جيل ۾ شھيد عبدالرزاق سومرو جي ورسي
1. ذڪريا ميمڻ(جيئي سنڌ صالحين): هن دوست اهو ئي ساڳيو انداز ديشين واري تقرير بنا فيڪٽ فگر جي ڪئي،
2. اسد گاڏهي(ايس ايس ٽي): هن دوست اڄ تعجب ۾ وجهي ڇڏيو ڇو تہ هي سدائين مارڪس ازم لينن ازم کان گهڻي ڳالھہ مائوازم جي ڪندا آهن اصل چين جا پوئلڳ آهن مگر سندن نظرياتي موقف قومي عوامي جمھوري انقلاب رهيو آهي، پاڪستان ۾ رهندڙ سڀني مظلوم ماڻھن ۽ مظلوم قومن جي اتحاد سان گڏيل جدوجھد جي دعوا ڪندا آهن، جڏهن تہ اڄ هن واضع لفظن ۾ چيو تہ پنجابي ۽ مھاجر سنڌ کي ڪالوني بنايو ويٺا آهن، ان ڪري اسان کي الڳ آزاد سنڌ کپي پھريائين بنيادي مسئلو قومي آهي، سندس پارٽي جو نظرياتي پروگرام مھاجرن ۽ پنجابين جي استحصالي طبقن جي خلاف آهي مگر هن مھاجرن ۽ پنجابين جي سڀني طبقن کي استحصالي ٺھرايو ۽ انھن تي ڇوھہ ڇنڊيا.
3. ارشاد نظاماڻي (جيئي سنڌ صالحين): هن دوست کي موقعو ملندي ئي همراھہ قومپرست جي حيثيت سان ٻين ترقي پسند تنظيمن جو مذاق اڏائڻ لڳو ۽ انھن جي ڪردار ڪشي ڪندي چيو تہ اهي ترقي پسند تنظيمون اسان جي قومپرست جدوجھد کي تسليم نٿيون ڪن، اهي پاڪستان جون حامي آهن، پاڪستان هڪ غير فطري رياست آهي اسان ان کي تسليم نٿا ڪريون بحرحال هن دوست شوشلسٽ تنظيمن ۽ ان جي پروگرام تي وڏو گند اڇلايو ۽ انھن جي هجڻ کي پنھنجي قومي غلامي تصور ڪيو.
4. غلام رسول زرداري (جيئي سنڌ ليفٽ): هي دوست آهي ليفٽ جو پر سندس سوچ ۽ لاڙا اڃان قومپرستن وارا آهن، جنھن مڙئي اڌ هيڏانھن اڌ هوڏانھن تقرير ڪري پنھنجي جاءِ ورتي.
5. نثار بالادي (آزاد ترقي پسندصحافي): هن چيو تہ قومپرست ۽ ترقي پسند تنظيمن کي گڏجي قومي جمھوري حقن لاءِ اتحاد ڪري ظلم خلاف جدوجھد ڪرڻ گهرجي، هن سانگهڙ جي الفقرا اخبار جي ايڊيٽر فقير محمد رحيم مھر تي ڳالھائيندي چيو تہ ھڪ پيراڻي جماعت جي ڪجهہ غنڊن وڏيرن جي اشاري تي هن صحافي کي ڏينھن ڏٺي گوليون هڻي ماري ڇڏيو، پر سندس ڪوبہ تدراڪ اڃا تائين نہ ٿي سگهيو آهي، هن جو ڏوھہ صرف اهو هو جو هو پنھنجي اخبار ذريعي سچ لکندو هو، ڀلي کڻي پير هجي يا مير هجي، وڏيرو هجي يا ڪامورو هجي انھن جي بيڪار ڪرتوتن تان پردو فاش ڪندو هو ۽ سچائي سان قلم وهائيندو هو.
