي قائم رکندي اسان بہ هن جيل جي ننڍڙي دنيا ۾ سڄي دنيا جي مظلومن سان پنھنجي ساٿ جو يقين ڏيارڻ ۽ گڏ رهڻ لاءِ آزادي ڏينھن ملھايو آهي، صبح جو سويل سڄي وارڊ جا دوست 10 بجي باريڪ ۾ گڏ ٿياسين اسٽيج سيڪريٽري جا فرائض خان محمد لغاري سرانجام ڏنا پھريائين مون ڪجهہ وارڊن جي ضابطن بابت ڳالھايو تہ دوستو اڳ ۾ جلسن ۾ ڪجهہ اهڙا واقعا رونما ٿيا آهن انھي ڪري ناز سنائي کي آخري وارننگ ڏني وئي آهي ۽ سڀني تنظيمن کي آگاھہ ڪيو ويو آهي تہ مھرباني ڪري ڪير بہ ايجنڊا کان هٽي ڳالھائڻ جي ڪوشش نہ ڪري باقي پنھنجي نظريي تي يا سماجي حالتن تي ڳالھائي سگهجي ٿو، مگر ڪنھن بہ فرد يا نظريي کي ٽارگيٽ نہ بنايو وڃي. ان کان پوءِ شاھہ جي بيت ۽ انقلابي گيت سان ڪارروائي شروع ٿي، پھريائين امداد چانڊيو ۽ محمد خان سولنگي شيخ اياز جو انقلابي گيت ڳايو ۽ پوءِ ايس ايس ٽي جي اسد گاڏهي کي يوم مئي تي ڳالھائڻ لاءِ چيو ويو، هن دوست کان پوءِ عبدﷲ شاھہ بخاري، اڪبر جکراڻي، غوث علي شاھ، غلام رسول زرداري مختصر يوم مئي تي روشني وڌي ان کان پوءِ ڊاڪٽر دودو مھيري ڳالھائيندي يوم مئي تي مختصر روشني وجهڻ کان پوءِ پاڪستان جي خلاف ڳالھائيندي چيو تہ اسين الڳ وطن يعني سنڌو ديش ٺاهڻ ٿا چاهيون ڇاڪاڻ تہ پاڪستان ۾ رهندي پنجاب ٻين ننڍن قومن تي ظلم ڪري انھن جو استحصال ڪري رهيو آهي، هن بين القوامي حالتن تي ڳالھائيندي چيو تہ ڪارل مارڪس جيڪو ڪميونسٽ مينيفيسٽو لکيو هو اهو 19 هين صدي جي آخر ۾ پنھنجي حيثيت ۽ اثر وڃائي چڪو هو ان ڪري ڪميون بغاوت پيرس جي بغاوت ۽ شڪاگو جي مزدورن جي بغاوت فيل ٿي وئي آهي. ان کان پوءِ ڊي ايس ايف جي شيرمحمد مڱريو ڳالھائيندي چيو تہ بنا ڪنھن نسل، مذهب رنگ ۽ ذات جي اسان کي سڄي دنيا جي مزدورن جو ساٿ ڏيڻ گهرجي ۽ انھن سان گڏجي جدوجھد ڪرڻ گهرجي ڇو تہ طبقاتي جدوجھد هوندي ائين آهي ۽ قومي آزادي جيڪا شوشل ازم ۾ آهي اسين ان جا حامي آهيون هن مثال ڏيندي چيو تہ پاڪستان ۾ قومن جو مسئلو آهي مگر اهو جيئن لينن لکيو آهي تہ قومي حق خود اختياري لاءِ جي زال مڙس کان طلاق وٺڻ چاهي تہ اها اساني سان وٺي سگهي ان کي حق آهي ۽ اها وري واپس اچي مڙس سان رهڻ چاهي تہ رهي سگهي ٿي پر اهو بہ ضروري نہ آهي تہ ننڍين ننڍين ڳالھين تي عورت طلاق وٺي، ان کان پوءِ ايس ايس ٽي جي سليمان ڏاهري ڳالھائيندي چيو تہ 19 هين صدي جي آخر ۾ سرمائيدار نظام يورپ ۾ اچي چڪو هو ۽ مزدور طبقو پيدا ٿي چڪو هو ان ڪري غيرمنظم مزدورن کي مارڪسي اقتصادي فلسفو پيش ڪري پرولتاريه ڊڪٽيٽرشپ قائم رکڻ لاءِ نعرو ڏنو