جيل ڊائري

ڪَتيون ڪيئن قيد ۾ گذريون

ڏاڏو متارو ڏاھري 1979ع ۾ گرفتار ٿيو. هن کي اذيتناڪ جسماني ٽارچر ڪيو ويو ۽ پوءِ لاڳيتو 5 سالن تائين جيل ۾ رهيو. متاري ڏاھري جي ھن ڊائريءَ جو وچور رڳو سندس جيل ياترا جو ذاتي احوال نہ پر ضياء جي فوجي آمريت جي ھڪ ڪاري دور خلاف خاص طور سنڌ جي قومي جمھوري ۽ ترقي پسند تنظيمن، اڳواڻن ۽ شخصيتن جي جدوجھد جي ھڪ تاريخ پڻ آھي. ھن ھڪ وڏي اڳواڻ کان وٺي ننڍي ڪارڪن جي موجودگي جو ذڪر ڪيو آھي،

  • 4.5/5.0
  • 273
  • 48
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ولي ڏاهري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Katyun Keay Qaid Mein Guzryun

سردار محمد صالح جون تاريخي وفاداريون

09 آگسٽ 1982ع تي اڄ مسلسل هلندڙ هڪ ئي ڪيس جي ملٽري ڪورٽ 18 ۾ شنوائي آهي ياد رهي تہ هن وقت مون کي جيل ۾ 33 مھينا ٿي چڪا آهن جڏهن تہ ٻن ڪيس ۾ هڪ هڪ سال سزا بہ ڪاٽي چڪو آهيان، هلندڙ ڪيس مير غوث بخش بزنجو پي اين پي جي آرگنائيزر کي 1979ع ۾ حيدرآباد جي مشھور انڊس هوٽل ۾ ريفريشمينٽ ڏني هئي، يونيورسٽي مان ٽي بسون ڀرائي کيس بھترين استقباليه ڏني هئم، اتي سپاس نامو ۽ تقرير ڪرڻ جي الزام ۾ ناجائز ڪيس داخل ڪيو ويو، جنھن ۾ اڃان پيو لوڙيان هي ڪيس 1980-06-26 کان بنا ڪنھن فيصلي جي پيو هلي مھيني ۾ ٻہ دفعا ملٽري ڪورٽ ۾ پيش ڪيو ويندو آهي، اڄ صبح بہ ان ئي ڪيس جي شنوائي آهي، مون سان گڏ سانوڻ هنڱورو، شمس گوپانگ ۽ خان محمد لغاري جي بہ تاريخ آهي، اسين نڪتا سين تہ پھريائين ماڙي تي جهڙتي ورتي وئي مونکي ۽ سانوڻ کي گڏ هٿ ڪڙي هنئي وئي ٻاهر نڪتا سين اسان کي هڪ وڏي پوليس جي بند گاڏي جيڪا ٽرڪ نموني هئي ان ۾ ويھاريو ويو، جيڪا هميشہ هوندي آهي، ٻيا بہ ڪيترائي شاگرد ۽ قيدي شنوائي تي وڃي رهيا هئا، ٿورڙي ئي دير ۾ گاڏي هلڻ شروع ڪيو شھر جي مختلف روڊن تان ڦرندي اچي ڪورٽ جي لاڪ اپ وٽ بيٺي، معمول وانگر لاڪ اپ انچارج پيسن لاءِ چيو پيسا ڏيو نہ تہ لاڪ اپ ۾ بند رکندو سانو..!؟ اسان بہ پئساگهٽائڻ لاءِ ضد ڪيو تہ روز روز ايترا پئسا ڪٿان ڏيندا سين، بحث هلي رهيو هو تہ هڪ اي ايس آءِ آيو جنھن کي چيو سين تہ اسان شاگرد آهيون هي اجايو اسان جو وقت پيا وڃائين، اسان بند ڪونہ ٿيندا سين اسان کي پنھنجي دوستن ۽ عزيزن سان ملڻ ڏنو وڃي جنھن اسان کي اجازت ڏني جيڪو جمعدار اسان سان بحث ڪري رهيو هو، ڏاڍو لڄي ٿيو پر اسان سپاهين کي پئسن جي لالچ ڏئي چڪا هئا سين هنن اسان کي جلدي ۾ ٻاهر ڪورٽ جي سامھون ڇپري ۾ ويھاريو، اتي ڀاءُ محمد يوسف اڳي ويٺو هو هميشہ وانگر وڏي چاهت سان ڀاڪر پائي مليو، پوءِ ٻين دوستن تي نظر ڦيرائي جائزو وٺي پوءِ مون ڏانھن نھاري کلي چيائين يار جيل ۾ تون کائي کائي ڏنڊو ٿي ويو آهين ۽ پيار مان ڇاتي تي ڌڪ هنيائين، پوءِ ٻين دوستن سان مليو انھن کان ملڻ کان پوءِ مونسان نويڪلائي ۾ بينچ تي ويھي ڪچھري ڪيائين ڳوٺ جا حال احوال ڪيائين چيائين يار جلدي آزاد ٿي اچ تہ لڏي هلي ڪوٽ تي ويھون وڏن همراهن جو رويو صحيح نہ آهي هاڻ تنگ ٿي پيا