6. غوث علي شاھ(جيئي سنڌ ليفٽ): هن دوست جذبات ۾ اچي ڳالھائيندي چيو تہ سامراج وڏو چالاڪ ۽ مڪار آهي سندس سازشن جي نتيجي ۾ اڄ سنڌ جا ڪيترائي نوجوان شاگرد جيلن ۾ آهن ۽ ڪيترائي وڏن عذاب گهرن ۾ ٽارچر برداشت ڪري رهيا آهن، جيئن علي حيدر شاھہ لاهور جي شاهي قلعي ۾ ٽارچر برداشت ڪري رهيو آهي، ان ڪري ضرورت ان ڳالھہ جي آهي تہ پاڻ سڀ متحد ٿيون ۽ ظالمن خلاف گڏجي جدوجھد ڪريون، ڇو تہ اڄ علي حيدر شاھہ ۽ سڀاڻي پاڻ مان ڪو ظلم جو شڪار ٿيندو ان ڪري اڄ وقت اچي ويو آهي تہ سڀ تنظيمون ڪجهہ پوائنٽن تي اتحاد ڪري ڪا گڏيل جدوجھد ۽ حڪمت عملي جوڙيون جيئن سامراجي غنڊن کي منھن ڏئي پنھنجي حاصلات ۾ ڪامياب ٿيون.
7. امداد چانڊيو (ڊي ايس ايف): هن ساٿي شھيد عبدالرزاق سومرو جي قرباني ۽ سندس جدوجھد تي روشني وجهندي چيو تہ شھيد پنھنجي قرباني مان اسان کي سبق ٿو ڏئي تہ سنڌ جي قومي جمھوري حقن لاءِ عملي جدوجھد ڪريون البتہ شھيد تعصب، رنگ، مذهب ۽ نسل کان هٽي ڪري قومي آزادي جو خواهشمند هو، سندس شھادت سنڌ جي عملي ۽ ترقي پسند سياست ڪندڙ پارٽين لاءِ مثال آهي، بعد ۾ هن دوست سنڌ ۽ پاڪستان اندر ٻين قومن جي قومي جمھوري حقن جي حمايت سائنسي ۽ جدلي انداز سان ڪئي هن واضع چيو تہ اسين سنڌ جي عوام کي قومي حق خود اختياري سنڌ جي مظلوم عوام جي اڳواڻي ۽ جدوجھد سان وٺي ڏيندا سين جيڪي قومو ظلم ۽ جبر خلاف نٿيون وڙهن يا انھن تحريڪن کي نٿيون مڃين اهي ترقي پسند ۽ عوام دوست نہ آهن جيتوڻيڪ اسين پاڪستان ۾ رهندي سڀني مظلوم ماڻھن جي قومي جمھوري حقن لاءِ وڙهي رهيا آهيون، اڄ هن مارشل لا جھڙي وحشي دور ۾ پنجاب جا ترقي پسند ۽ مظلوم ماڻھو جيلن ۽ ٽارچر سيلن ۾ قومي جمھوري حقن جي حاصلات لاءِ ڀوڳي نہ رهيا آهن ڇا؟، ها ڪيترائي مثال آهن، نہ رڳو پنجاب جا ترقي پسند دوست بلڪہ بلوچ، پٺاڻ ۽ ٻين بہ ڪيترن ئي ترقي پسند دوستن جون قربانيون ثابت ڪن ٿيون تہ اسين رجعت پرست ۽ سامراجي دلال پاڪستان نٿا چاهيون بلڪہ اسان کي هڪ ترقي پسند قومي جمھوري سامراج دشمن پاڪستان کپي، باقي جيڪي بہ سامراج دشمن قوتون آهن انھن ۾ ڪير بہ هجي ڀلي قومپرست ڇو نہ هجن اسين سندن حمايت ڪنداسين ۽ ساڻن گڏجي سامراج خلاف حڪمت عملي جوڙيندا سين.
