داتا گنج بخش جي مزار
تقريباً 400هه 1010ع ۾ سيد عثمان هجويري جي گهر ۾ جنم وٺندڙ سيد علي هجويري ۽ پوءِ داتا گنج بخش جي نالي سان مشهور ٿيو. داتا گنج بخش والد جلاب ۽ والده هجويري جا رهندڙ هئا، والد جي وفات کان پوءِ داتا گنج بخش مستقل ننهيال ۾ رهيو ۽ پاڻ پنهنجو پاڻ کي “جلابي ثم الهجويري” تصوف جو انسائيڪلوپيڊيا سڏيو ويندڙ ڪتاب “ڪشف المحجوب” سميت ڏهه کن ڪتابن جو مصنف ۽ ڪڏهن ڪڏهن شعر لکندڙ حضرت داتا گنج بخش 429هه يا 431هه ۾ لاهور ۾ اچي پنهنجو آستانو اڏرايائين. چون ٿا ته داتا گنج بخش جيڪو شيخ حسين رنجاني کي پنهنجو مرشد مڃيندو هو ۽ هڪ ڏينهن سندس مرشد کيس حڪم ڏنو ته تون لاهور وڃ. داتا گنج بخش جيئن ئي لاهور پهتو ته رات ٿي وئي ۽ کيس رهڻ لاءِ ڪٿي جاءِ نه ملي، ٻاهر کليل آسمان هيٺ ئي رات گذاريائين، صبح ٿيو ڏسي ته ماڻهو هڪڙو جنازو کڻيو پيا اچن پُڇا ڪرڻ تي خبر پيس ته شيخ حسين رنجاني جو جنازو آهي، پوءِ کيس پنهنجي مرشد جو حڪم سمجهه ۾ آيو.
481 يا 500 جي درميان هن فاني جهان کي الوداع ڪندڙ داتا گنج بخش جي مزار قلعي جي اولهه طرف آهي. مزار پهرين غزنوي حڪمران سلطان ابراهيم بن سلطان محمود غزنوي 451 کان 492 تائين 1099 جي وچ ۾ ٺهرائي. ان کان پوءِ مختلف وقتن تي تعمير ٿيندي رهي آهي.
درگاهه جي هڪ طرف کان وڏي مسجد تعمير ڪرائي وئي آهي، جنهن ۾ تقريباً 50 هزار کان وڌيڪ ماڻهو هڪ ئي وقت نماز پڙهي سگهن ٿا. اسين مختلف رُخن کان گهمندا اچون پيا. ماڻهو اڱڻ ۾ ايئن سُتا پيا آهن ڄڻ فوٽ پاٿ تي پيا هجن، هڪ طرف نعتون، مولود ۽ ڪٿي وري شاعري ۽ تقرير هئي. هڪڙي ٽولي اهڙي هئي، جنهن ۾ هڪ نوجوان مولوي تقرير پئي ڪئي ۽ شعر پي پڙهيا واهه جو ماڻهن تي گرفت پاتي هئائين. اسان خود ڏهه کان پندرهن منٽ اُتي هڪ ئي جاءِ تي بيهي ٻُڌوسون. آخر ۾ سائين انعام مووي ٿي ڀري، تيستائين پوليس وارو اچي پهتو، تنهن منع ڪري ڇڏي. آياسين مزار تي قل پڙهياسين ۽ دُعا گهري سين، تيستائين هڪڙو همراه شايد ڪو آفيسر يا جاگيردار ٿي لڳو، سڀني زائرين کي پوليس وارا ڌڪا ڏيو پيا هٽائين ۽ گل ڇٽيندا وڃن، مونکي انهيءَ عمل تان اهڙي چِڙ آئي، پر ڇا ڪجي سڄو سسٽم ئي خراب لڳو پيو آهي.
هتي وڏ گهراڻن جون ٿلهيون متاريون مايون به ٽولين جي صورت ۾ پي آيون ته، انتهائي خوبصورت عورتون به موجود هيون ۽ زيارتون ڪنديون رهيون. اسان کي ته هاڻي ڪافي دير ٿي چُڪي هئي، تنهنڪري سڀني دوستن چيو هاڻي واپس ٿا هلون. ايئن داتا گنج بخش کان به موڪلايوسين. ٻاهر گيٽ تي ننڍڙا ٻارڙا ڀڳڙا کڻيون بيٺا هئا، الائي ڇو هتي به مونکي لڳو انهيءَ ٻار کان کنڊڀڳڙا خريد ڪندس ته شايد خوش ٿيندو سو ڪجهه پيڪيٽ ورتامانس.
ٻاهر نڪتاسين، چنگچي پڪڙي سين، هاڻي سڀئي دوست پيا چون مور هاڻي ته بس تنهنجي خواهش پوري ٿي ۽ تو لاهور به مُڪمل ڏسي ورتو. چيم ها سائين اِها حقيقت آهي پاڻ سڄي لاهور جو احوال ڏينداسين، پر جي داتا گنج بخش تي نه وڃڻ جو چيوسين ته سڀڪو چوندو، پوءِ اوهان لاهور گهمي ئي ناهي.
آياسين هوٽل تي، دوست سڀڪو پنهنجي پنهنجي جاءِ تي ستو پيو هو اسين به اچي سمهي پياسين. صبح سويري سجاڳي ٿي سڀني دوستن کي اٿاريم مون تڙ ڪيو ۽ ڪجهه دوستن ته تڪڙ جي ڪري تڙ به نه ڪيائون، ڇو ته هڪڙي ٽرين هيڏو نقصان ڏيئي گذري وئي. جيڪڏهن هينئر به ايئن ٿو ٿئي ته پوءِ واپسي لاءِ پرس ۾ ايترا ڏوڪڙ ئي ناهن بچيا. سڀ تڪڙ تڪڙ مان اچي اسٽيشن تي پهتاسين، ٽرين به ٿوري وقت ۾ هلڻ واري هئي، سائين انعام ٿوري جو دير ڪئي سڀني کڻي موبائل ڪنن تي رکيا ۽ سڀني جي دل جي ڌڙڪن تيز ٿيڻ لڳي ته پڪ ئي پڪ هي ريل به وئي ۽ هن ڀيري به 9 هزار ويا، پر تيستائين سائين انعام تي نظر پئي، جنهن پري کان ئي اشاري سان چيو توهان جتي اچي چڙهي پؤ پوءِ پيا سيٽنگ ڪنداسين اُن ڪري جو ريل هلڻ شروع ڪيو هو. سڀئي تڪڙا تڪڙا بوگين ۾ چڙهي پياسين. ٿوري دير کان پوءِ سڀني ڇوڪرن کي سائين انعام پنهنجون پنهنجون ٽڪيٽون ڏنيون ۽ سيٽون وٺي ڏنيون. هن ڀيري سڀئي دوست هڪٻئي کان الڳ الڳ ٿي ويٺاسين پر پوءِ به “ڏينهن شينهن” واري ڳالهه ته مرڳو مزو ٿي ويو، جو هڪ ٻئي جي خبرچار لهڻ جي بهاني ٻه ٽي بوگيون ته گهمي رهيا هئاسين. هي شاليمار ٽرين هئي ۽ هن ۾ هڪ سيٽ مٿان هڪ برٿ هو نائٽ ڪوچ وانگر هڪ سيٽ مٿان ٻه ٻه برٿ نه هئا.