ويو تہ دنيا جا مزدور هڪ ٿي وڃو ۽ هن دوست بہ يوم مئي تي مختصر روشني وڌي، ان کان پوءِ ڊي ايس ايف جي نظام الدين شيخ بہ مختصر ڳالھايو ۽ ان کان پوءِ ناز سنائي ڳالھائيندي چيو تہ مارڪس لکيو آهي تہ (مزدور جو وطن ٿيندو ئي ڪونھي جھڙو ديس اهڙو ويس) مزدور جو مسئلو پيٽ هوندو آهي ان ڪري هڪ هنڌان ٻئي هنڌ پيو هلندو آهي، ان کان پوءِ مون کي ڳالھائڻ لاءِ موقعو ڏنو ويو مون يوم مئي تي مختصر روشني وڌي ۽ ان کان پوءِ پيرس ڪميون تي ڳالھائيندي چيو تہ 1818ع ۾ ڪميونسٽ مينيفيسٽو لکجي چڪو هو 1909ع ۾ اهو بين القوامي نعرو لڳي چڪو هو تہ مزدورن جو اجورو وڌايو ڇو تہ ارڙهن کان پنڌرهن ڪلاڪ مزدورن کان جانورن وانگر ڪم ورتو پيو وڃي اهو گهٽائي اٺ ڪلاڪ ڪيو وڃي بعد ۾ آڪٽوبر 1917ع انقلاب تي مون ڳالھائيندي چيو تہ قومپرستي کي سامراج انھن حالتن ۾ استعمال ڪيو جو روس جي شمالي حصي ۾ اڃان جاگيرداري نظام آهي، اتي جي ننڍين قومن کي اتي جي جاگيردار ۽ اڀرندڙ سرمائيدار وطن جي حب ۾ انقلاب جي خلاف استعمال ڪيو مثال طور گروتسڪي، يوڪرين قومپرست ليڊر جرمن سان معادو ڪري اناج جي بدلي اسلحو خريد ڪري انقلاب لاءِ وڏيون رڪاوٽون پيدا ڪيون بعد ۾ بنگال جو مثال ڏيندي مون چيو تہ بنگالي قوم پنھنجي وطن جي آزاديءَ لاءِ 30 لک جانيون قربان ڪري آزادي حاصل ڪئي، پر اهو ساڳيو بنگال اڄ وري سامراج جي ٽولي جي قبضي ۾ آهي، ان ڪري اسين اهڙو طريقو استعمال نہ ڪندا سين اسان کي پنھنجي قومي آزادي لاءِ عمل ۽ محنت جي ضرورت آهي پاڪستان ۾ رهندي چئن قومن جي مظلوم طبقن جي ڳالھہ ڪريون ٿا، مگر مظلوم طبقا هلائڻ لاءِ ڪجهہ معيار آَهن جن کي پوروڪرڻون پوندو، جيئن هر هڪ قوم پنھنجو قومي ورثو قائم رکي سگهي، ان ڪري اسان کي جاگيردارن ۽ سرمائيدارن جو پاڪستان نہ پر مظلوم قومن يا طبقن جو پاڪستان کپي لينن چيو تہ جيڪو ماڻھو قومي ظلم ۽ جبر جي خلاف نٿو وڙهي اهو ترقي پسند تہ پري پر خالص جمھوريت پسند بہ نہ آهي، مون کان پوءِ امداد چانڊيو ڳالھائيندي يوم مئي تي مختصر روشني وڌي ۽ بين القوامي صورتحال تي ڳالھائيندي چيو تہ سامراج پنھنجي سازشن سان مظلوم قومن ۽ طبقن کي وڙهائي پروپيگنڊه ڪري رهيو آهي هن چيو تہ سامراج جي سازشن جي نشاندهي ڪندي ارجنٽائين جي آڪلينڊ واري ٻيٽ تي هلندڙ برطانيہ جي جارحيت اتي قبضو ڪرڻ لاءِ اتي موڪليل سامونڊي ٻيڙين جو ذڪر ڪيو تہ سامراجي ملڪ آمريڪا ۽ سندس ساٿي ملڪ ارجنٽائن وارن کي اقتصادي پابندين جون ڌمڪيون ڏئي رهيا آهن ۽ پوءِ هن پولينڊ تي مختصر ڳالھايو ان کان پوءِ جلسو ختم ڪيو ويو.

