يهودين جون سازشون ۽ قريش وارن جي بي رحمي
جيئن ته مديني جا يهودي ٽن وڏن قبيلن ۾ ورهايل هئا، جيڪي پنهنجي پنهنجي ڌنڌي جي اعتبار سان سڃاتا ويندا هئا. هڪ قبيلو سون جو ڪاروبار ڪندو هو ٻيو قبيلو چمڙي جو ڪاروبار ڪندو هو ۽ ٽيون ڪاشتڪاري يا زراعت ڪندو هو.
پيغمبر اسلام ﷺ جن کي جيئن ئي خبر پئي ته ڪاشتڪار يهودين جو قبيلو مسلمانن تي حملو ڪرڻ چاهي ٿو ته پاڻ سڳورنﷺ ان خلاف جارحانه قدم کڻي ان قبيلي جي رهائشي علائقي کي محاصري ۾ ورتو ۽ انهن کي خبردار ڪيو ته توهان ماڻهو مديني جي آئين جي خلاف ورزي ڪرڻ چاهيو ٿا پر توهان جي بهتري ان ۾ آهي ته پنهنجن ارادن کي تبديل ڪيو ۽ مسلمانن سان دوستانه رويو اختيار ڪندي امن پسند شهرين وانگر مديني ۾ زندگي گذاريو.
يهودين امن ۽ سلامتيءَ جي تجويز رد ڪري ڇڏي ۽ چوڻ لڳا ته اسان مسلمانن سان هڪ جڳهه تي گڏ نٿا رهي سگهون. ان ڳالهه تي رسول الله ﷺ جن انهن کي مديني کان نڪري وڃڻ جو حڪم ڪيو ۽ فرمايائون ته توهان به سونارن جي قبيلي وانگر مدينو ڇڏي وڃو ۽ ڪنهن ٻي جڳهه تي وڃي رهو.
مديني جي ڪاشتڪار قبيلي ائين ئي ڪيو. ان جي باوجود پيغمبر اسلام ﷺ جن پنهنجي مهربان ۽ رحمدلي جي تحت يهودين کي ڪابه سزا نه ڏني پر اها به اجازت ڏنائون ته توهان جيڪو ڪجهه کڻي وڃي سگهو ٿا سو کڻي وڃو. ان طرح يهودين به پنهنجي گهرن جون دريون، دروازا به ڪڍي ساڻ کڻي ويا، ان کان پوءِ مديني ۾ يهودين جو صرف هڪ قبيلو رهيو.
يهودين جي سونارن جي قبيلو گهڻو اڳ مديني مان نڪري چڪو هو پوءِ انهن جا ڪجهه خاندان مڪي ۾ وڃي رهڻ لڳا. ڪاشتڪارن جو قبيلو به مديني مان نڪري ٻي جڳهه هليو ويو پر انهن جا به ڪجهه خاندان مڪي ڏانهن نڪري ويا ۽ اتان جي شهريت اختيار ڪيائون. مڪي ۾ رهڻ وارا يهودي قريش وارن کي مسلمانن جي خلاف هميشه ڀڙڪائيندا رهيا ۽ مسلمانن تي ڪاري ضرب لڳائڻ تي اُڪسائيندا رهيا. ايتري تائين جو يهودين جي ٻنهي قبيلن مسلمانن جي رڳ رڳ زخمي ڪرڻ لاءِ مشرڪن سان عهد ڪيو جيتوڻيڪ اهي يهودي هئا ان جي باوجود خانه ڪعبه ۾ حاضر ٿي قسم کنيائون ته اسين ان عهد تي قائم رهنداسين.
آخرڪار يهودين جي ڀڙڪائڻ تي مشرڪن اهو اعلان ڪيو ته جيڪو به ڪنهن مسلمان کي زنده پڪڙي ايندو ۽ اسان جي حوالي ڪندو ته ان کي وڏن وڏن انعامن سان نوازيو ويندو. هر زنده مسلمان جي بدلي ۾ قريش وارن جيڪو انعام مقرر ڪيو اهو ايترو گهڻو هيو جو ريگستاني بدو باشندا مسلمانن جي تلاش ۾ نڪري پيا ته انهن کي پڪڙي قريش وارن کان انعام حاصل ڪريون.
مڪي ۾ ان وقت مسلمان نه هئا جو اتان پڪڙي انعام حاصل ڪن انڪري مديني جي ڀرپاسي ۾ رهندڙ بدوي قبيلن جا ماڻهو وڏي انعام جي لالچ ۾ مسلمانن کي اغوا ڪري مڪي جي قريش کي حوالي ڪرڻ جو منصوبو ٺاهڻ لڳا.
