جيل ڊائري

ڪَتيون ڪيئن قيد ۾ گذريون

ڏاڏو متارو ڏاھري 1979ع ۾ گرفتار ٿيو. هن کي اذيتناڪ جسماني ٽارچر ڪيو ويو ۽ پوءِ لاڳيتو 5 سالن تائين جيل ۾ رهيو. متاري ڏاھري جي ھن ڊائريءَ جو وچور رڳو سندس جيل ياترا جو ذاتي احوال نہ پر ضياء جي فوجي آمريت جي ھڪ ڪاري دور خلاف خاص طور سنڌ جي قومي جمھوري ۽ ترقي پسند تنظيمن، اڳواڻن ۽ شخصيتن جي جدوجھد جي ھڪ تاريخ پڻ آھي. ھن ھڪ وڏي اڳواڻ کان وٺي ننڍي ڪارڪن جي موجودگي جو ذڪر ڪيو آھي،

  • 4.5/5.0
  • 273
  • 48
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ولي ڏاهري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Katyun Keay Qaid Mein Guzryun

قمر ڀٽي ۽ غلام نبي پنھور جو جهيڙو

اڄ 16.11.82 تي صبح جو سوير معمول مطابق ورزش ڪري اچي ويٺس تہ برداشتي محمد بخش بروهي چانھہ ٺاهي کڻي آيو، بينچ تي چانھہ جو ڪوپ پي سگريٽ دکايم تہ مٿا اوچتو رڙيون ٿيون بچايو، بچايو، خون، خون، رڙيون سڄي وارڊ ۾ گونجڻ لڳيون ايتري ۾ سڀني وارڊن جا شاگرد جيڪي ٽولن جي صورت ۾ چانھہ پي رهيا هئا، رڙين جي آواز تي ٻاهر نڪري آيا، مون کي شير محمد مڱريو رڙ ڪندي چيو ڏاڏا وارو ڪر الائي ڇا ٿي پيو آهي، آئون بہ رڙين تي وٺي ڀڳس سامھون ڏسان تہ غلام نبي پنھور جي هٿ ۾ لوهي سيخ آهي ۽ ڊوڙندو پئي آيو، ڀڄندي وڃي جاءِ واردات تي پھتس ڇا هو جو قمر ڀٽي ۽ غلام نبي پنھور وڙهي پيا هئا، غلام نبي قمر جي ڪمري وڃي کيس چيو تہ تون منھنجي خلاف خط لکي چيو آهي تہ آئون غلط ڪم ڪندو آھيان، اها ڪھڙي شرافت آهي، مون وٽ ثبوٽ آهي ايتري ۾ هن دير نہ ڪندي ويٺل کي ٻہ ٽي ٿڦڙون ۽ ٺئو نشا هنيان، قمر کي هڪ هٿ ڳڄيءَ ۾ هڪ هٿ سندس وڏي رکيل ڏاڙيءَ ۾ وجهي کڻي دسيو، ايتري ۾ علي محمد پنھور بہ اچي هن کي ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪئي بھرحال قمر کي تمام گهڻو ڪٽڻ کان پوءِ هن وٺي رڙيون ڪيون تہ مون کي مارين ٿا، بچايو بچايو...بچايو، مون ڀڄندي وڃي غلام نبي کان سيخ کسي ۽ غلام نبي کي علي محمد ڪمري ۾ بند ڪيو دودي مھيري ۽ قربان ارباب سان گڏ الھہ بچائي مرڻاس کي چيم هي ٻئي ڌريون توهان جي تنظيم جون آهن، توهان ڪوشش ڪري هنن ٻنھي کي ٺاهيو، اسين ڪجهہ ڪندا سين تہ توهان چوندا تہ اسان جي تنظيم ۾ مداخلت ڇو ٿا ڪيو، باقي وارڊ ۾ اهي حرڪتون سڀني شاگردن جي بيعزتي آهي، اسين واپس هليا آيا سون. وهنجڻ کان پوءِ ناشتو ڪري اسان معمول مطابق پنھنجي تنظيم جي اسٽيڊي سرڪل ۾ وڃي گڏيل پڙهائي ڪئي اڄ 17 نومبر بين القوامي ڏينھن ملھائڻ جو