ٻه اکر : انعام ڀٽي

جو ڪجهه اوهان پڙهڻ وارا آهيو جي اهو ٻن اکرن جي سري هيٺ هن ڪتاب ۾ ڇاپيو ويو آهي ته پوءِ پڪ سان اهو ڪوڙ آهي هي ٻه اکر ڪونهن. جي مهاورتن به ٻه ته ٻارنهن سمجهو ٿا تڏهن به اهي ٻارنهن ناهن.ٻه سٽون به ڪونهن، پر ممڪن آهي ته ٻه صفحا هجن. مور ساگر جي ايتري ساري محنت تي جي ٻه اکر لکان ها ته پوءِ “بهترين سفرنامو” جا ٻه اکر لکڻ سان ڳاله ختم ڪرڻي پوي ها. ڪنهن به سٺي سفرنامي لکڻ لاءِ شاعر جي اک، مطالعاتي مشاهدو ۽ سٺي همسفر جو هجڻ لازمي آهي. حيدرآباد کان هنزه تائين جو ليکڪ مور ساگر پاڻ شاعر آهي، ڪتاب پڙهندڙ اندازو ڪري سگهي ٿو ته ليکڪ جو مطالعو ڪيترو آهي. باقي ساڻس گڏ سنگت ۾ مهراڻ يونيورسٽي جي ڪيميڪل شعبي جا شاگرد هن سموري سفرنامي جي سونهن جو حصو هجڻ جي شاهدي آهن. آءَ پنهنجو ذڪر هنن صفحن ۾ بلڪل ئي ڪرڻ ڪونه چاهيندس جو پهرين صفحي کان وٺي ڪتاب جي آخر تائين ڪيترائي ڀيرا منهنجو ذڪر ڪيل آهي. پڙهندڙن لاءِ اهو واضع ڪرڻ لازم آهي ته هي “تون مونکي حاجي چئو ته مان توکي غازي چوان” وارو معاملو ڪونهي. مور سموري سفر جي ڪٿا ۾ ڪٿي به منهنجي ڪا اوڻائي ڪونه ظاهر ڪئي آهي. ممڪن آهي رک رکاءُ ڪيو هجيس پر آءُ سمجهان ٿو ته ڪٿي نه ڪٿي ڪا گهٽ وڌائي ٿي هوندم جنهن جو هڪ ثبوت پشاور کان واپسي وقت سفر جي دورانيئي جو صحيح اندازو نه ڪري سگهڻ ڪري لاهور کان حيدرآباد جي ٽڪيٽن جو زيان ٿيڻ آهي.
مور سان تعلق هڪ گراهڪ ۽ دڪاندار جي حيثيت ۾ شروع ٿيو پر اڳتي هلي طبيعتن ۽ مزاج جي هڪجهڙائي ڪري دوستي ۾ تبديل ٿي ويو. جڏهن به گهمڻ جي سلسلي ۾ ملڪ توڙي ملڪ کان ٻاهر جا قصا مور سان بيان ڪندو هيس ته سندس دل ۾ هڪ خواهش پئي ٿيندي هئي ته “سائين اسان کي به گهمايو”. هن ڀيري جڏهن شاگردن کي مطالعاتي دوري تي پنجاب، پختونخواه ۽ اترين علائقن ڏانهن وٺي وڃڻ جي ذميواري ملي ته مورساگر کي دل سان صلاح ڪيم ته “ميان جي هلڻ چاهين ته جي بسم الله”. مون کي اندازو هيو ته مور مسافري بعد سفرنامو ضرور لکندو پر ايترو اندازو ڪونه هئم ته ڪو اهڙو ڀرپور سفرنامو لکندو. هڪ ئي ويهڪ ۾ سموري سفر جي ڪٿا پڙهي اندازو ٿيم ته مور جي اندر هڪ سٺي انسان جون انيڪ خوبيون سمايل آهن. سندس سوچ جا مثبت پاسا تمام سگهارا آهن. سفر جي ڪيترين ئي اوڻاين ۽ ڏکائين کي دل جي وڏائي سان ڳڻي سفر جو حصو سمجهي لطف اندوز ٿيندو رهيو آهي.