آهيون، بس رڳو تون آزاد ٿي تہ پاڻ الڳ هلي رهندا سين، مون کيس تسلي ڏني تہ ها بلڪل پاڻ الڳ رهندا سين ڇو تہ پاڻ وڏن همراهن سان ايڊجسٽ ڪونہ ٿي سگهندا سين، هنن جي طبيعت ۽ پنھنجي طبيعت ۾ ڏينھن رات جو فرق آهي، ايتري ۾ چانھہ اچي وئي چانھہ پيتي سون پوءِ چيائين تہ سامان جي پرچي ڏيو تہ سامان وٺي اچان، مون چيو تہ پيسن جي پوزيشن ڪيئن آهي چيائين حڪم ڪر پيسا جام آهن پوءِ مون کيس سامان جي لکيل پرچي ڏني جنھن ۾ جيل جو ضروري سامان لکيل هو هي پرچي کڻي شھر ڏانھن روانو ٿي ويو، ايتري ۾ ٻيا دوست بہ ملاقات لاءِ اچي ويا هئا، محمد صالح ۽ سدورو حجام بہ اچي ويا، سردار محمد صالح جون، مون سان تاريخي وفاداريون آهن، ھن ئي مون کي سياست ۾ انٽروڊيوس ڪرايو ھو، هن وحشي دور ۾ جتي ڀاءُ ڀاءُ جو نہ آهي پر هن مون سان يڪو نڀايو آهي، پورن ٽن سالن ۾ هي تقريبن هر شنوائي تي ايندو آهي، سندس وفاداريون وسارڻ جھڙيون ناھن، ان کان علاوہ نظير کھاوڙ، اسحاق کٽي، عبدالسميع مڱريو، قمر چانڊيو، سومار ساند، شاھہ محمد شاھہ ۽ ڪيترائي مختلف تعليمي ادارن جا شاگرد آيا هئا، سڀني سان خوب ڪچھري ڪئي سون اچانڪ سامھون هڪ همراھہ نظر آيو جيڪو پنھنجي منھن ويٺو هو مون کي شڪ پيو تہ همراھہ ڏٺل آهي، مون صالح کي چيو تہ هن همراھہ کان پڇ تہ عبدالغفور پنھور تہ نہ آهي، صالح وڃي پڇيس تہ واقعي اهو ئي هو، هي منھنجو پرائمري جو استاد رهيو آهي، 1960ع ۾ مونکي پڙهايو اٿس پورن 16 سالن کان پوءِ بہ آئون کيس سڃاڻي ويس، مون سان مليو مون کيس ٻڌايو تہ آئون توهان جو پرائمري شاگرد آهيان پوءِ تہ سڃاتائين وري ڏاڍو پيار سان مليو ڏاڍو خوش ٿيو، هن سان بہ ڪچھري ڪيم، اڄ ابراهيم منشي بہ آيو هو جنھن شاھہ محمد شاھہ کي ڏاڍيون ٽوڪرون هنيون، نيٺ ٻارنھن بجي ميجر ڪورٽ ۾ گهرايو وڃڻ شرط مون چيو ميجر صاحب توهان ڪورٽ جا پريزيڊنٽ آهيو مون کي ٻڌايو تہ مون تي ڪيس نہ سمري ڪورٽ ۾ نہ جيل ۾ نہ ڊي ايم ايل اي وٽ، نہ هيڊڪوارٽر تي ۽ نہ ئي وري ڄامشورو ۾ پوليس وٽ آهي نہ ئي ڪٿي هلي ٿو، عوام جي هڪ باشعور ماڻھو تي ايڏو ظلم ٿي رهيو آهي جو ٽن سالن کان ڪيس هلي ئي ڪونہ ٿو نہ وري ڪٿي داخل آهي...؟ ڇو تہ ٽن سالن ۾ پوليس ڪيس چالان ئي نہ ڪيو آهي ان جو مطلب تہ مون تي ڪو ڪيس ئي داخل نہ آهي، مان توهان کي آزادي لاءِ نہ چوندس مگر انصاف لاءِ ضرور چوندس جيڪو منھنجو بنيادي حق آهي، ميجر جو منھن ڪارو ٿي ويو ڳالھہ ڏاڍي ڏکي لڳس چيائين( بھائي ميري هاٿ ۾ ڪجهہ بھي نھين هي يہ سڀ ڊي.ايم ايل اي کہ هاتھہ مين هي وو جب آرڊر دي گا تو پوليس ڪيس چالان ڪريگي اور مين ڪيس چلائونگا) هن جي اهڙي بيوقوفي واري بيان تي مون کي ڏاڍي ڪاوڙ آئي پھريائين سوچيم تہ بحث ٿو ڪريانس پر وري سوچيم تہ هن سان بحث ڪرڻ معنيٰ رڍن اڳيان رباب وڄائڻ آهي، پوءِ ٻاهر نڪتس تہ هڪ ٿي ويو هو، گاڏي تيار بيٺي هئي جيل لاءِ يوسف سامان کڻي آيو جيڪو گاڏي ۾ رکايو سين پوليس کي خرچي ڏنائين پوءِ ادا يوسف ۽ ٻين دوستن کان موڪلائي گاڏي ۾ چڙهياسين گاڏي شھر جي مختلف روٽن تان گهمندي اچي جيل پھتي.