جيل ڊائري

ڪَتيون ڪيئن قيد ۾ گذريون

ڏاڏو متارو ڏاھري 1979ع ۾ گرفتار ٿيو. هن کي اذيتناڪ جسماني ٽارچر ڪيو ويو ۽ پوءِ لاڳيتو 5 سالن تائين جيل ۾ رهيو. متاري ڏاھري جي ھن ڊائريءَ جو وچور رڳو سندس جيل ياترا جو ذاتي احوال نہ پر ضياء جي فوجي آمريت جي ھڪ ڪاري دور خلاف خاص طور سنڌ جي قومي جمھوري ۽ ترقي پسند تنظيمن، اڳواڻن ۽ شخصيتن جي جدوجھد جي ھڪ تاريخ پڻ آھي. ھن ھڪ وڏي اڳواڻ کان وٺي ننڍي ڪارڪن جي موجودگي جو ذڪر ڪيو آھي،

  • 4.5/5.0
  • 273
  • 48
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ولي ڏاهري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Katyun Keay Qaid Mein Guzryun

خان محمد لغاري

هي دوست ايم بي بي ايس لياقت ميڊيڪل ڪاليج جو فائينل جو شاگرد آهي، هن کي 12 مارچ 1981 تي ڄامشورو پوليس گرفتار ڪري سينٽرل جيل تي پھچايو، هن جو تعلق جساف ليفٽ سان آهي، مگر ايل يم سي ۾ آخري سال جي شاگردن جي فيل ٿيڻ ڪري اتي جي پرنسيپل عالماڻي خلاف سينئر شاگردن ٻين شاگردن کي وٺي جدوجھد هلائي تہ هن کي ڪڍيو وڃي آخر ٻنھي پاسي زور وڌي ويو مختلف تنظيمن ايڪشن ڪاميٽي ٺاهي، پر هوڏانھن پرنسيپل کي مارشل لا سپورٽ ڪيو، نتيجي ۾ پوليس مداخلت ڪئي ۽ شاگردن جي جدوجھد ناڪام ٿي وئي، ڪجهہ شاگرد گرفتار ٿيا انھن ۾ خان محمد لغاري بہ هو، هن تي ٻہ ڪيس داخل ٿيا جنھن ۾ هڪ هڪ سال قيد ۽ پندرهن ڪوڙا هئا جيڪي کيس لڳي چڪا آهن، هن پھريائين شروع ۾ جيل سٺي نموني سان ڪاٽيو ۽ پوءِ آهستي آهستي جيل جي حالتن کان متاثر ٿيو ۽ نتيجي ۾ غير مستقل مزاجي سندس نفسيات جو حصو ٿي وئي، نتيجي ۾ رهندڙ شاگردن جي روز مره جي مسئلن ۾ غير ضروري ٽنگ اڙائڻ هن جو جيل ۾ خاص مقصد ٿي پيو هو، تقريبن سڀني تنظيمن جي ڪيترن ئي ساٿين سان وڙهيو آهي، جن دوستن سان وڙهيو آهي انھن ۾ عنايت هيسباڻي، اقبال نظاماڻي، عابد گهلو، غلام نبي خشڪ، نظير کھاوڙ، مرتضيٰ مھيسر، عبدﷲ شاھ، غوث علي شاھ، شمس گوپانگ، ۽ عارف ڀٽو وغيرہ آهن، ان کان علاوہ هن بيوقوف ٻين تنظيمن جي کوڙ سارن دوستن سان منھن ماري ڪئي آهي، هن وقت هن جي نفسيات ٿي وئي آهي تہ جنھن کي بہ وڌيڪ طاقت ور محسوس ڪندو آهي تہ ان جو ساٿي ٿي پوندو آهي، صبح کان شام تائين رڳو عجيب حرڪتون پيو ڪندو آهي، هڪڙي کولي مان ويندو ٻئي کولي ۾ اتي وڃي پھرين کولي وارن جي گلا ڪندو وري واپس ايندو تہ جن سان بہ ڪچھري ڪري ايندو انھن جي گلا ڪندو مطلب تہ گلا غيبت هن جي عادت ۾ شمار ٿي وئي آهي، هتي اسين ٽن تنظيمن جا دوست گڏ رهون ٿا جن ۾ ايس ايس ٽي، ڊي ايس ايف جساف ليفٽ آهن، جڏهن تہ جساف صالحين هنڍي ۾ الڳ رهن ٿا، مگر اسان جو پاڻ ۾ ڪيترن ئي پوائينٽس تي سياسي اتحاد آهي، هتي ڪيترن ئي ميٽنگس ۾ ڪجهہ اهڙيون ڳالھيون هونديون آهن جيڪي ظاهر نہ ڪرڻيون هونديون آهن، پر هي وڃي صالحين کي ٻڌائي ايندو آهي جن جون ملاقاتون سٺيون ۽ سڻڀيون اينديون آھن مطلب تہ فروٽ، مٺايون، سگريٽ ۽ ڀاڄيون وغيرہ هي دوست سڄو ڏينھن انھن جي پويان پيو هلندو آهي، پوءِ کين سڀ خبرون پيو ٻڌائيندو آهي، اصل ۾ هي جيل ۾ احساس محرومي ۽ احساس ڪمتري جو شڪار ٿي ويو آهي، هن دوست ڊسمبر 1981 ۾ اسپيشل وارڊ نمبر ٻہ ۾ غوث علي شاھہ ۽ شمس گوپانگ جو جهيڙو ڪرايو، هن کي الڳ ڳالھيون تہ هن کي الڳ ڳالھيون ٻڌائي ٻنھي کي اهڙو تہ پاڻ ۾ کٽو ڪري ڇڏيائين پاڻ ۾ وڙهيا تہ هڪ ٻئي کي ڌڪ هڻي ڪڍيائون، بعد ۾ ٻنھي کان معلوم ڪيو ويو تہ هنن اخلاق کان ڪريل ڳالھيون ٻڌايون، غوث علي شاھہ لاءِ شمس جي حوالي سان تہ ٻاهر غنڊو ۽ داداگير آهي، هتي سياسي ماڻھو آهي، بعد ۾ هن جو شوق هو تہ هتان اسين بدلي ٿي اسپيشل نمبر هڪ ۾ جتي رهندا هئا سين اتي رهون آخر ڪار هي ان سازش ۾ ڪامياب ٿي ويو، ساڳئي مھيني ۾ هن غوث علي شاھہ ۽ ستار مورئي کي پاڻ ۾ ويڙهايو ستار موريو صالحين سان هو ۽ بي ڪلاس ڪاراٽين ۾ رهندو هو، جتي غوث علي شاھہ رهندو هو، اڪثر هي ٻئي وارڊ ۾ ٽپي پاڻ ۾ ويھي غوث علي شاھہ جي گلا ڪندا هئا، پوءِ وري اچي غوث علي شاھہ جا ڪن ڀريندو هو، ائين هنن ۾ غلط فھميون پيدا ڪري ٻنھي کي ويڙهائيندو هو، پوءِ ڪڏهن منھن ماري تہ ڪڏهن هڪ ٻئي کي گاريون ڏيندا هئا جڏهن پاڻ ۾ ويھي ڳالھائيندا هئا تہ هڪ ٻئي کي چوندا هئا تہ تو خان محمد کي هيئن ڇو چيو هونءَ ڇو چيو، تڏهن وڃي همراهن کي خبر پوندي هئي تہ اصل ۾ خان محمد اجايو وڌاءُ ڪري اسان کي ويڙهائي پيو.