سموري سفر ۾ واحد مور اهڙو ساٿي هئو جنهن جي سواءِ منهنجي باقي سٿ جي ڪنهن به فرد سان پهرين ڪا ملاقات ڪونه هئي. سفر جي ساٿ ۾ نوجوانن سان مور ساگر جو رلي ملي وڃڻ سندس شخصيت ۽ سڀاءَ جي پختگي جي نشاندهي ڪري ٿو. سندس پرين جي پچار پوري سفر جي ساٿي رهي ٿي ۽ واٽ ويندي سونهن جي جهٽڪي ۾ به کيس پنهنجي محبوب کي پسڻ جي پچار رهي ٿي. ڌڻي شال سندس محبت تا قيامت برقرار رکي ۽ اها اندر جي اُڃ ڪڏهن نه اُجهائي.
کامان پچان پڄران، لُڇيان ۽ لوچيان،
تن ۾ توءنس پرين جي پيان نه ڍاپان،
جي سمونڊ منهن ڪريان، ته سُرڪيائي نه ٿئي.
(شاھ)
سنڌ جي قومي مسئلن جي ساڃاھ ڪنهن به سنڌي ۾ هجڻ ان جي قومي غيرت ۽ شناس جو اهڃاڻ آهي. مور جي سفر ڪٿا ۾ سنڌ جي پاڻي کان وٺي معاشي حالتن جو تجزياتي حال احوال انهي جي نشاندهي ٿو ڪري ته هڪ حساس دل ۽ حسين اک رکندڙ شاعر نه رڳو سنڌ جي درد ڪهاڻي کان مڪمل واقف آهي پر ان درد جي دارون لاءِ پريشان به!
جن ماڳن شهرن ۽ رستن تان منهنجو ڪيترائي ڀيرا گذر ٿيو انهن جي تاريخي پسمنظر، ڪٿائن ۽ لوڪ ورثن بابت ڄاڻ مور جي هن ڪتاب پڙهڻ مان ملي. مور جو تاريخي توڙي لوڪ ڪٿائي مطالعو پڻ ڪافي آهي جنهن ڪري پڙهندڙن کي سفر جي لطف سان گڏوگڏ تاريخي ڄاڻ پڻ ملندي.
ڪنهن به منظر جي مڪالماتي عڪاسي ڪرڻ لاءِ خوبصورت ۽ معقول تشبيهن جو هجڻ لازم آهي. مور جي شاعراڻي سگهه سفرنامي جي انهي گهرج کي ڀرپور نموني سان ادا ڪيو آهي، “جُهڙالي موسم ۾ اسلام اباد اُڪري اڳتي ٿياسين ته هڪڙو سِلسلو شروع ٿئي ٿو، جنهن کي ڏِسي اکيون ٿڌيون، چهرا مهڪندڙ ۽ زبان تي سُبحان الله جا لفظ اچن ٿا”. هي هڪ نمونو آهي پڙهندڙ اندازو ڪري سگهن ٿا ته ڪتاب جي اندر کين پڙهڻ لاءِ هڪ دل تي اثر ڪندڙ مواد ملندو. آءُ يقين سان چوان ٿو ته ڪوبه احل ذوق هن ڪتاب کي پڙهڻ شروع ڪندو ته هڪ ئي ويهڪ ۾ پورو ڪَري اٿندو.اميد آهي ته ڪنهن به لٻاڙ، وڌاءُ ۽ ڪوڙ کان پاڪ هن سفرنامي جي مڃتا وقت ضرور ڪندو.

انعام ڀٽي

3 ،جالان پلائي پردانا 2/6،
تمان سري پلائي پردانا 81110،
جوهر، ملائيشيا.

سفرناما

حيدرآباد کان هنزه تائين