8. سليمان ڏاهري (ايس ايس ٽي) : هن دوست شھيد تي مختصر ڳالھائيندي چيو تہ شھيد حيدرآباد ۾ استاد جي حيثيت سان پولي ٽيڪنيڪل ڪاليج ۾ ڪم ڪندو هو مگر تعصب پرست پنجابي ٽولي انڪري کيس شھيد ڪرايو جو هو قومي حقن جي ڳالھہ ڪندو هو ۽ وڌيڪ هن دوست انسان جي ارتقائي تاريخ تي ڳالھائيندي ظاهر ڪيو تہ هر ڳالھہ جي ماهيت ۽ مظھر ڏسي فيصلو ڪجي، انساني تاريخ جو مطالعو ڪبو تہ نظر ايندو تہ پھريائين طبقن پوءِ قومن ۽ رياستن وجود ورتو آهي، ان ڪري قومي مسئلو بہ طبقاتي مسئلي جو حصو آهي، مگر هتي جي سماجي حالتن ۾ ان کي اوليت ان ڪري آهي جو قومي جمھوري جدوجھدن ۽ عملن سان شوشل ازم لاءِ حالتون هموار ٿينديون، آخر ۾ هن دوست کليل لفظن ۾ چيو تہ دنيا ڪميون ازم ڏي وڌي رهي آهي، اسان کي دنيا ۾ اهڙا تضاد نظر اچن ٿا تہ شوشل ازم سرمائيداري تي حاوي ٿي رهي آهي ۽ اڳتي يقينن ان کي فتح حاصل ٿيندي ، ان ڪري اسان کي سامراج دشمن خلاف قومي جمھوري حقن جي حاصلات لاءِ پاڻ ۾ اتحاد ڪري جدوجھد ڪرڻ گهرجي.
9. نورالدين عباسي ( جيئي سنڌ جي ايم سيد): هي دوست رڳو شھيد تي ٻہ لفظ ڳالھائي صفا جذباتي ٿي ٽيبل کي مڪون هڻندو ويو بنا ڪنھن ڄاڻ ۽ علم جي اجايا ٿاڦوڙا هڻڻ لڳو ائين لڳو تہ هن کي پڙهائي ۽ ذهن ٺاهي جلسي ۾ آندو ويو هو، اکيون ڦوٽاري وات ڦاڙي چيائين تہ ڪميونسٽ اسان جا دشمن آهن ۽ سامراجي سازشن جو حصو آهن، هتي اسان کي اتحاد لاءِ چيو پيو وڃي پر اسين واضح اعلان ٿا ڪريون تہ جيڪي بہ پنجابين جي هڪڙي ماڻھو جي حمايت ڪن ٿا انھن سان اسين ڪڏهن بہ اتحاد نہ ڪنداسين، اسان کي خبر آهي تہ ڪجهہ پنجاب جا پڙهايل ڪميونسٽ طوطا سنڌ ۾ پنجاب جا هٿ مضبوط ڪري رهيا آهن، ان ڪري اهي ترقي پسند نہ آهن، جيڪي بہ ماڻھو سنڌ ۾ رهندي پاڪستان جي سياست ڪن ٿا. اهي اسان جا دشمن آهن ۽ پھريائين اسان جو گوليون انھن جي سيني ۾ هونديون ڇو تہ اهي بہ اسان جي دشمنن جي ٻيڙي ۾ سوار آهن، اهي سڀ بيغيرت آهن، جيڪي پاڪستان جي اندر ڪابہ سياست وغيرہ ڪرڻ گهرن ٿا، همراھہ تقرير ڪري پنھنجي جاءِ ورتي، پر مونکي ڏاڍي ڪاوڙ اچي رهي هئي تہ هي دوست جهالت جي مظاھرو ڪري ترقي پسندن کي گاريون ڏئي رهيو آهي ۽ جڏهن تہ ترقي پسند پارٽين جي لائين آهي تہ پاڪستان اندر مظلوم قومن ۽ طبقن اندر اتحاد پيدا ڪري سامراجي دلالن ۽ استحصالي قوتن خلاف جدوجھد ڪريون، پر هي دوست خاص طرح پنھنجي ٺاهيل پلاننگ مطابق سڌيون ھتي ويٺل دوستن کي گاريون ڏئي ويوآهي، منھنجي ۽ امداد چانڊيو جي وچ ۾ نثار بالادي ويٺل هو سو آئون اڃا ڪجهہ چوڻ وارو هئس پر امداد بہ اڳي ئي تپيو ڳاڙهو ٿيو ويٺو هو، جنھن کيس چيو تہ واپس اسٽيج تي اچي وضاحت ڪريو تہ بي غيرت ڪير آهن، جڏهن تہ اسين پاڪستان اندر رهندي ڏتڙيل ۽ مظلوم عوام جي حقن جي ڳالھہ ۽ سياست ڪريون ٿا اها ڳالھہ امداد غصي ۾ تپي هن کي چئي تہ هنن جي پڳدار ۽ چڱي مڙس دودي مھيري اٿي چيو بلڪل اسان جي ساٿي صحيح چيو آهي ڇو تہ اسان کي بہ جيل ۾ گاريون ڏنيون وينديون آهن اگر جي توهان کي اڄ مليون آهن تہ اسان پلاند ڪيو آهي، هنن جي اهڙي تنگ نظر روش ۽ وضاحت تي آئون ۽ امداد احتجاجن اٿياسين ۽ مون پنھنجي تنظيمي ساٿين خان محمد لغاري، غوث علي شاھہ ۽ غلام رسول زرداري کي چيو اٿو پاڻ احتجاجن بائيڪاٽ ٿا ڪريون پر بد قسمتي سان هي ٽئي دوست منھنجي تنظيم ۾ هوندي بہ نيرو نيشلسٽ خيالن جا آهن، منھنجي چوڻ تي بہ نہ اٿيا، هنن اهڙو بزدلاڻو ڪردار ادا ڪيو جو آئون زندگي ڀر ياد رکندس وري بہ کين مون زور سان چيو تہ اٿو پر هنن ڪو بہ جواب نہ ڏنو، بلڪہ سياسي طور تي هنن منھنجي بي عزتي ڪئي، ڦڪائي ۽ شرمساري مان مون کي ڏسي رهيا هئا، پر هنن کان ايترا تہ ڊپريس هئا جو خوف ۾ احتجاجن مون سان گڏ شريڪ نہ ٿيا،اڄ مونکي جيل جي زندگي ۾ سياسي طرح سخت افسوس ٿيو آهي، جو اسان جي تنظيم ۾ ڪھڙا نہ نظرياتي ڪچا،موقعي پرست شاگرد شامل آهن، خان محمد لغاري تہ هونءَ بہ ڊاڪٽري جي آخري سال ۾ آهي جيل ۾ سندس زندگي مسلسل اڻ وڻندڙ ۽ غير سنجيدہ انقلابي ۽ چيڙاڪ گذري آهي، ان کان علاوہ سڄو ڏينھن چانھہ، سگريٽن، فروٽ وغيرہ جي چڪر ۾ سڀني تنظيمن جي دوستن جي ڪمرن ۾ پيو ڌڪا کائيندو آهي ۽ هتان جي دوستن جون هُتي ۽ هتي جي دوستن جي هتي پيو گلائون ڪندو آهي ۽ دوستن کي پيو پاڻ ۾ ويڙهائيندو آهي ۽ غوث علي شاھہ بہ سياسي طرح اڻڄاڻ آهي ان تي ميار نہ آهي پر غلام رسول زرداري تي افسوس آهي ڇو تہ ڪنھن وقت ۾ هي غيرتمند انقلابي هوندو هو، پر هاڻ سندس اڳوڻي وقت جھڙي انقلابي مستقبل مزاجي نہ رهي آهي. اصل شوشل