يوم مئي عالمي ڏينھن طور ڇو ٿو ملھايو وڃي
اڄ 1982-05-01 آهي سڄي دنيا جا مزدور عالمي طور تي مزدور ڏينھن ملھائي رهيا آهن اهو ان ڪري ملھايو وڃي ٿو جو 1886 ۾ آمريڪا جي شھر شڪاگو ۾ مزدورن جي مٿان گوليون وسايون ويون هيون ۽ مزدورن کي بي انتھا تشدد جو نشانون بنا يو ويو هوڇو تہ انھن پنھنجي حقن جي گهر ڪئي هئي، مزدورن آواز اٿاريو هو تہ اسان دنيا جو هر ڪم ڪار ڪريون ٿا اهو دنيا جو ڪھڙو ڪم آهي، جيڪو مزدور ڪونہ ٿو ڪري پوءِ اسان کان 18 ڪلاڪ سخت پورهيو ڪرايو ٿو وڃي ۽ اجورو بہ مناسب نٿو ڏنو وڃي اسان جا ٻار بيمارين ۽ بک وگهي تڙپي تڙپي مري رهيا آهن، ان ڪري اها بغاوت اڀري تہ مزدورن کان 18 ڪلاڪن بجاءِ 8 ڪلاڪ پورهيو ورتو وڃي ۽ اجورو بہ مناسب ڪيو وڃي، اها ظلم خلاف بغاوت 1886 ۾ شڪاگو ۾ وڏي پيماني تي اڀري لکن جي تعداد ۾ مزدور ٻاهر روڊن تي نڪري آيا انھن جي اڳواڻي (پاپر ستر، فيلڊن ۽ سپنز) وغيرہ اڳواڻي ڪري رهيا هئا، سرمائيدار ۽ پادري مزدورن کان خوف ۾ اچي پوليس جو گهيراءِ ڪرايو پھرين مئي تي پر امن جلسو ٿيو ٻہ مئي ۽ ٽي مئي تي مارڪيٽ اسڪوائر ۾ مزدورن مٿان گوليون هلايون ويون، نتيجي ۾ ڪيترائي مزدور شھيد ٿيا روڊ تي رت وهندو رهيو پر مزدورن همت نہ هاري پنھنجون قميصون لاهي ان رت ۾ ٻوڙي ڳاڙهي جهنڊي طور آسمان ۾ بلند ڪري اڳتي وڌندا رهيا ۽ جدوجھد جاري رکي ان ڏينھن کان دنيا ۾ ڳاڙهو جهنڊو انقلاب جي نشاني طور سڃاتو وڃي ٿو ۽ تسليم ڪيو وڃي ٿو، پوليس ۽ مزدورن جي وچ ۾ ڪئين جهڙپون ٿينديون رهيون ۽ ڪيترائي مزدور ۽ پوليس وارا مئا ان ري ايڪشن ۾ مزدور اڳوان جي مٿان مقدمو هلائي انھن کي ڦاسي تي لٽڪايو ويو ايجلفيبرن ۽ ٻين اڳواڻن ڦاسي جي تختي تي سرمائيدارن تي لعنتون وجهندي عظيم قرباني ڏني، پنھنجيون جانيون قربان ڪري سڄي دنيا ۾ امر ٿي شھيد ٿي ويا .

مير رسول بخش ٽالپر
اڄ 1982-05-02 تي صبح جو پنير پي رهيو هئس تہ امداد چانڊيو سڏ ڪري ڊان اخبار جي نيوز جي حوالي سان ٻڌايو تہ سنڌ جو سينئر وزير مير رسول بخش ٽالپر صاحب گذاري ويو آهي کيس ڪراچي ۾ رات دل جو دورو پيو آهي، ياد رهي تہ مير رسول بخش ٽالپر فوجي ڊڪٽيٽر حڪومت ۾ غير آئيني ۽ غير قانوني وزير ٿيو هو.