شاگردن جا سپرنيٽينڊنٽ اڳيان هڪ ٻئي تي الزام
اڄ 1982-12-21 تي صبح جو چانھہ پيڻ جي ٽائيم تي خان محمد لغاري ۽ سانوڻ هنڱورو مون وٽ آيا چيائون ڏاڏا ڪمري ۾ ويھو تہ توهان سان ضروري ڪچھري ڪرڻي آهي، اسين وڃي ڪمري ۾ ويٺاسين سانوڻ ڳالھايو چيو ڏاڏا جيئي سنڌ وارا دانھون پيا ڪن تہ اسين هن وارڊ ۾ صرف ان ڪري نٿا رهون جو ڏاڏو متارو اسان سان صحيح نٿو هلي، مون چيو جيڪڏهن توهان کي اعتراض هجي تہ ٻڌايو باقي صالحين ڏي توهان وڃو انھن سان ڳالھايو جيڪڏهن مون ڏي ڪو وهنوار هوندو تہ ڀريندس ۽ کانئن معافي بہ وٺندس، همراھہ ويا ٿوري دير ۾ واپس آيا چيائون تہ هو ڳالھين ڪرڻ لاءِ تيار نہ آهن، مون چيو هاڻ ڇا ڪرڻ گهرجي هنن چيو تہ هي وارڊ مان نڪري وڃن ٿا اهو سٺو نٿو لڳي تون پاڻ انھن وٽ هلي وڃ اسين بہ گڏ هلون ٿا، مون چيو تہ هنن کي روز روز منٿون ڪرڻ هاڻي مناسب نہ آهي هاڻ جي هليا وڃن ٿا تہ ڀلي هليا وڃن ڇو تہ پوري سال ۾ هن وارڊ ۾ هنن جو ڪردار ۽ رويو ڏاڍو غلط رهيو آهي، هميشہ سياسي ڊسيپلين ۽ آدابن جو هنن مذاق اڏايو آهي، ڏوهي بہ پاڻ هوندا آهن ۽ پوءِ نمونا ڪري وري جنھن سان وڙهندا آهن ان کان ئي معافي جي يا پرچائڻ جي اميد رکندا آهن، ان ڪري کين هاڻ منٿون نہ ڪريو ڀلي هليا وڃن، هي همراھہ منھنجي اهڙي ڳالھہ تي واپس هليا ويا، اٽڪل 10 بجي سپرنيٽينڊنٽ وارڊ ۾ رائونڊ تي آيو جيئن ئي سيٽي وڳي تہ سڀئي شاگرد اچي گڏ ٿيا، سپرنيٽينڊنٽ پڇيو تہ توهان جا ڪھڙا مسئلا آهن ۽ ڪير هن وارڊ ۾ رهڻ نٿو چاهي، مون چيو تہ ڪو بہ مسئلو نہ آهي ۽ ڪنھن کي بہ اعتراض نہ آهي اگر جي ڪو مسئلو هوندو تہ اسين پاڻ ۾ ويھي حل ڪري وٺنداسين، توهان بي فڪر رهو، اگر جي ڪنھن دوست کي اعتراض آهي يا توهان کي شڪايت ڪئي اٿس تہ دليلن سان الزام ثابت ڪري باقي هروڀرو بنا ڪنھن سبب جي ڪو هن وارڊ ۾ رهڻ نٿو چاهي تہ پوءِ ان جي مرضي آهي، ايتري ۾ الطاف تنيو (جي ايم سيد) گروپ جي وڦلندي سپرنيٽينڊنٽ کي چيو تہ هي وارڊ سال اڳ ۾ اسان جو هو اسان ٻين تنظيمن کي هن وارڊ ۾ رهڻ ڏنو، هينئر ٻيون ٽي تنظيمون پاڻ ۾ گڏ رهن ٿيون، ڀلي رهن پر اسان جو صبر لبريز ٿي ويو آهي اسين جيئي سنڌ وارا ڪنھن ٻي تنظيم سان رهڻ لاءِ قطعي تيار نہ آهيون ان ڪري اسان کي هن وارڊ مان ضرور ڪڍي ڪنھن ٻئي وارڊ ۾ شفٽ ڪيو وڃي، ڇو تہ اسان جو دشمن علي محمد پنھور هن وارڊ ۾ شفٽ ٿي آيو آهي، ان تي سپرنيٽينڊنٽ يڪدم چيو تہ ان کي تہ توهان جو اڳواڻ دودو مھيري منھنجي اڳيا، اهو چئي وٺي آيو آهي تہ اسان سڀئي گڏ ٿا رهون اسان کي ڪوبہ اعتراض نہ آهي، ايتري ۾ اوچتو هڪ جذباتي جاهل انسان جيڪو مون سان گڏ تنظيمي ساٿي بہ رهيو آهي، سڀني شاگردن کان ٻاهر نڪري الڳ نموني سان اکيون ڳاڙهيون ڪري وڏي آواز سان چيو تہ سپرنيٽينڊنٽ صاحب اهي ٽئي ماڻھو بد ڪردار آهن اسان کي هن وارڊ ۾ نہ کپن باقي ڏاڏو متارو اسان جو تنظيمي ساٿي ضروري آهي پر سندس اهو فيصلو غلط آهي اسان کي قبول نہ آهي، هن جي اهڙي بيان سان منھنجي پيرن هيٺان زمين نڪري وئي ڏاڍو لڄي ٿيس سوچيم هن بي وقوف جو عمل ڏس هڪ ساٿي تي سپرنيٽينڊنٽ اڳيان شڪايت ٿو ڪري، اگر جي اهڙي ڳالھہ هئي تہ پھريائين مونکي ٻڌائي ها، هي پوليس وارا اڳئي آدمخور نما انسان آهن اصل جهٽ پيا هڻندا آهن تہ من ڪو اسٽوڊنٽ غلطي ڪري يا هنن جي ٻڌي ۽ ايڪو ٽٽي تہ ان جو اسين ڀرپور فائدو وٺي کين ڇڙوڇڙ ڪري الڳ الڳ ٽارچر ڪريون، هن جي اهڙي بيوقوفانا بيان تي مون کي چڙ بہ لڳي پر پاڻ تي ڪنٽرول ڪيم تہ يار هن بيوقوف تہ غير جمھوري رويو اختيار ڪيو آهي، گهٽ ۾ گهٽ مون کي پاڻ تي ڪنٽرول ڪرڻ گهرجي، اهو دوست هو غلام نبي خشڪ جنھن پنھجا جوهر ڏيکاريا هن اشاري سان اسدگاڏهي (ايس.ايس.ٽي) ساوڻ هنڱورو (ڊي.ايس.ايف) خان محمد لغاري سڪندر ابڙيجو ۽ شمس گوپانگ کي بہ سڏ ڪري پاڻ سان گڏ بيھاريو جيڪي اکيون ٻوٽي بي حيائي سان وڃي هن سان گڏ بيھي رهيا، مونکي حيرت بہ ٿي کل بہ آئي ۽ شرمسار بہ ٿيس تہ هنن مون سان اهڙي معاملي تہ بحث ڇو نہ ڪيو، ايتري ۾ عبدﷲ شاھہ مشتعل ٿي چيو تہ سائين اسين بد ڪردار آهيون باقي ٻيا وري سڌريل آهن هنن مان ڪيترائي نشو ڪن ٿا جن ۾ شراب، چرس وغيرہ بہ پيئن ٿا، هن جي اهڙي بيان تي غلام نبي مشتعل ٿي چپن تي رومال ڦيرائي جذبات مان سپرنيٽينڊنٽ جي ويجهو اچي صفا ڇاتي ڇاتي سان ملائي چيو، سائين اسين ڊاڪٽري جا شاگرد آهيون، شاھہ جو اسان مٿان غلط الزام آهي، آئون هنن جي اهڙي حرڪت تي کلندو بہ رهيس ۽ پيشمان بہ ٿي رهيو هئس تہ هي ڪھڙي ٻاراڻي حرڪت ڪري رهيا آهن، سپريڊنٽ غلام نبي کي ڪاوڙ مان چيو پري ٿي بيھہ ۽ تميز سان ڳالھاءِ همراھہ دٻ تي ڪجهہ ڍرو ٿيو، ايتري ۾ مون چيو سائين ٺيڪ آهي ڀلي هنن ٽنھي کي وارڊ مان ڪڍيو وڃي هنن ٽنھي مون کي پنھنجو اعتراض ڪونہ ٻڌايو هو، سپرنيٽينڊنٽ ڪاوڙ مان رڙ ڪري سپاهين کي چيو هنن ٽنھي جا ٽپڙ هينئر جو هينئر هن وارڊ مان ڪڍو اگر جي ڪنھن ٻئي کي بہ هتي رهڻ جو اعتراض آهي تہ انھن کي بہ ڪڍو ۽ جيلر کي چيائين هتي جيڪي قيدي ڪم ڪندڙ يعني برداشتي آهن انھن کي بہ ڪڍو سپرنيٽينڊنٽ جي اهڙي دڙڪي تي همراھہ ڦورن کولين ڏانھن