ازم جو سخت مخالف آهي، نيٺ امداد چانڊيو جي تنظيم جا ميمبر جن ۾ نياز سومرو، شير محمد مڱريو، مونسان گڏ غلام نبي خشڪ ۽ شمس الدين گوپانگ ۽ ذاتي دوست سانوڻ هنڱورو ۽ نثار بالادي اٿيا اچي مونسان گڏ احتجاجن دروازي وٽ بيٺا، اڃان دروازي وٽ مس پھتاسين تہ دودو مھيري اٿي اسٽيج تي وڏي جوش ۽ آواز ۾ ڳالھائيندي پنھنجي تعصب پرست سياست کي چمڪائيندي اسان تي حملا ڪرڻ شروع ڪيا تہ هتي ويھي ڳالھايو، هتي ويھي جواب ڏيا ڀڄي نہ وڃو ان مھل ٻيا دوست بہ چئي رهيا هئا تہ وڃو نہ ويھو خاص طرح قمر ڀٽي اسان کي چنبڙي ويو ۽ منٿون ڪرڻ لڳو تہ ويھو وڃو نہ، ان کان علاوہ قربان ارباب ۽ لطيف لغاري بہ ويھڻ لاءِ منٿون ڪرڻ لڳا مگر هنن کي امداد چانڊيو تي ڏاڍي ڪاوڙ هئي هن سان وڙهڻ لاءِ ذڪريا ميمڻ ۽ يوسف ڳاهو وڌيا اگر ڪير بہ امداد سان وڙهي ها تہ هڪ ترقي پسند جي حيثيت سان پھريائين آئون کيس ڌڪ هڻا هان، پوءِ جذبات ۾ اسان بہ کين گهٽ وڌ ڳالھايو، جڏهن اسان کي ڪجهہ ساٿين ويھڻ لاءِ زور ڀريو تہ اسين واپس ويھڻ لاءِ ۽ سياسي طرح جواب ڏيڻ لاءِ ۽ گارين واري سياست جي مذمت ڪرڻ لاءِ ويٺاسين مزي جھڙي ڳالھہ تہ ايس ايس ٽي جا اسدگاڏهي ۽ سليمان ڏاهري گاريون برداشت ڪري ويھي رهيا ڪو بہ احتجاج وغيرہ نہ ڪيو، سندن اهڙي لائين تي مون کي ڏاڍو افسوس ٿيو جڏهن تہ سندن رهنما رسول بخش پليجو لکي چڪو آهي تہ سنڌين لاءِ پاڪستان ملڪ جي سياست حرام ڇو؟ ان کان علاوہ سندن پاڪستان ليول تي پاڪستان جي ڪجهہ سياسي پارٽين سان اتحاد بہ آهن مگر سندس ڪارڪن جيل ۾ ڪن معاملن تي الاء ڇو خاموشي اختيار ڪن ٿا. قمر ڀٽي ڳالھايو مونکي اميد هئي تہ هي ترقي پسند خيالن جو آهي ڪا مثبت ڳالھہ ڪندو مگر افسوس آهي تہ هن نوجوان بہ جيل ۾ رڳو تعصب سکيو آهي، هن چيو تہ اسان قومپرستن کي هتي ڊپلوميسي سان خوار ڪيو ويندو آهي، جڏهن تہ اسان جي ڪارڪنن کي ڊپلوميسي ڪانہ ٿي اچي، ان ڪري سڌو ڳالھايو اٿن ان ۾ ڪا خاص ڳالھہ نہ آهي دوست هروڀرو ناراض ٿين ٿا ۽ اسان سان بہ ماضي ۾ ائين ٿيندو رهيو آهي ان ڪري سڀني تنظيمن جي دوستن کي اپيل آهي تہ دل ۾ ڪير بہ نہ ڪري، هن جي اهڙي وضاحت تي ڏک بہ ٿيو تہ ڪاوڙ بہ آئي ڇو تہ هي بہ غير جانبدار نہ ٿيو سندس ڳالھائڻ مان نجي طرفداري نظر آئي.