اتفاق سان ان وقت مديني جي ڏکڻ ۾ رهڻ واري هڪ قبيلي حضرت محمد ﷺ جن کي درخواست ڪئي ته اوهان ڪجهه مسلمانن کي تبليغ اسلام جي خيال سان هيڏانهن موڪليو ته جيئن اسان به ديني تعليم کان واقف ٿيون. رسول الله ﷺ جن هڪ جماعت حضرت عمير رضي الله بن ثابت جهڙي مشهور مبلغ جي اڳواڻي ۾ ٽيهه ماڻهو ان قبيلي ڏانهن اسلام جي تبليغ خاطر روانا ڪيا ۽ انهن تي اها ذميواري رکي وئي ته اتي وڃي ماڻهن کي قرآني آيتن جي باري ۾ ڄاڻ ڏيو.
جڏهن اها جماعت ان قبيلي ڏانهن رواني ٿي ته رستي ۾ انهن ماڻهن جي هٿ چڙهي ويا جيڪي مسلمانن کي اغوا ڪرڻ لاءِ لڪيا ويٺا هئا. اغوا ڪرڻ وارن مسلمانن کي زنده پڪڙڻ چاهيو پر هنن ساڻن مڙسي سان مقابلو ڪيو انهن آدم چورن سان مقابلو ڪندي سڀ جو سڀ شهيد ٿي ويا پر اتفاق سان ٽي مسلمان وري به انهن کي قبضي ۾ اچي ويا. بدوي لٽيرن انهن ٽنهي کي گرفتار ڪري مڪي ڏانهن روانا ٿيا ته جيئن قريش جي چڱن مڙسن کان ٽنهي جي بدلي ۾ انعام حاصل ڪريون.
انهن ٽنهي مسلمانن مان هڪ مسلمان اهو ڄاڻي پيو ته مڪي ۾ تمام وڏي تڪليف ۽ ايذائڻ سان دردناڪ مصيبتون ڏئي هلاڪ ڪيو ويندو سوڪنهن حيلي بهاني ڀڄڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. لٽيرن سندس وڏي ڳولا ڪئي ته جيئن ان کي پڪڙي مڪي وٺي وڃون، پر ان شخص انهن سان مقابلو ڪيو.، ظالمن کيس ٽڪرا ٽڪرا ڪري ڇڏيو ۽ ريگستان ۾ ڦٽو ڪري ڇڏيائونس. اها جڳهه جتي ان مسلمان جي جسم کي ٽڪرا ٽڪرا ڪيو ويو، ”الراجي“ جي نالي سان سڏي ويندي هئي.
باقي ٻن مسلمانن کي ٻڌي انهن مڪي ڏانهن آندو پر اتي پهچي انهن ٻنهي اغوا ڪيل مسلمانن کي قريش جي حوالي ڪرڻ کان ڦري ويا، ڇو جو انهن ڏٺو ته مڪي جا وڏا وڏا رئيس ۽ حڪمران انهن کي حاصل ڪرڻ لاءِ ايترا ته بيقرار هئا جو انعام مٿان انعام جي چڙهت شروع ڪري ڏني هئي، لٽيرن انعام حاصل ڪرڻ کان صاف انڪار ڪري انهن ٻنهي مسلمانن کي نيلام ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ته جيئن زياده کان زياده رقم حاصل ڪئي وڃي.
سڀ کان وڌيڪ واڪَ ڏيندڙ شخص صفوان بن اميه هو جيڪو ابوسفيان کان بعد مڪي جو سڀ کان طاقتور سردار مڃيو ويندو هو. ان ٻنهي مسلمانن مان هڪ کي خريد ڪيو. صفوان بن اميه جي حصي ۾ ايندڙ مسلمان تبليغ ڪندڙن جو سربراه عمير بن ثابت هو ۽ ٻئي مسلمان کي مڪي جي ريئس وڏي رقم ۾ خريد ڪيو.
