جيل ڊائري

ڪَتيون ڪيئن قيد ۾ گذريون

ڏاڏو متارو ڏاھري 1979ع ۾ گرفتار ٿيو. هن کي اذيتناڪ جسماني ٽارچر ڪيو ويو ۽ پوءِ لاڳيتو 5 سالن تائين جيل ۾ رهيو. متاري ڏاھري جي ھن ڊائريءَ جو وچور رڳو سندس جيل ياترا جو ذاتي احوال نہ پر ضياء جي فوجي آمريت جي ھڪ ڪاري دور خلاف خاص طور سنڌ جي قومي جمھوري ۽ ترقي پسند تنظيمن، اڳواڻن ۽ شخصيتن جي جدوجھد جي ھڪ تاريخ پڻ آھي. ھن ھڪ وڏي اڳواڻ کان وٺي ننڍي ڪارڪن جي موجودگي جو ذڪر ڪيو آھي،

  • 4.5/5.0
  • 273
  • 48
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • ولي ڏاهري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Katyun Keay Qaid Mein Guzryun

ڪمشنر عبدﷲ شاگردن جا خفيہ راز فاش ڪري ڇڏيا

اڄ 30.10.82 تي ڪمشنر عبدﷲ ميمڻ جيل تي شاگردن سان ملڻ آيو، اٽڪل صبح جو 10 بجي پھچي ويو سڌو اسان جي وارڊ ۾ اندر هليو آيو ۽ جيل انتظاميہ کي چيائين تہ اوهين ٻاهر وڃو، آئون شاگردن سان ڪچھري ڪريان ٿو، پاڻ ڪرسي تي ويٺو اسين سڀ هن جي چوگرد ڦري ويٺا سين، ويھڻ شرط چيائين تہ بابا ڏيو احوال وقت ڪيئن پيو گذري...؟ اشارن اشارن ۾ مون کي سڀني چيو تہ تون ڳالھاءِ، مون کيس چيو تہ سائين اسين جيل ۾ غريب هارين جو اولاد رهجي ويا آهيون، باقي وڏن ماڻھن جا پٽ شفارسن ۽ پيسن سان ڪيترن ئي وڏن ڪيسن ۽ ڏوهن جي باوجود آزاد ٿي ويا آهن، هتي رهندڙ شاگردن مان ڪن کي ٻہ سال تہ ڪن کي ٽي سال ٿي چڪا آهن، ڪيتري وقت کان ڪافي شاگرد بنا ڪنھن فيصلي جي رڳو 1.13.33 مارشل لا ريگيوليشن ۾ يعني تقريرن ۽ بائيڪاٽن جي الزامن هيٺ ٻن ٽن سالن کان بنا ڪنھن فيصلي جي هلي رهيا آهن، جيڪڏهن ڪيسن جو فيصلو ڪري ڇڏين ها تہ ڪيترائي شاگرد سزائون ڪاٽي نڪري وڃن ها.هي ڪٿان جو انصاف آهي ٺيڪ آهي جيڪڏهن اسان ڪو ڏوھہ ڪيو آهي تہ اسين توهان کي اپيل نہ ٿا ڪريون تہ اسان کي معافي ڏئي آزاد ڪيو وڃي مگر گهٽ ۾ گهٽ ڪيس جو فيصلو ڪيو وڃي، افسوس جو جيڪي قانون مارشل لا جا آهن انھي تحت بہ اسان کي انصاف نٿو ڏنو وڃي حالانڪہ سمري ملٽري ڪورٽ جو مطلب تڪڙا فيصلا ڪرڻ هوندو آهي، مگر هيءَ سئين سڌي سازش ٿي لڳي، اهو سڀ ڪجهہ سوچيندي اسان بين القوامي انساني احتجاج ڪري مرڻ گهڙيءَ تائين بک هڙتال جو پروگرام ٺاهيو آهي، حالا نڪ اسان ڪا بہ خودڪشي وغيرہ نہ ڪئي آهي، باقي حالت اهڙي آهي جو توهان خود باشعور آهيو هينئر شاگردن کي آزاد ڪرڻ گهرجي سو بہ ان ڪري جو جيڪو ٽائيم بنا ڪنھن فيصلي جي جنھن شاگرد جيل ڪاٽيو آهي اهو ٽائيم ڏئي فيصلا ڪيا وڃن تہ الاهي شاگرد آزاد ٿي سگهن ٿا.
ڪمشنر عبدﷲ جي ميمڻ ڏاڍو چالاڪ ۽ ذهين هجڻ ڪري پنھنجا دليل شروع ڪيائين، هن شاگردن کي ڏوهي قرار ڏيندي چيو تہ تعليمي ادارن جو ماحول رڳو غنڊا گردي وارو ٿي پيو آهي، ڪا بہ منظم جدوجھد نہ ٿي آهي رڳو استادن ۽ تعليمي ادارن جي سربراهن جي بيعزتي ڪئي ويندي آهي، اسين جنھن بہ شاگرد کي آزاد ڪرائيندا آهيون اهو وري ٻاهر سياسي سرگرميون ڪندو آهي، توهان پنھنجي تعليمي ادارن جي سربراهن کي چئو تہ توهان جي لاءِ سفارش ڪن تہ پوءِ سڀ ڪجهہ ٺيڪ ٿي ويندو، مون چيو تہ سائين ڪراچي يونيوورسٽي ۾ جماعت اسلامي جا غنڊا سري عام فائرنگ ۽ قتل ڪري رهيا آهن اتي ڪجهہ بہ نہ ٿو ڪيو وڃي، جيڪي گرفتار ٿين