پروگرام هو، جيڪو ڏينھن ڊي ايس ايف وارا ملھائي رهيا هئا، پڙهائي ڪري باريڪ ۾ ويا سون جتي اڳئي جلسي لاءِ بندوبست ٿيل هو. 17 نومبر چيڪو سلوا ڪيا ۾ 1939ع ۾ پراگ گادي جي هنڌ ۾ هڪ گهٽيءَ ۾ اتي جي شاگردن جرمن فاشسٽن جي خلاف عوام دشمن ظالم حرڪتن جي خلااف آواز بلند ڪيو هو ۽ جرمن جي نازين انھن نوجوانن شاگردن تي گوليون هلايون هيون، نتيجي ۾ ڪافي شاگرد شھيد ٿيا هئا پراگ ۾ جنھن گلي ۾ شاگردن تي گوليون وسايون ويون هيون اتي 1945ع جي انٽر نيشنل اسٽوڊنٽ يونين جي آفيس آهي، جنھن ۾ دنيا جي ملڪن مان ترقي پسند ۽ انقلابي شاگرد جماعتون ميمبر آهن، (آءِ يو ايس) بين القوامي مزدور تحريڪ جو حصو آهي ۽ سندس جدوجھد سان دنياجي باشعور شاگرد نوجوانن هڪ وڏو ڪردار ادا ڪيو. اڄ جي جلسي ۾ (جساف ليفٽ) جي شمس گوپانگ (ايس ايس ٽي) جي اسد گاڏهي، سليمان ڏاهري،(ڊي ايس ايف) جي محمد خان سولنگي، امداد چانڊيي ۽ شير محمد مڱريي روشني وجهندي 17 نومبر جي جوڌن کي سرخ سلام پيش ڪيو ۽ عھد ڪيو تہ اسين بہ انھن جي ڏنل راھہ ۽ قرباني تي پورو لھڻ لاءِ پنھنجي تنظيمي جدوجھد کي عوام جي آواز سان ڳنڍي هلائينداسين.اوچتو منشي ملاقات جي پرچي کڻي آيو ۽ منھنجي، اقبال، خان محمد، شمس جي ملاقات هئي اسين ملاقات لاءِ تيار ٿي ٻاهر وياسون جتي عبدالسميع مڱريو، عنايت هيسباڻي،اصغر وڳڻ ۽ رياض سھتو ملاقات لاءِ آيل هئا، هنن دوستن سان ڏاڍي ڪچھري ڪئي سون، سميع سان ملئي ڪافي ڏينھن گذري چڪا هئا کيس اڄ ڏسي ۽ ملي روح رهاڻ ڪئي سون.اڃا ٻاهر ملاقات روم مان نڪتا سون تہ اسان جي بيٽ جو جمعدار بشيرو پرچي هٿ ۾ جهليو بيٺو هو ۽ مون کي ٻاهر ڪڍي پرچي پڙهايائين، جنھن ۾ لکيل هو تہ سپرنيٽينڊنٽ صاحب اسين جيئي سنڌ جا ست ڄڻا دوست هن وارڊ مان نڪرڻ چاهيون ٿا ڪيڏي مھل بہ جهڳڙي جو امڪان آهي اسان کي ضرور ڳالھيون ڪرڻ لاءِ گهراءِ، آئون ۽ اقبال سڌو ڊپٽي جي آفيس ۾ وياسون ڊپٽي کي چيوسين تہ اسين شاگرد پاڻ ۾ آهيون اسان ڪوشش ڪري مسئلي کي ٺاهيون ٿا، تيستائين توهان ڪجهہ نہ ڪندا، پوءِ تڪڙا وارڊ ۾ آيا سون اچڻ شرط پھريائين (ايس ايس ٽي ۽ ڊي ايس ايف) وارن سان ڳالھايو سين ۽ کين چيو سين تہ پاڻ سڀني جون ڪجهہ اخلاقي ذميواريو آهن، جيڪڏهن هي شاگرد هن وارڊ مان ٻاهر هليا ويندا تہ سٺو نہ لڳندو ان ڪري کين انھي فيصلي تان هٽايو وڃي، جيڪو ڪنھن جي مفاد ۾ نہ آهي ۽ سڀني لاءِ خواري جو باعث بڻجندو، بعد ۾ اسين غير رسمي طرح جيئي سنڌ صالحين وارن وٽ وياسين، دودي ۽ قربان سان گڏ الھبچائي سان ڳالھايوسين امداد