ڀڳا وڃي پنھنجا ٽپڙ ٻڌائون، مون کي وري سوچ آئي تہ هي بيوقوف آهن، هي جيل آهي هتي دوستاڻي طريقي سان رهيا پيا آهن ان ڪري کين جيل ۾ رهڻ جي عذاب جي خبر ئي ڪانہ ٿي پئي هنن کي اڪيلائي ۾ رهڻ جو تجربو گهٽ آهي هتان ويا تہ تنگ ٿيندا ۽ نفسياتي مريض ٿي ويندا، انڪري آئون يڪدم مڇريل سپرنيٽينڊنٽ جي ڀرسان وڃي بيٺس ۽ هن سان هروڀرو کلي ڳالھائڻ شروع ڪيم هتان هتان جو خبرون ڪري کيس ٿڌو ڪيم پوءِ کيس چيم سائين ٽن همراهن کي ڀلي ڪڍو باقي ٻين شاگردن کي هتان نہ ڪڍو، ڇوڪرا ڪچا آهن کين جيل ۾ رهڻ جو تجربو نہ آهي پاڻھي سڌري ويندا سپرنيٽينڊنٽ ڪجهہ وقت خاموش ٿي ويو ايتري ۾ مون خان محمد لغاري ۽ سانوڻ هنڱوري کي سڏ ڪيو جيڪي تڪڙا تڪڙا مون طرف آيا وري سپرنيٽينڊنٽ کي چيوسين سپرنيٽينڊنٽ چيو ٺيڪ آهي، ائين چئي هليو ويو سپرنيٽينڊنٽ جو اهو رد عمل ان ڪري هو، تہ هي شاگرد پڙهيل لکيل آهن سياسي تنظيمن جي مکه عھدن تي ڪم ڪن ٿا پر هڪ ٻئي سان وڙهن بہ ٿا ۽ نفرت بہ ڪن ٿا اهڙو اڍنگو طريقو ڇو ٿا اختيار ڪن، سڀڪو پنھنجين کولين ڏانھن روانو ٿيو آئون اچي بينچ تي ويٺس جتي امداد، چانڊيو شير محمد مڱريو، محمد خان سولنگي ۽ شمس گوپانگ اچي منھنجي ڀرسان ويٺا، مون وڏي آواز ۾ چيو تہ هاڻي هن وارڊ ۾ رهڻ وڏي بيحيائي ٿيندي ۽ مون نعرو هنيو تہ مونسان جيڪو بہ گڏ هلڻ چاهي تہ ان کي صلاح آهي، ڇو تہ مون کي ذاتي طرح شديد ڏک ٿيو، جتي ڪٿي مظاهرا لڳا پيا آهن، اڄ جيل جي تاريخ ۾ پھريون دفعو مونکي شديد صدمو پھتو آهي، هي وچولي طبقي جا شاگرد ڪيترو نہ نفسياتي طرح بزدل ۽ بيوقوف آهن کين جيل وڏي پيماني تي مايوس ڪري ڇڏيو آهي، جي ايتري بي حيائي تي لھي آيا آهن، جو هنن هڪ ٻئي تي جيل جي ڊڪٽيٽر سپرنيٽينڊنٽ اڳيان الزام تراشي ڪري اسٽوڊنٽ پوليٽڪس جو اميج ايترو تہ ڪيرائي ڇڏيو آهي جو هي سامراجي غنڊا شاگرد سياست تان ٽوڪون ڪري کلي رهيا آهن، شاگردن کي بيوقوف ۽ جاهل سمجهي رهيا آهن، هي دوست هيڏين وڏين غلطين ڪرڻ جي باوجود پنھنجي پاڻ کي وري نظرياتي سياسي شاگرد سمجهن ٿا، هي سڄي حرڪت ڪرڻ جو منصوبو ڪالھہ اسد گاڏهي، خان محمد لغاري ۽ سانوڻ هنڱورو هڪ منظم سازش تحت ٺاهيو ۽ ان منصوبي ۾ غلام نبي خشڪ، شمس گوپانگ ۽ سڪندر ابڙيجو کي بيوقوف بنائي استعمال ڪيو ويو ۽ خاص طرح ايس.ايس.ٽي جي هن دوست جو ذهن نمائش تي مبني آهي رڳو ڏڦيڙ پيدا ڪرڻ سندس اولين فرض رهيو آهي، دوستن جي اهڙين حرڪتن ۽ عملن جي ڪري مونکي دلي طرح ڏاڍو ڏک پھتو آهي، ان ڪري هاڻي هن وارڊ ۾ رهڻ منھنجي لاءِ مشڪل ٿي پيو آهي.