ٿا انھن کي سول ڪورٽن ۾ چالان ڪيو وڃي ٿو جيڪي جلدي ۾ ضمانتن تي آزاد ٿي وري بہ پنھنجون غير انساني ۽ غنڊاگردي واريون سرگرميون ڪندا وتن ٿا، جڏهن تہ سنڌ جي مک ادارن سنڌ يونيورسٽي، لياقت ميڊڪل ڪاليج،مھراڻ يونيوورسٽي، زرعي يونيورسٽي ۽ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج وغيرہ جي شاگردن کي ايترو تعصب ۽ ظلم سان ڇو ٿو ڏٺو وڃي، ڪمشنر وراڻيو تہ بابا ڪراچي ۾ شاگردن کي ٻين سياسي جماعتن جي مدد آهي جيڪا توهان کي نہ آهي توهان پنھنجو بچاءُ نہ ٿا ڳوليو جيڪو ويڙھہ ۾ تمام ضروري هوندو آهي ايتري ۾ امداد چانڊيو جيڪو مون سان گڏ بيٺل هو تنھن يڪدم عقلي دليل ڏيندي چيو تہ گورنمينٽ چاهي ٿي تہ ملڪ جي سڀني تعليمي ادارن ۾ رڳو جنرل ضياءُالحق جا نعرا ۽ گيت ڳايا وڃن صرف جماعت اسلامي مضبوط هجي، ٻي ڪا بہ سرگرمي يا جماعت نہ هجي، جيڪڏهن گورنمينٽ جو اهو پروگرام قانوني طرح آهي تہ ان کي ظاهر ڪرڻ گهرجي تہ پرو ضياءُالحق ۽ پرو جماعت اسلامي کان سواءِ ٻي ڪا بہ سياست نہ هلندي تہ ٺيڪ آهي، اسين ان نظام کي ڪڏهن بہ قبول نہ ڪنداسين ڇو تہ دنيا جا جمھوري اصول، پاڪستان جو ڊيموڪريٽڪ قانون توڙي پاڪستان جو آئين اهڙي ارھہ زورائي جي خلاف آهي، هر فرد يا پارٽيءَ کي پنھنجي حق لاءِ جدو جهد ڪرڻ جو پورو حق آهي، جڏهن تہ پاڪستان جي فوج کي سرحدن يا بئريڪن ۾ هجڻ گهرجي، پر فوج سياست ڪري رهي آهي تہ پوءِ شاگرد بہ هن قوم ۾ جا فرد آهن انھن کي بہ حق آهي تہ ملڪ ۾ جمھوريت ۽ انصاف لاءِ جدوجھد ڪري سگهن ٿا، اسان کان پنھنجا نظريا گورنمينٽ اسان جي ذهنن مان کوٽي ڪڍي نٿي سگهي، امداد جي اهڙي سخت موقف تي ڪمشنر جو وات ڦاٽي ويو ڪجهہ دير لاءِ هن کي تڪيندو رهيو پوءِ موضوع مٽائڻ لاءِ شاگردن جي لسٽ ڪڍي نمبر وار نالا پڪارڻ لڳو نمبر وار پڇندو ويو تہ فلاڻو فلاڻواچي، مزي جھڙي ڳالھہ تہ ڪيترن شاگردن جا لڪل گورنمينٽ سان ڪيل ٺاھہ ظاهر ٿي ويا، شاھجھان شاھہ ۽ سڪندر ابڙو جو نالو وٺندي ڪمشنر چيو تہ توهان کي شرم نہ آهي توهان انتھائي بي حياءَ آهيو، توهان سنڌي نياڻين سان زيادتي ڪئي آهي جيڪي توهان جي خلاف توهان جي سامھون شاهديون ڏئي ويون آهن، ايل،ايم سي جي خان محمد لغاري،غلام نبي خشڪ. دودو مھيري، شمس گوپانگ، سانوڻ هنڱورو، اقبال ناريجو، کي چيائين تہ توهان 1981 ۾ عالماڻي پرنسپال جي خلاف ڪرنل خضر جي چوڻ تي جدوجھد هلائي ۽ ان جي هٿ ۾ کيڏيو، دودي چيو تہ عالماڻي سان ٺاھہ لاءِ تيار آهيون، ڀلي اسان سان ڳالھيون ڪري، اقبال ناريجو جيڪو 15.10.82 تي گرفتار ٿي آيو آهي ۽ جيڪو بنا ڪنھن جمھوري فيصلي جي قمر راڄپر ۽ شاھہ محمد شاھہ جي طرفان اسان جو تنظيمي چيئرمين مقرر ڪيو ويو آهي، جنھن جيل ۾ اچڻ شرط ٻڌايو تہ مون کي پوليس پنھنجي گهران مير پور خاص ۾ ڇاپو هڻي گرفتار ڪيو آهي.جيڪو سڄو ڊرامو هو، ڪمشنر کيس سڏ ڪري چيو تہ ڇا اقبال اهو سچ نہ آهي تہ تون پيش پيو آهين عالماڻي جي چوڻ تي توتي ڪو بہ تشدد وغيرہ تہ نہ ٿيو آهي، اقبال جو منھن لھي ويو پوءِ چيائيس پٽ ڪيئن آهي طبيعت تنھنجي، هاڻ ڀلي وڃ، اهڙو راز فاش ٿيڻ تي اقبال جي شڪل ڦري وئي، هي همراھہ تہ لڪ ڇپ ۾ گورنمينٽ جي چوڻ تي پيش ٿيو هو.مون کي حيرت لڳي وئي تہ هي بہ حڪومت سان خفيہ معاهدي تحت جيل ۾ آيو آهي.