چانڊيو، سليمان، اقبال، ۽ آئون گڏجي چوڻ لڳاسين تہ اسين هلي توهان وٽ آيا آهيون اسان کي شان ۽ عزت ڏيڻ سان توهان جو اخلاقي معيار بلند رهندو هن وارڊ مان نہ وڃو جيڪو فيصلو مناسب نہ آهي. دودي، قربان ۽ ارباب چيو تہ اسان جو تنظيمي فيصلو آهي اسين مجبور آهيون، ڇاڪاڻ تہ فيصلو ٿي چڪو آهي هينئر اسين ڪابہ ڳالھہ ٻڌڻ لاءِ تيار نہ آهيون، اسان جو تنظيمي جهيڙو آهي ان ڪري هي ٻہ رهن باقي اسين پنج ڄڻان قمر،الطاف،ارشاد،دودو ۽ قربان هن وارڊ مان وڃون ٿا.ايتري ۾ جمعدار ڊوڙندو آيو تہ متارو، امداد، سليمان ۽ دودو کي سپرنيٽينڊنٽ صاحب گهرايو آهي، اسان سان گڏ قمر ڀٽي بہ هليو، سپرنيٽينڊنٽ جيل جي دروازي جي ڀرسان ڪرسي رکيو ويٺو هو، ڪيڏي نہ شرم جھڙي گهڙي هئي ھنن دوستن سپرنيٽينڊنٽ کي چيو تہ اسان کي ڪنھن جي بہ ڳالھہ منظور نہ آهي اسين هتي نٿا رهڻ چاهيون، سپرنيٽينڊنٽ ٽوڪ ڪندي چيو تہ اوهين قومي ڪارڪن آهيو ۽ قومن جون تقديرون بدلائڻ لاءِ جيل ۾ آهيو ۽ پاڻ ۾ نٿا رهي سگهو هڪ ٻئي کي برداشت نٿا ڪري سگهو باقي مستقبل ۾ ڇا ڪندو، هن وقت اسين مجبور ٿي چڪا آهيون، اسان کي ڏاڍو تنگ ڪيو اٿو هاڻي جيڪي بہ غير سياسي خطرناڪ سرگرمين ۾ آيل ڪرمنل توهان وٽ شاگرد جي روپ ۾ رهيل آهن، اهي وارڊ مان ڪڍو، بحرحال هنن دوستن اسان شاگردن جي ڪنھن ڳالھہ ۽ گذارش کي نہ مڃيو وري بہ سپرنيٽينڊنٽ جي چوڻ تي راضي ٿيا تہ اسين پاڻ ۾ ٺھڻ جي ڪوشش ڪريون ٿا، جيڪڏهن اسان جي تنظيم اهو فيصلو ڪيو تہ هي ٻئي يعني غلام نبي ۽ علي محمد پنھور اسان جي وارڊ مان نڪري وڃن يا ٻيو ڪو حل ڪڍي توهان کي هڪ ڪلاڪ ۾ فيصلو ٻڌايون ٿا. وارڊ ۾ واپس آياسين، اسان ٽن تنظيمن کي ڏک ٿيو جڏهن قمر ڀٽي چيو تہ توهان رڳو رسم پوري ڪري اسان وٽ آيا آهيو، ان جو اسان جي طبيعت تي ڪو بہ اثر نہ پيو آهي، مگر سپرنيٽينڊنٽ جي چوڻ تي هنن ها ڪئي، هنن اهو پھريون دفعو نہ ڪيو آهي مگر اڳ ۾ بہ ڪافي اهڙا مسئلا ٿيندا رهيا آهن هي شاگرد تنظيمن کان نفرت ڪن ٿا ۽ سپرنيٽينڊنٽ جي چوڻ تي سڀ ڪجهہ ڪندا رهيا آهن، بھرحال سندن قومي ڪارڪن سڏائڻ سڄي سنڌي قوم لاءِ ھڪ سوال جو نشان آھي، آخر هنن تنظيمي فيصلو ڪيو تہ هو ٻئي هن وارڊ مان ڪڍيا وڃن پوءِ هنن سپرنيٽينڊنٽ کي لکيو تہ اسان جو فيصلو آهي تہ هنن کي هن وارڊ ۾ نہ رکيو وڃي مطلب تہ دودي بہ قمر جي دٻاءَ ۾ اچي پنھنجي ڪارڪنن کي جيل انتظاميا جي رحم ڪرم تي ڇڏي ڏنو، بعد ۾ مون کي سپرنيٽينڊنٽ گهرايو مون کيس چيو تہ آخر هي بہ شاگرد آهن ۽ هنن کي هتي رهڻ ڏنو وڃي، واپس آيس تہ جتي ڪٿي تبصرا لڳا پيا ھئا.