جنوري 1982 ۾ هي پاڻ عابد گهلو سان وڙهيو هن کي جهلي لٺ هنيائين پوءِ هو بہ چڙهي ويس، جولاءِ 1982 ۾ هن پنھنجي دوست غلام نبي سان جهيڙو ڪيو پوءِ غلام رسول زرداري کي هن خلاف ڀڙڪائڻ لڳو تہ هي تو لاءِ هينئن ٿو چئي وغيرہ هن پاڻي جي مشين تي ضد ڪيو جيڪا غلام نبي هلائيندو هو هن اها غلام رسول کي وٺي هلائي ان تان وڏو ضد ٿيو نيٺ هن غلام نبي سان پورا چار مھينا ڳالھائڻ بند ڪري ڇڏيو، بعد ۾ غلام رسول کي وچ ۾ آڻي ان کان معافي ورتائين، پوءِ غلام نبي بہ هن جي نيچر سمجهي ويو، هاڻ هن جي هر ڳالھہ تي ويٺو ها ڪندو آهي.
سيپٽمبر 1982 ۾ هن شاھہ جھان شاھہ ۽ سڪندر کي ويڙهايو بعد ۾ سڪندر ۽ شاھہ جھان شاھہ جو غلام نبي ٺاھہ ڪرايو تہ يڪدم غوث علي شاھہ کي هنن ٻنھي سان ويڙهايائين نتيجي ۾ غوث علي شاھہ کي غلام نبي خشڪ اسان جي هنڍي ۾ بنا ڪنھن صلاح مشوري جي وٺي آيو، ان جي ضد ۾ غوث علي شاھہ وري برداشتي محمد بخش بروهي کي پاڻ سان گڏ وٺي آيو، ان برداشتي شڪايتون ڪيو تہ سڪندر ابڙو ۽ شاھہ جھان شاھہ مونکان سڄو ڏينھن ڪم ڪرائين ٿا پر هاڻ تہ چون ٿا تہ اسان جو ڪاڪوس بہ صاف ڪر جيڪا ڳالھہ مونکي پسند نہ آهي، توهان جمھوريت ۽ عوامي انقلاب جون ڳالھيون تہ ڪيو ٿا پر مون سان انصاف نٿو ڪيو وڃي، ان لاءِ توهان مون سان انصاف ڪريو آئون هنن وٽ نہ رهندس، پوءِ سڀني دوستن کان راءِ ورتي سين تہ برداشتي کي هتي رهڻ ڏجي يا نہ، پھريائين خان محمد راءِ ڏني تہ واقعي هن سان ظلم آهي هو ٻئي آفيمي ۽ چرسي آهن، انھن کي برداشتي نہ ڏيڻ گهرجي، هن جي چوڻ تي برداشتي اسان وٽ رهي پيو تہ هن ئي فورن وڃي هنن کي ٻڌايو تہ غوث علي شاھہ توهان جو برداشتي روڪيو آهي هلو آئون توهان کي برداشتي وٺرائي ٿو ڏيان پوءِ تہ اسان بہ ضد ڪيو مطلب تہ هن وري اسان کي يعني جساف ليفٽ ۽ ڊي ايس ايف کي ويڙهائڻ جي ڏاڍي ڪوشش ڪئي وڏو تضاد پيدا ٿي ويو پوءِ مس مس وڃي مسئلو حل ڪيو سين. سيپٽمبر 1982 ۾ شاھہ جھان شاھہ ۽ نياز سومرو باريڪ ۾ وڙهي پيا شاھہ جھان شاھہ هن کي گاريون ڏنيون فيصلي کان اڳ ۾ هن وڌيڪ جهيڙو ڪرائڻ پئي چاهيو، هن شاھہ جھان شاھہ کي چيو تہ ڏاڏو متارو، امداد چانڊيو ۽ شمس گوپانگ چون ٿا تہ اسين توسان وڙهندا سين همراھہ صفا ٺري ويو پوءِ مس مس وڃي ڳالھہ کي سلجهايوسين.