مڪي وارن جڏهن اهو ڏٺو ته ٻن مالدار شخصن ٻن مسلمانن کي خريد ڪري پنهنجو پاڻ انهن کي قتل ڪري انتقام جو مزو ماڻڻ چاهن ٿا ته انهن اعتراض ڪيو ۽ چوڻ لڳا ته اسان به مسلمانن جي هٿان ڌڪ کاڌا آهن ۽ اسان جا به عزيز رشتيدار جنگ بدر ۽ جنگ احد ۾ ماريا ويا آهن ان ڪري اسان جو به حق ٿيندو آهي ته انهن ٻنهي مسلمانن کي قتل ڪرڻ جو منظر پنهنجي اکين سان ڏسون. ان ڪري اوهان کي گهرجي ته ٻنهي کي مڪي جي وڏي ميدان ۾ آڻي ڪري قتل ڪريو ته جيئن اسان به اهو تماشو ڏسي سگهون ۽ اسان جي به دل ٺري.
صفوان بن اميه مڪي وارن جو اهو مطالبو مڃيو ۽ ”نستاس“ نالي شخص کي چيائين ته هن مسلمان عمير بن ثابت کي مڪي جي وڏي ميدان ۾ آڻي قتل ڪيو وڃي. ايئن به چيائين ته مان ان مسلمان جي تمام وڏي رقم ادا ڪري چڪو آهيان. ان ڪري قتل ڪرڻ کان پوءِ ان جي منڍي جو نيلام ڪرائيندس پوءِ جيڪو به ان جي منڍي خريد ڪري ۽ سندس جي کوپڙي مان ڪٽورو ٺاهي پاڻي پيئڻ لاءِ استعمال ڪري. جنگ احد ۾”سلافه بن سعد“ نالي عورت به هڪ مسلمان سپاهيءَ جي منڍي ڪٽي کڻي آئي هئي ۽ ان به چيو هو ته مان ان جي کوپڙيءَ کي پاڻيءَ جي ڪٽوري طور استعمال ڪندس.
جڏهن حضرت عمير بن ثابت رضي الله مڪي وارن جي سامهون نستاس نالي شخص جي هٿان شهيد ٿي چڪو ته ان جي کوپڙيءَ لاءِ واڪ شرو ع ڪيا ويا ۽ اتي موجود هڪ شخص وڏي واڪ تي خريد ڪري، حضرت عمير جي جنازي ڏانهن وڌيو ۽ جڏهن لاش کي ڏٺائين ته لاش جو چؤگرد سونهري رنگ جا هزارين (رڍون) ماڻهو نظر آيس ۽ خوفزده ٿي ويو ۽ پنهنجو پاڻ کي چوڻ لڳو ته جنهن مهل اونداهي ٿيندي ۽ اهي سونهري رڍون هليون وينديون ته ان وقت اچي کوپڙي ڪٽي ويندس. اسلامي تاريخدانن لکيو آهي ته جڏهن رات جو وقت ٿيو ته اهڙو ته وڏڦڙو مينهن وٺو جو هر پاسي ٻوڏ اچي وئي ۽ حضرت عمير رضي الله جو لاش ڪيڏانهن لڙهي ويو ۽ اهڙي طرح ان دشمن اسلام جي خواهش پوري ٿي نه سگهي. پر ٻئي مسلمان کي شهر کان ٻاهر ”تنعيم“ نالي جڳهه تي آڻي شهيد ڪيو ويو. ان مسلمان کي پهريائين هڪ صليب تي ليٽائي ٻئي ٻانهون ڊگهيون ڪري سندس هٿن ۾ وڏيون ڪليون لڳايون ويون، پر اهڙي شديد ايذائن جي باوجود ان مسلمان جي زبان تي صرف اهي لفظ هئا. ”لاالھ الاالله“ ان کان بعد ٻئي ٽنگون به اهڙيءَ طرح ڪلين سان بندي، ان صليب کي اُڀو ڪري بيهاريو ويو. اتي موجود عورتن ۽ ٻارن ان تي پٿر وسايا ۽ کيس نيزا هنيا ويا.
مڪي وارن صليب تي ٽنگڻ جو طريقو يهودين کان سکيو هو، سن 625ع جون جي مهيني 3 هجري تي چاليهه مسلمان هڪ ٽولو ٺاهي ريگستاني قبيلي جي طرف روانا ٿيا ته جيئن انهن کي دعوت اسلام ڏني وڃي پر ”معوذه“ نالي کوهه وٽ ڪجهه بدوي باشندن انهن تي حملو ڪيو. جيئن ته مسلمان ڄاڻن پيا ته جيڪڏهن اسين قيد ٿي وياسين ته پوءِ اسان کي خوفناڪ ايذائن سان مڪي ۾ قتل ڪيو ويندو. ان ڪري انهن آخري دم تائين مقابلو ڪيو ۽ سڀ جو سڀ شهيد ٿي ويا. لٽيرا ڪنهن کي به گرفتار نه ڪري سگهيا.