ڊاڪٽر دودو مھيري جساف جي تقرير شروع ڪندي ئي پنھنجي همراهن جي وڪالت ڪرڻ شروع ڪئي تہ ڪا وڏي ڳالھہ نہ آهي اسان جي دوست صحيح چيو آهي ڇو تہ قومي جدوجھد کي نقصان پھچائڻ سامراجي سياست آهي، ڏسو بيوقوفن جا ڪم قومپرست جدوجھد کي قومي ۽ جمھوري جدوجھد جو نالو ڏئي رهيا آهن جڏهن تہ قومي جمھوري جدوجھدون شوشل ازم لاءِ رستو هموار ڪندي آهي. بلڪ ھن ڪجهہ اھڙيون من گهڙت ڳالھيون ڪيون ۽ ڪري رھي ھو تہ آئون ڪاوڙ ۾ اٿي اڪيلو ڪمري تي هليو آيس، جتي شمس، نياز، غلام نبي، شير محمد ۽ سانوڻ ويٺا هئا، هي بہ ڏاڍا گرم ٿيو ويٺا هئا، هنن چيو تہ هنن پنھنجي سياسي بي عزتي ڪئي آهي، پاڻ کي بہ ڪجهہ ڪرڻ گهرجي، آئون بہ سوچ ۾ پئجي ويس، نيٺ هڪ خيال آيو سڀني کي چيم هلو واپس ٿا هلون هلي نعرا ٿا هڻون تہ گارين واري سياست تي لعنت جيڪڏهن هنن گوڙ ڪيو تہ پوءِ جيئن ٿيندو منھن ڏيندا، سين پوءِ اسين بہ واپس اچي ويٺاسين، سڀ سمجهي ويا تہ هي ڪا گڙٻڙ ڪرڻ وارا آهن ۽ الائي ڇا ڪندا ايتري ۾ نياز اشارو ڪيو تہ نعرا شروع ڪيون مون کيس اشاري سان روڪيو تہ ٻہ منٽ ترس دودو تقرير ڪري وٺي، دودو تقرير ۾ اڃان بہ صفائي پيش ڪري رهيو هو، ايتري ۾ مونکي ٻيو خيال آيو تہ ڇو نہ هنن کي تقرير ڪري بڇڙو ڪجي ڇو تہ سياسي مخالفت ۽ ضد ۾ سياسي پارٽيون هڪ ٻئي سان ڪيڏيون بہ حرامپايون ڪن پر جمھوري طريقو آهي تہ هڪ ٻئي کي جمھوري انداز ۾ جواب ڏيڻ گهرجي، هنن تہ حد پار ڪري ڇڏي پر وري مون سوچيو تہ اسين هنن جھڙا نہ ٿيون نعرن بدران تقرير ذريعي پنھنجو موقف رکجي ۽ سياسي طريقو اختيار ڪجي تہ بھتر آهي، جيئن ئي دودي مھيري جي تقرير ختم ٿي تہ مون رڙ ڪري چيو تہ آئون بہ تقرير ڪندس ۽ سڌو اسٽيج تي آيس ويٺلن مان ڪن منھن بڇڙو ڪري چيو ڀلي ڏاڏو تقرير ڪري، مون کي وارو مليو پھريائين سوچيم تہ هنن کي بہ ائين خوار ڪريان پر وري سوچيم تہ نہ سياسي انداز ۾ تقرير ڪجي اسين هنن جھڙا ڇو ٿيون، مون تقرير ڪندي چيو تہ جيئي سنڌ ۾ صرف ٻہ ماڻھو آهن جيڪي پراڻا آهن باقي سڀني کي جمعو جمعو اٺ ڏينھن ٿيا آهن جڏهن تہ آئون خود 1972 کان 1979 تائين جيئي سنڌ جو ڪارڪن رهيو آهيان ۽ جيئي سنڌ جي ٽڪيٽ تي اليڪشن کٽي سنڌ يونيورسٽي جي اسٽوڊنٽس يونين جو جنرل سيڪريٽري پڻ رهيو آهيان يعني مون کي جيئي سنڌ ۾ مرڪزي حثيت رهي آهي، اڄ مون کي جيل ۾ ٽي سال ٿي چڪا آهن ۽ جيئي سنڌ ڇڏي چڪو آهيان مون کي چڱي طرح تجربو آهي تہ جيئي سنڌ جو عمل ۽ ڪردار ڪھڙو رهيو آهي، اها اوهان نون ۽ ٻين دوستن کي گهٽ خبر آهي تہ جيئي سنڌ جي ڪجهہ اڳواڻن منصوبا بندي ۽ پلاننگ سان اسان ڪارڪنن سان ڪھڙيون ويڌنو