مينارِ پاڪستان
مينار پاڪستان، جي آڳند تان ئي بادشاهي مسجد ۽ قلعي جو خوبصورت نظارو ڪري پيو سگهجي، سائين انعام قرارداد پاڪستان جي مووي ڀري، جنهن قرارداد کي هاڻي ڪنهن به قسم جي ڪا اهميت نٿي ڏني وڃي.
23 مارچ 1940ع تي آل انڊيا مسلم ليگ جو 27 ساليانو اجلاس لاهور جي منٽو پارڪ (موجوده اقبال پارڪ) ۾ ٿيو. ان تاريخي اجلاس جي صدارت قائداعظم محمد علي جناح ڪري رهيو هو. ان اجلاس ۾ ننڍي کنڊ جي ڪُنڊ ڪُڙڇ مان هزارين رهنمائن ۽ ڪارڪنن شرڪت ڪئي. اجلاس ۾ هر طرف آل انڊيا مسلم ليگ جا سبز هلالي جهنڊا وڏي شان و شوڪت سان ڦڙڪي رهيا هئا، تحريڪ آزادي جي رهنمائن ۽ ڪارڪنن ۾ تمام گهڻو جوش ۽ جذبو هو. ان تاريخي اجلاس ۾ شيرِ بنگال مولوي اي ڪي فضل الحق هڪ قرارداد پيش ڪئي، جنهن ۾ چيو ويو هو ته “آل انڊيا مسلم ليگ جو هي اجلاس مطالبو ڪري ٿو ته وفاق جنهن جي “جنهن جي دستور هند 1935ع ايڪٽ” ۾ وضاحت ڪئي وئي آهي. هن ملڪ جي حالتن جي اعتبار کان قطعي ناموزون ۽ هندستان جي مسلمانن لاءِ ڪنهن به طرح قابل قبول نه آهي. هندستان جا مسلمان ڪنهن به طرح سان 1935ع جي ايڪٽ کي ايستائين نه مڃيندا، جيستائين ان تي غور ڪري مسلمانن لاءِ قابل قبول نٿو بڻايو وڃي. فيصلو ڪيو ويو ته، آل انڊيا مسلم ليگ مسلمانن لاءِ ڪوبه آئين ايستائين قبول نه ڪندي جستائين اهو آئين هيٺين اصولن مطابق نه هجي.
(1) جاگرافيائي حدن مطابق جن علائقن ۾ مسلمانن جي اڪثريت هجي. اُتي آزاد رياستون اهڙي نموني قائم ڪجن جو اُهي متحد ۽ خود مختيار هجن.
(2) ننڍي کنڊ جي اُنهن خودمختيار ۽ آزاد علائقن جي دستور ۾ اقليتي ماڻهن ۽ مسلمانن جي مذهبي، ثقافتي، معاشي، سياسي انتظامي ۽ ٻين حقن جي حفاظت ڪئي وڃي ۽ انهن ماڻهن جي اڪثريت راءِ مطابق کين تحفظ ڏنو وڃي.
(3) هندستان جي ٻين علائقن ۾ جتي مسلمان اقليت ۾ آهن، اتي آئين ۾ اهڙي وضاحت ڪئي وڃي ته جيئن انهن جي حقن جي اثرائتي نموني حفاظت ٿي سگهي ۽ ان لاءِ مسلمانن جو مشورو ورتو وڃي.
ان قرارداد جي تائيد چوڌري خليق الزمان، يوپي جي سيد شاڪر علي، بهار جي نواب محمد اسماعيل، بمبئي جي آءِ آءِ چندريگر، سنڌ جي عبدالله هارون، بلوچستان جي قاضي محمد عيسيٰ خان، سرحد جي اورنگزيب خان، پنجاب جي مولانا ظفر علي خان ڪئي.
هن قرارداد منظور ٿيڻ کان پوءِ ننڍي کنڊ جي مسلمانن جو جوش ۽ جذبو تمام گهڻو وڌي ويو. ان ڪري هنن آزادي جي تحريڪ کي تيز ڪيو ۽ ستن سالن جي مختصر عرصي ۾ پنهنجي لاءِ الڳ ملڪ پاڪستان 14 آگسٽ 1947ع تي حاصل ڪري ورتو.
مينار پاڪستان، اقبال پارڪ لاهور (منٽو) جي اترطرف جنهن جاءِ تي قرارداد پاڪستان جي منظوري لاءِ اجلاس ٿيو ۽ جتي قائداعظم محمد علي جناح جي صدارتي ڪرسي رکيل هئي. اتي حڪومت پاڪستان سن 1966ع ۾ هڪ عاليشان مينار “مينار پاڪستان” جي نالي سان تعمير ڪرايو آهي. اهو مينار اٽڪل 60 ميٽر ڊگهو آهي. ان مينار جو هيٺيون حصو ڏهن پنڙين واري ٽڙيل گل وانگر ٺاهيو ويو آهي. مينار جا ڏهه پاسا آهن، مٿي چڙهڻ لاءِ ورن وڪڙن واريون ڏاڪڻيون آهن. مينار جو هيٺيون حصو هڪ تمام وڏي گول ڪمري جي صورت ۾ جوڙيو ويو آهي. جنهن جي دروازي مٿان ڪمانيدار ونگون آهن، انهن ڪمانين جي ڪنارن تي سنگ مرمر جون سرون لڳل آهن. انهن تي اردو، بنگالي ۽ انگريزي زبانن ۾ قرارداد پاڪستان ۽ آزادي جي مختصر تاريخ اُڪريل آهي. انهن کان سواءِ ڪمانين تي قرآن شريف جون آيتون ۽ علامه اقبال جا شعر به اُڪريل آهن. مينار پاڪستان اهڙي نفاست سان ٺاهيو ويو آهي، جو ايئن معلوم ٿئي ٿو ته هڪ ئي پٿر کي تراشي ٺاهيو ويو آهي.
هن يادگار مينار جي ويجهو هڪ ڪشادو باغ آهي، جنهن ۾ هڪ ئي وقت لکين ماڻهو گڏ ٿي سگهن ٿا، هن باغ ۾ شاليمار باغ جي نموني تي ڦوهارا، رستا ۽ تلاءُ آهن.
مينار پاڪستان جي ويجهو هڪ طرف بادشاهي مسجد آهي، جيڪا مغلن دور جي عظمت جي تصوير پيش ڪري ٿي، ٻئي طرف شاهي قلعو آهي، جيڪو پنهنجي شان شوڪت جو نظارو ڏيکاري رهيو آهي.
مينارِ پاڪستان جي مينار تي چڙهڻ چاهيوسين، پر دروازي کي وڏو تالو لڳل هو ۽ پوءِ پارڪ گهمي ٻاهر نڪتاسين.
اسان جي پويان هڪ جوڙو، شايد انڊين ٿي لڳو، وڏي عمر جو هو، مائي کي جيڪا گلابي رنگ جي ساڙهي پاتل هئي، اُها ساڙهي مائي کان ڪيترائي ڀيرا وڌيڪ خوبصورت هئي، تنهن ڪري اسان سميت سڀني بيٺلن جون نظرون مائي جي ساڙهي طرف ويون ۽ مائي شايد غلط فهمي ۾ هئي تنهنڪري ئي چَپن تي مُسڪراهٽ هُيس.