ڪيون اسان ڪارڪنن کي شعوري طور تي باھہ جي اوڙاھہ ۾ يا درياھہ جي وچ ۾ اڇلايو ويو ۽ هي اڳواڻ اسان کي اڳيان ڪري پاڻ ڪيڏانھن هليا ويا هئا اها سڀني کي خبر آهي اسان جا جيرا بڪيون ۽ جگر جليا پيا آهن، پوءِ بہ مون هيترو وقت گڏ رهندي ڪڏهن بہ اهڙو اظھار نہ ڪيو ۽ نہ وري تقرير ۾ ڪنھن کي گار گند ڪئي آهي، توهان چئو ٿا تہ اسان کي اڳ ۾ جلسن ۾ گار گند ڪئي وئي آهي اگر جي ڪنھن ائين ڪيو آهي تہ توهان ان وقت ان کي گلي مان جهلي نشاندهي ڇو نہ ڪئي اگر جي توهان سياسي جلسن مان سياسي ۽ ذاتي گاريون ٻڌي هليا ٿي ويا تہ پوءِ اها توهان جي سياسي ۽ انقلابي نااهلي آهي يا توهان وٽ علم جي کوٽ آهي ڪنھن کي بہ سياسي طرح فيس نٿا ڪري سگهو دليل بازي نٿا ڪري سگهو ۽ ڦورن گار گند تي لھي اچو ٿا، اها جھالت آهي سياست نہ آهي توهان پنھنجي جھالت جي اڳيان مجبور آهيو ان ۾ اسان جو ڏوھہ نہ آهي، اها توهان جي پنھنجي گهٽتائي آهي علم ۽ ڄاڻ جي کوٽ آهي يا سائين جي ايم سيد جي اها سياسي لائين آهي تہ جنھن کي فيس نہ ڪري سگهو تہ ان کي گاريون ۽ گند ڪريو توهان نہ صرف پنھنجي سياسي ڪردار جي مٽي پليت پيا ڪريو پر پنھنجي ليڊرن جي بہ توهين پيا ڪريو، آئون اهڙي گارين واري سياست تي لعنت ٿو وجهان ، جيڪي ترقي پسند قوتن تي بنا ڪنھن دليل ۽ موقف جي گند اڇلائين ٿا ۽ ڌمڪيون ڏين ٿا تہ ترقي پسندن کي اسين گولين جو نشانو بنائيندا سين اهڙيون فضول ٻٽاڪون هڻڻ کان بھتر آهي تہ پنھنجي سياسي سوچ ۽ ذهني سطح مضبوط ڪجي، مون کي پڪ آهي تہ جڏهن توهان پنھنجي سياسي زندگي ۾ عروج حاصل ڪندا ۽ سياسي مطالعو ۽ تجربا ڪندا تہ اڄ جي ڏينھن کي ضرور ياد ڪندا، آخر ۾ سندن ليڊر دودو مھيري کي چيم، سياسي حڪمت عملي مطابق اهو ضروري آهي تہ پاڻ اسٽيج تي اچي ڏنل گارين وارا لفظ واپس وٺي، ائين چئي آئون وڃي پنھنجي جڳھہ تي ويٺس، ايتري ۾ نورالدين عباسي اٿي اسٽيج تي آيو ۽ تقرير ڪري چيائين تہ مون ائين ڪونہ چيو آهي ۽ نہ ئي گاريون ڏنيون آهن، اگر جي ڪنھن دوست کي غلط فھمي ٿي آهي تہ اها دور ڪري ۽ آئون پنھنجا لفظ واپس ٿو وٺان، پوءِ ائين هڻي ڳالھہ بئلنس ۾ رکي سون، ۽ پروگرام ختم ٿيو، پر هي ڏسو خان محمد لغاري جنھن پنھنجي تقرير ۾ پنھنجي تنظيمي نظرياتي لائين کان هٽي ڪري قومپرستن جي لائين تي ڳالھايو، هينئر ڪھڙي منھن سان مون سان پيو ڳالھائي ۽ زري جو ڦڪو ڪونہ ٿو ٿئي، ۽ غلام رسول زرداري بہ ڦڪو ڦڪو ٿي مون ڏانھن ڏسي رهيو آهي، اڄ پڪ ٿي وئي تہ هي دوست ترقي پسند انقلاب دشمن جي صفن ۾ داخل ٿي ويا آهن، اسان واپس پنھنجي ڪمرن ۾ آياسين ۽ هر هنڌ تبصرا ٿيڻ لڳا.